Russula
| Russula | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||
| Regenboogrussula (Russula cyanoxantha) | |||||||||||
| Taxonomische indeling | |||||||||||
| |||||||||||
| Geslacht | |||||||||||
| Russula Pers. (1796 [1]) | |||||||||||
Afbeeldingen op  Wikimedia Commons | |||||||||||
Russula op  Wikispecies | |||||||||||
| |||||||||||
Russula is een geslacht van paddenstoelen met meer dan 1400 [2] soorten uit de familie Russulaceae.
De soorten komen vaak algemeen voor en zijn meestal felgekleurd. Ze kunnen onderscheiden worden door:
- een witte tot oranjekleurige sporenafdruk
- dito gekleurde brosse plaatjes
- het ontbreken van een tweede vlies (velum partiale) op de steel.
Soorten uit het verwante geslacht melkzwam (Lactarius) hebben dezelfde kenmerken, maar deze scheiden een melkachtig sap af bij kneuzing van de plaatjes.
Men kan tamelijk gemakkelijk een paddenstoel van het geslacht russula herkennen, maar het wordt veel moeilijker de juiste soort te bepalen. Over het algemeen heeft men daarbij een microscoop nodig of moet men steunen op subjectieve kenmerken zoals geur en smaak van de paddenstoel. De fylogenetische verwantschap tussen de soorten is nog niet op professionele wijze behandeld. Dit zal afhangen van de analyse van de DNA-sequenties van elke soort.
De sporenprint is wit tot donker okergeel gekleurd. De sporen zelf zijn kort-ellipsvormig tot rond van vorm. Het oppervlak is fijn tot grof wrattig en soms geribbeld tot reticulair versierd. Het ornament is amyloïde. De basidia zijn knotsvormig en 25 tot 60 micrometer lang. Er zijn vier sporen op sterigma's die vier tot acht micrometer lang zijn. De gleocystidia hebben een andere vorm. Ze zijn vaak zichtbaar op de lameloppervlakken en -randen en zijn vaak ook aanwezig in de huid van de hoed en het oppervlak van de steel. Ze worden min of meer intens blauw bij sulfovanilline en donkerblauw bij sulfoformol.
Melkzwammen en russula's kunnen geparasiteerd worden door de zakjeszwam Hypomyces lactifluorum. Deze vervangt het vlees van de gastheer en maakt het eetbaar voor de mens, ook als de gastheer giftig was.
Soorten
Er zijn daarnaast meer dan 125 soorten in dit geslacht (waarvan de helft algemeen) die voorkomen in Nederland en Vlaanderen:
| Wetenschappelijke naam | NL-naam | sporenprint (Romagnesi) | verspreiding (NL) |
|---|---|---|---|
| Russula acrifolia | Scherpe grauwhoedrussula | 1.1 wit (Ia) | vrij zeldzaam |
| Russula adusta | Rookrussula | 1.1 wit (Ia) | vrij zeldzaam |
| Russula aeruginea | Groene berkenrussula | 2.2 creme (IIb-IIc) | algemeen |
| Russula albonigra | Zwartwitte russula | 1.1 wit (Ia) | vrij zeldzaam |
| Russula alutacea | 4.2 donker geel (IVb) | ||
| Russula amarissima | 2.2 creme (IIa) | ||
| Russula amethystina | Amethistrussula | 4.1 donker geel (IVa) | verdwenen |
| Russula amoena | Pastelrussula | 2.2 creme (IIb) | |
| Russula amoenicolor | Valse pastelrussula | 2.35 donker creme (IIc-IId) | verdwenen |
| Russula amoenoides | Vissige fluweelrussula | 3.1 oker (IIIa) | zeldzaam |
| Russula amoenolens | Scherpe kamrussula | 2.15 creme (IIa-b) | zeer algemeen |
| Russula anatina | Gazonrussula | 2.35 donker creme (IIc-d) | zeer zeldzaam |
| Russula anthracina | Antracietrussula | 1.1 wit (Ia) | zeldzaam |
| Russula aquosa | Waterige russula | 1.2 wit (Ib) | vrij zeldzaam |
| Russula atropurpurea | Zwartpurperen russula | 1.1 wit (Ia) | zeer algemeen |
| Russula atrorubens | Zwartrode russula | 1.1 wit (Ia) | algemeen |
| Russula aurantiaca | Oranje russula | zeer zeldzaam | |
| Russula aurata | Goudgele russula | ||
| Russula aurea | 3.2 donker oker (IIIb-IVb) | ||
| Russula azurea | Azuren russula | 1.1 wit (Ia) | verdwenen |
| Russula badia | 4.1 donker oker (IVa) | ||
| Russula barlae | |||
| Russula betularum | Roze berkenrussula | 1.1 puur wit (Ia) | zeer algemeen |
| Russula brevis | Vissige kortsteelrussula | ||
| Russula brunneoalba | |||
| Russula brunneoviolacea | Gewolkte russula | 2.2 creme (IIb-c) | vrij algemeen |
| Russula caerulea | Papilrussula | 4.2 donker geel (IVa-b) | algemeen |
| Russula carminipes | Karmijnrussula | 4.2 geel (IVb) | uiterst zeldzaam |
| Russula carpini | Haagbeukrussula | 4.4 donker geel (IVd) | zeer zeldzaam |
| Russula cavipes | 2.1 bleek creme (IIa-b) | ||
| Russula cessans | Duinbosrussula | 4.2 donker geel (IVb) | matig algemeen |
| Russula chloroides | Smalplaatrussula | 1.25 bleek creme (Ib-IIa) | matig algemeen |
| Russula cicatricata | Vissige okerrussula | 3.15 donker oker (IIIa-b) | |
| Russula clariana | Tweegeurrussula | 2.15 bleek creme (IIa-b) | matig algemeen |
| Russula claroflava | Gele berkenrussula | 3.2 half oker (IIIc) | algemeen |
| Russula consobrina | 2.15 wit-creme (IIa-b) | ||
| Russula cretata | Kleurkrijtrussula | ||
| Russula cuprea | Donkere geelplaatrussula | licht geel (IVd) | zeldzaam |
| Russula curtipes | Kortsteelrussula | 3.3 donker oker (IIIc-IVa) | zeer zeldzaam |
| Russula cyanoxantha | Regenboogrussula | 1.1 wit (Ia) | zeer algemeen |
| Russula decipiens | Roze geelplaatrussula | 4.4 dooiergeel (IVd-e) | matig algemeen |
| Russula decolorans | Grauwstelige russula | 3.1 bleek oker (IIIa) | zeer zeldzaam |
| Russula delica | Witte russula | 1.2 wit-bleek creme (Ib-IIa) | vrij algemeen |
| Russula densifolia | Fijnplaatrussula | 1.1 wit (Ia) | algemeen |
| Russula emetica | Grootsporige braakrussula | 1.2 wit (Ib) | vrij algemeen |
| Russula emeticicolor | Berijpte dwergrussula | 1.1 wit (Ia) | |
| Russula exalbicans | Verblekende russula | 3.15 crème tot okerkleurig (IIIa-b) | vrij algemeen |
| Russula faginea | Vissige beukenrussula | 3.29 donker oker (IIIb-IVa) | vrij zeldzaam |
| Russula farinipes | Bleekgele russula | 1.1 wit (Ia) | matig algemeen |
| Russula fellea | Beukenrussula | 1.1 wit (Ia) | algemeen |
| Russula flavoviridis | Geelgroene regenboogrussula | ||
| Russula foetens | Stinkende russula | 2.25 creme (IIb-c) | vrij algemeen |
| Russula fontqueri | Zalmsteelrussula | 4.15 halfoker (IVa-b) | zeer zeldzaam |
| Russula fragilis | Broze russula | 1.2 wit (Ib) | zeer algemeen |
| Russula fragrantissima | Odeurrussula | 2.15 bleek creme (IIa-b) | verdwenen |
| Russula gilvescens | 3.1 helder oker geel (IIIa) | ||
| Russula gracillima | Sierlijke russula | 3.2 bleek creme (IIIb) | matig algemeen |
| Russula gracillipes | Slankevisrussula | ||
| Russula graveolens | Vissige eikenrussula | 3.15 oker-geel (IIIa-b) | algemeen |
| Russula grisea | Duifrussula | 2.3 creme-oker (IIc) | algemeen |
| Russula heterophylla | Vorkplaatrussula | 1.1 wit (Ia) | vrij algemeen |
| Russula illota | Spikkelsneerussula | 2.15 bleek creme (IIa-b) | zeldzaam |
| Russula insignis | Verkleurende kamrussula | 2.15 bleek creme (IIa-b) | matig algemeen |
| Russula integra | Glanzende russula | 4.3 geel-oker (IVc) | uiterst zeldzaam |
| Russula ionochlora | Lilagroene russula | 2.1 bleek creme (IIa) | |
| Russula laccata | Gagelrussula | 1.29 wit (Ib-IIa) | |
| Russula laurocerasi | Amandelrussula | 2.15 bleek creme (IIa-b) | matig algemeen |
| Russula lepidicolor | Valse potloodrussula | 1.2 dof wit (Ib) | uiterst zeldzaam |
| Russula lilacea | Lila russula | 1.15 wit (Ia-b) | verdwenen |
| Russula lundellii | Grote berkenrussula | verdwenen | |
| Russula lutensis | Modderrussula | uiterst zeldzaam | |
| Russula luteotacta | Geelvlekkende russula | 1.15 wit (Ia-b) | matig algemeen |
| Russula maculata | Gevlekte russula | 4.35 donker oker geel (IVc-d) | vrij zeldzaam |
| Russula mairei | Stevige braakrussula | 1.1 puur wit (Ia) | algemeen |
| Russula medullata | Mergrussula | 3.15 oker (IIIa-b) | uiterst zeldzaam |
| Russula melitodes | Populierrussula | 4.2 oker (IVb) | uiterst zeldzaam |
| Russula melliolens | Honingrussula | 2.15 creme (IIa-b) | zeer zeldzaam |
| Russula melzeri | pluche russula | 3.15 donker oker (IIIa-b) | uiterst zeldzaam |
| Russula minutula | dwergrussula | 1.2 bleek creme (Ib) | uiterst zeldzaam |
| Russula mustelina | Bruine sparrenrussula | 2.2 creme (IIb) | |
| Russula nauseosa | Kleine sparrenrussula | 4.25 donker geel-oker (IVb-c) | matig algemeen |
| Russula nigricans | Grofplaatrussula | 1.1 wit (Ia) | zeer algemeen |
| Russula nitida | Kleine berkenrussula | 3.35 bleek tot medium oker IIIb-c | zeer algemeen |
| Russula ochroleuca | Geelwitte russula | 1.19 wit-bleek creme (Ia-IIc) | zeer algemeen |
| Russula odorata | Geurige russula | 4.3 donker geel (IVc) | algemeen |
| Russula olivacea | Gerimpelde russula | 4.3 donker oker-geel (IVc) | zeldzaam |
| Russula pallidospora | Crème russula | 2.4 donker creme (IId) | |
| Russula paludosa | Appelrussula | 3.2 lichtgeelbruin (IIIb) | zeer zeldzaam |
| Russula parazurea | Berijpte russula | 2.25 creme (IIb-c) | zeer algemeen |
| Russula pectinata | Bittere kamrussula | 2.25 crème (IIb-c) | matig algemeen |
| Russula pectinatoides | Onsmakelijke kamrussula | 2.35 donker crème (IIc-d) | zeer algemeen |
| Russula pelargonia | Geraniumrussula | 2.15 bleek creme (IIa-b) | matig algemeen |
| Russula persicina | Kruipwilgrussula | donker crème tot licht oker | vrij algemeen |
| Russula puellula | Milde braakrussula | 2.2 creme (IIb) | zeer zeldzaam |
| Russula pseudoaeruginea | Valse groene berkenrussula | 2.35 creme-oker (IIc-d) | |
| Russula pseudointegra | Kleibosrussula | 4.2 oker-geel (IVb) | matig algemeen |
| Russula puellaris | Vergelende russula | vrij algemeen | |
| Russula pumila | Kleine elzenrussula | 1.2 wit (Ib) | |
| Russula purpurata | Vissige purperhoedrussula | 2.9 oker (IId-IIIb) | |
| Russula queletii | Purperrode russula | 2.35 creme (IIc-d) | vrij zeldzaam |
| Russula raoultii | Citroengele russula | 1.1 wit (Ia) | vrij zeldzaam |
| Russula rhodopoda | Roodvoetrussula | 2.39 donker creme tot oker (IIc-IIIb) | matig algemeen |
| Russula risigallina | Abrikozenrussula | 4.45 donker geel (IVd-e) | algemeen |
| Russula romellii | Geelplaatregenboogrussula | 3.2 donker geel (IVd) | zeer zeldzaam |
| Russula rosea | Potloodrussula | matig algemeen | |
| Russula rutila | Rode geelplaatrussula | 4.3 donker oker-geel (IVc) | zeer zeldzaam |
| Russula sanguinaria | Bloedrode russula | 2.26 donker creme (IId-IIIa) | matig algemeen |
| Russula sardonia | Duivelsbroodrussula | 2.25 donker creme (IIc-d) | algemeen |
| Russula solaris | Zonnerussula | 2.25 creme (IIb-c) | vrij algemeen |
| Russula sororia | Forse kamrussula | 2.3 creme (IIc) | zeldzaam |
| Russula spahgnophila | Veenmosrussula | zeldzaam | |
| Russula stenotricha | Olijfgroene russula | 2.29 creme (IIb-d) | verdwenen |
| Russula subfoetens | Vergelende stinkrussula | 2.25 creme (IIb-c) | vrij zeldzaam |
| Russula sublevispora | 2.3 creme (IIc) | ||
| Russula subterfurcata | Valse vorkplaatrussula | 2.35 IIc-d | zeer zeldzaam |
| Russula silvestris | Kleinsporige braakrussula | 1.1 wit (Ia) | algemeen |
| Russula terenopus | Slanke russula | 2.35 creme (IIc) | verdwenen |
| Russula torulosa | Appelgeurrussula | 2.4 donker creme (IId) | zeer zeldzaam |
| Russula turci | Jodoformrussula | 4.1 donker safraan geel (IVa) | matig algemeen |
| Russula urens | Groene peperrussula | 4.4 donker okergeel (IVd) | zeldzaam |
| Russula velenovskyi | Schotelrussula | 3.15 licht oker (IIIa-b) | algemeen |
| Russula velutipes | Roze russula | 1.2 wit (Ib) | zeldzaam |
| Russula versicolor | Bonte berkenrussula | 3.1 oker (IIIa-c) | algemeen |
| Russula vesca | Smakelijke russula | 1.1 puur wit (Ia) | algemeen |
| Russula veternosa | Tweekleurige russula | 4.2 donker oker-geel (IVb) | matig algemeen |
| Russula vinosobrunnea | Wijnbruine russula | 4.3 donker oker-geel (IVc) | uiterst zeldzaam |
| Russula violacea | Violette russula | 2.15 bleek creme (IIa-b) | zeldzaam |
| Russula violeipes | Paarsstelige pastelrussula | 2.1 bleek creme (IIa) | matig algemeen |
| Russula virescens | Ruwe russula | 1.2 wit-bleek creme (Ib) | vrij algemeen |
| Russula viscida | Plompe russula | 2.25 bleek-creme (IIa-b) | zeldzaam |
| Russula xerampelina | Roodvoetrussula | 3.2 oker (IIIb) | matig algemeen |
| Russula zonatula | Kruisbesrussula | uiterst zeldzaam |
Referenties
- Paddenstoelen, Schimmels en Slijmzwammen van Vlaanderen; Hans Vermeulen; Uitgeverij de Wielewaal, 1999
- Russula's (Genus Russula) op SoortenBank.nl (gearchiveerd)
Externe link
- SoortenBank.nl beschrijvingen en afbeeldingen van Russula-soorten
| Bronnen, noten en/of referenties |
