Żyłka medialna

Schemat użyłkowania z oznaczeniami w zmodyfikowanym systemie Comstocka-Needhama

Żyłka medialna[1][2], żyłka środkowa[1][2] (łac. media, vena medialis, costa mediga, oznaczenie: M) – jedna z żyłek podłużnych w skrzydle owadów.

Żyłka medialna jest zwykle czwartą z głównych żyłek podłużnych. Leży za żyłką radialną, ale przed żyłką kubitalną. W archetypowym użyłkowaniu żyłka ta rozwidla się na dwie gałęzie, które dalej również rozgałęziają się dychotomicznie. Przednia z gałęzi jest wklęsła, nosi nazwę przedniej żyłki medialnej (łac. media anterior, vena medialis prima, vena medialis anterior) i oznaczona jest MA. Tylna z gałęzi jest wypukła, nosi nazwę tylnej żyłki medialnej lub sektora medialnego (łac. media posterior, sector medii, vena medialis secunda, vena medialis posterior) i oznaczana jako MP[3][4][1]. Żyłka MA typowo rozwidla się na dwie gałęzie oznaczane MA1 lub M1 i MA2 lub M2[1], ale każda z nich może się również rozwidlać dając ostatecznie cztery gałęzie (MA1–4 lub M1–4)[5]. Tylna żyłka medialna typowo rozwidla się dychotomicznie dając cztery gałęzie, które z użyciem skrótu MP będą oznaczone MP1–4, natomiast przy użyciu skrótu M ich numer będzie zależny od tego czy rozwinięta jest żyłka MA i ile ma ona gałęzi[3][1][5]. Poszczególne rozwidlenia żyłki medialnej noszą nazwę widełek medialnych (łac. furca medialis)[4].

Obie z głównych gałęzi żyłki medialnej (MA i MP) zachowane są m.in. u jętek. U ważek zachowana jest tylko przednia z nich (MA), a u większości współczesnych nowoskrzydłych tylko tylna z nich (MP)[3]. Poszczególne odgałęzienia żyłki medialnej mogą się ze sobą zlewać w różnych kombinacjach i na różnych odcinkach. Cała lub część żyłki medialnej lub jej odgałęzień mogą się również zlewać z żyłką radialną lub jej odgałęzieniami, dając żyłkę radialno-medialną (R+M, łac. radiusmedia, vena radiomedialis) albo żyłką kubialną lub jej odgałęzieniami, dając żyłkę mediokubitalną (M+Cu, łac. mediocubitus, vena mediocubitalis)[5][2][4]. Szczególnie często zlane ze sobą są nasadowe odcinki żyłek radialnej i medialnej, tworząc wspólny trzon. Niekiedy niektóre odgałęzienia żyłki medialnej mogą mieć przebieg poprzeczny, np. żyłka M3+4 u muchówek krótkoczułkich kieruje się ku tyłowi i łączy z pierwszą gałęzią żyłki kubitalnej w żyłkę M3+4+Cu1[2].

U owadów nowoskrzydłych, jeśli nasadowy odcinek żyłki medialnej nie jest zlany z radialną, to połączony jest on ruchomo (stawowo) bądź nieruchomo (ciągłą sklerotyzacją) z odsiebną krawędzią tylnej płytki medialnej[3][1]. U ważek nasadowa część żyłki medialnej jest zlana z radialną i wychodzi z płytki aksillarnej[3][5].

Pole między żyłką radialną a żyłką medialną nazywa się polem radialnym (łac. area radialis), a komórki znajdujące się w tym polu komórkami radialnymi. Z kolei pole między żyłką medialną a żyłką kubitalną nazywa się polem kubitalnym (łac. area cubitalis), a komórki znajdujące się w tym polu komórkami kubitalnymi. Pole obejmujące zarówno komórki radialne, jak i medialne nazywa się polem medioradialnym (łac. area medioradialis), a pole obejmujące zarówno komórki medialne, jak i kubitalne polem medioradialnym (łac. area mediocubitalis). Pola te wchodzą w skład remigium[3][4].

Żyłki poprzeczne żyłkę radialną z medialną określa się jako żyłki poprzeczne radialne (r-r, łac. venae transversales radiales). Zwykle pierwsza z nich, łac. vena transversalis radialis prima, wychodzi z początku pterostygmy, a druga z nich, łac. vena transversalis radialis secunda, dzieli komórkę radialną[4]. Ponadto wyróżnia się żyłkę poprzeczną radialno-medialną (r-m, łac. vena transversalis radiusmedialis), która łączy najbardziej tylne odgałęzienie sektora radialnego z najbardziej przednią gałęzią żyłki medialnej[6]. Żyłki poprzeczne łączące dwa odgałęzienia żyłki medialnej określa się jako żyłki poprzeczne medialne (m-m, łac. venae transversales mediales), a żyłki poprzeczne łączące odgałęzienia żyłki medialnej z odgałęzieniami żyłki kubitalnej jako żyłki poprzeczne medialno-kubitalne (m-cu, łac. venae transversales mediocubitales)[6][4].

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f Ryszard Szadziewski, Przemysław Trojan: Nadgromada: owady s.l. – Insecta s.l. (sześcionogi – Hexapoda). W: Zoologia t. 2 Stawonogi cz. 2 Tchawkodyszne. Czesław Błaszak (red.). Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012, s. 61–64, 497.
  2. ↑ a b c d Przemysław Trojan: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XXVIII Muchówki – Diptera, zeszyt 1 – wstępny. Warszawa: PWN, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1957, s. 28-32.
  3. ↑ a b c d e f X: The Wings. W: R. E. Snodgrass: Principles of Insect Morphology. Cornell University Press, 1935.
  4. ↑ a b c d e f Lajos Zombori, Henrik Steinmann: Dictionary of Insect Morphology. de Gruyter, s. 51-52, 113-114, 199, 223, seria: Handbook of Zoology.
  5. ↑ a b c d Peter Chew: Insect Wings. [w:] Insects and Spiders in Brisbane [on-line]. 2009. [dostęp 2018-12-01].
  6. ↑ a b Armand R. Maggenti, Scott Lyell Gardner: Online Dictionary of Invertebrate Zoology. 2005, s. 540, 772, 814.