Birao

Biraoa norbaiti edo zerbaiti errespetu falta erakusteko edo oso sentimendu bizia adierazteko darabilgun hitza edo esaldia da; garai batean, euskaldunon artean, bereziki Jainkoaren aurkako errespetu falta adierazten zutenak jotzen ziren biraotzat.^[1]

Ikerketa batzuen arabera, egunero 80–90 birau —esandako hitz guztien % 0,5 – % 0,7 bitartean— esaten ditugu.^[2]

Euskal apologisten mitoa: euskara, «biraorik gabeko hizkuntza garbia»

OOOOo! euskera dohatsua

OOOOo! euskera garbia

Ai! biraorik ez duzun hizkuntza [...]

goragalea ematen didazu

izan-ta ez zeralako

ez izan-ta hala zerala esaten dutelako.

Biraorik ez bazendu

zer trixtea izango zinaken

EUSKERA [...]

Joxean Artze: Sara poesia, Isturitzetik Tolosan barru liburua, 1969. urtea.^[3]

Kultura eta hizkuntza guztietan badira biraoak, haserrea kontrolatzeko onuragarriak direlako.^[4] XVI. - XVIII. mendeetan euskararen alde gaztelaniaz aritu ziren euskal apologistek, baina, mito bat zabaldu zuten: euskara hizkuntza garbia zela zioena, euskarak ez zuela biraorik, eta biraoak erdaraz esaten direla. Mito horrek bizirik iraun du luzaroan (adibidez, Orixek ere mitoa aldeztu zuen).^[3] Hala ere, uste hori erabat okerra dela frogatu dute hainbat euskalarik, besteak beste Juan Jose Zubiri eta Patxi Salaberri euskaltzainek.^[5]

Erreferentziak

↑ Iñigo ASTIZ: «Fernando Maiora, idazlea: "Euskalduna izan da nagusiki Iruñerri osoa orain gutxira arte"»^{[Betiko hautsitako esteka]}, Berria, 2011-10-19.
↑ Jay, T.. (2009). Entire document The Utility and Ubiquity of Taboo Words. Perspectives on Psychological Science. , 153-161 or. doi:10.1111/j.1745-6924.2009.01115.x..
↑ ^a ^b Gorka AULESTIA: «Un siglo de literatura vasca (IV, c)», Sancho el Sabio, 13, 2000, 11-40. Ikus 32. orrialdea.
↑ Angier, Natalie. (2005-9-25). «Cursing is a normal function of human language, experts say» New York Times.
↑ Velez de Mendizabal, Asier. (2007-10-11). «Potrohandi, marimandona, olio... Euskaldunok badugu nola iraindu» Gara.