Toulisourgion

Toulisourgion
Griech. Name Τουλισούργιον
Lat. Name Tulisurgum
Polis 30. Polis in der Germania magna
ptol. Klima ptolemäisches Klima II, Binnenzone Nord
ptol. Karte Germania magna
Datierung um 150 n. Chr.
ptol. Länge 32° 40′ Länge
ptol. Breite 53° 20′ Breite
Polis vorher Askalingion
Polis danach Pheugaron

Toulisourgion, im Lateinischen Tulisurgum (altgriechisch Τουλισούργιον) ist ein Ortsname, der in der Geographia des Claudius Ptolemaios[1] als einer der im Innern Germaniens nördlicher im Westen liegenden Orte (πόλεις) mit 32° 40′ Länge (ptolemäische Längengrade) und 53° 20′ Breite angegeben wird. Toulisourgion liegt damit nach Ptolemaios zwischen Askalingion und Pheugaron. Wegen des Alters der Quelle kann eine Existenz des Ortes um 150 nach Christus angenommen werden.[2]

Bislang konnte der Ort nicht sicher lokalisiert werden. Ein interdisziplinäres Forscherteam um Andreas Kleineberg, das die Angaben von Ptolemäus neu untersuchte, lokalisiert zurzeit nach der Transformation der antiken Koordinaten Toulisourgion beim heutigen Braunschweig in Niedersachsen, wie es bereits der Kartograph Petrus Apian (1495–1552) vorgeschlagen hat. Die polis könnte damit eine Station an einer Ost-West-Nebenroute am Hellweg – eine der bedeutendsten Ost-West-Routen in der Germania magna – gewesen sein.[3]

Anmerkungen

  1. Ptolemaios, Geographia 2, 11, 13
  2. Vgl. Hermann Reichert: Toulisourgion. In: Reallexikon der Germanischen Altertumskunde (RGA). 2. Auflage. Band 31, Walter de Gruyter, Berlin/New York 2006, ISBN 3-11-018386-2, S. 98 f. (kostenpflichtig über GAO, De Gruyter Online).
  3. Andreas Kleineberg, Christian Marx, Eberhard Knobloch, Dieter Lelgemann: Germania und die Insel Thule. Die Entschlüsselung von Ptolemaios’ „Atlas der Oikumene“. Wissenschaftliche Buchgesellschaft, Darmstadt 2011, ISBN 978-3-534-24525-3, S. 48.

Literatur

  • Hermann Reichert: Toulisourgion. In: Reallexikon der Germanischen Altertumskunde (RGA). 2. Auflage. Band 31, Walter de Gruyter, Berlin/New York 2006, ISBN 3-11-018386-2, S. 98 f. (kostenpflichtig über GAO, De Gruyter Online).
  • Hermann ReichertPtolemaeus. In: Reallexikon der Germanischen Altertumskunde (RGA). 2. Auflage. Band 23, Walter de Gruyter, Berlin/New York 2003, ISBN 3-11-017535-5, S. 567–597 (kostenpflichtig über GAO, De Gruyter Online).
  • Alfred Stückelberger, Gerd Graßhoff (Hrsg.): Ptolemaios, Handbuch der Geographie (Griechisch-Deutsch). Schwabe Verlag, Basel 2006, ISBN 3-7965-2148-7 (Werk in 2 Halbbänden, mit CD-ROM). 
  • Corinna Scheungraber, Friedrich E. Grünzweig: Die altgermanischen Toponyme sowie ungermanische Toponyme Germaniens. Ein Handbuch zu ihrer Etymologie unter Benutzung einer Bibliographie von Robert Nedoma. Herausgegeben von Hermann Reichert (= Philologica Germanica 34). Fassbaender, Wien 2014, ISBN 978-3-902575-62-3, S. 349–350.
  • Edition der Geographike Hyphegesis mit Übersetzung und Karte der Germania magna, abgerufen am 16. November 2016
  • Google Earth in der Antike. In: Der Spiegel. 39/2010, abgerufen am 16. November 2016
Toponymie in der Germania magna des Ptolemaios
Orte
Klimazone I (Küstenzone)

Flevum | Siatoutanda | Tekelia | Phabiranon | Treoua | Leuphana | Lirimeris | Marionis | Marionis altera | Kenennon | Aitouia | Alisus | Lakibourgion | Mounition | Ouirounon | Ouirition | Rougion | Skourgon | Askaulis

Klimazone II (Binnenzone Nord)

Askibourgion | Nabalia | Mediolanum | Teuderion | Bogadion | Streontion | Amisia | Mounition | Touliphourdon | Askalingion | Toulisourgion | Pheugaron | Kandounon | Tropaia Drousou | Louppia | Mersouion | Areletia | Kalaigia | Loupfourdon | Sousoudata | Kolankoron | Lougidounon | Stragona | Limios alsos | Boudorigon | Leukaristos | Arsonion | Kalisia | Alisum | Getidava

Klimazone III (Binnenzone Süd)

Alisum | Boudoris | Mattiakon | Artaunon | Novaesion | Melokabos | Gauonarion | Lokoriton | Segodounon | Dewona | Bergion | Menosgada | Bikourgion | Maroboudon | Redingouinon | Nomisterion | Meliodounon | Kasurgis | Strevintia | Iligmatia | Boudorgis | Ebouron | Arsikoua | Parienna | Setouia | Karrodounon | Osanda

Klimazone IV (Donauzone)

Tarodounon | Arae Flaviae | Riousiaoua | Alkimoennis | Kantioibis | Bibakon | Prodentia | Setouakoton | Ouebion | Abilouon | Phourgisatis | Kondorgis | Mediolanion | Phelikia | Ebourodounon | Andouaition | Kalamantia | Singone | Anauon

Flüsse

Chalousos | Albis | Souebos | Ouiadouas | Ouistoulas | Marnamanis limes | Germanikos Okeanos | Rhenos | Danoubion | Ainos | Amisia | Ouisourgios

Berge

N. N. | N. N.

Wälder

Gabreta | Abnoba | Melibokon | Soudeta ore | Askibourgion ore | Semanous | Orkunia | Luna

Inseln

N. N. | N. N.