Fricatief

Een fricatief of wrijfklank is een medeklinker die geproduceerd wordt met een gedeeltelijke obstructie ergens in het spraakkanaal. De obstructie is van zo'n aard dat er een hoorbare frictie (wrijving) met de uitgaande lucht gecreëerd wordt. De fricatieven behoren tot de ruimere klankencategorieën van obstruenten en continuanten. Fricatieven zijn in het Nederlands altijd orale (en dus geen nasale) klanken.

Soorten fricatieven binnen het Nederlands

• De labiodentalen [f] en [v];
• De dentalen zoals in het Engels: moth [θ], this [ð] (komt van nature niet in het Nederlands voor);
• De alveolairen [s] en [z];
• De palato-alveolairen zoals in losjes en logement;
• De velairen [x] (lachen, zowel Noord- als Zuid-Nederlandse uitspraak) en [ɣ] ~ [χ] (geel);
• De glottaal [h].

De velaire stemloze fricatief

(oftewel de [X] als in lachen)

Een belangrijke opmerking is dat deze fricatief in het Noord-Nederlands harder en dieper in de mond (uvulair, met de huig) ontstaat dan de zachtere Zuid-Nederlandse variant. Het strookt niet met de feiten te beweren dat de ch "gewoon een andere schrijfwijze van de g is", zoals vaak beweerd wordt. De ch-klank is stemloos, terwijl de g stemhebbend is. (Zie ook: ’t Kofschip.)

De Duitse ich-laut [ç] (een palatale, d.i. met de tong tegen het harde verhemelte gevormde, fricatief) is eveneens een andere klank, ook wel bekend als de zachte g.