Chrząszcze

Chrząszcze
Coleoptera[1]
Linnaeus, 1758
Okres istnienia: pensylwan–dziś
PreꞒ
O
S
D
C
P
T
J
K
Pg
N
Q
323.2/0
323.2/0
Ilustracja
Jelonek rogacz
(Lucanus cervus)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

stawonogi

Podtyp

sześcionogi

Gromada

owady

(bez rangi) Dicondylia
Podgromada

owady uskrzydlone

Infragromada

nowoskrzydłe

Nadrząd

skrytoskrzydłe

Rząd

chrząszcze

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku

Chrząszcze, tęgopokrywe (Coleoptera) – rząd owadów z infragromady nowoskrzydłych i nadrzędu skrytoskrzydłych. Obejmuje około 400 tys. opisanych naukowo gatunków, co czyni go najliczniejszym pod tym względem rzędem zwierząt[2]. Ostrożne szacunki faktycznej liczby gatunków współczesnych z drugiej dekady XXI wieku podają zależnie od metody od około pół[3] do półtora miliona gatunków[4], w niektórych przypadkach wskazując na błonkówki jako nawet ponad trzykrotnie liczniejsze w gatunki od chrząszczy[3]. Na powyżej miliona gatunków szacowana bywa też różnorodność muchówek[5] i roztoczy[6]. Z kolei pod koniec XX wieku różnorodność chrząszczy oszacowano na 12,2 milionów gatunków[7]. Chrząszcze to zwierzęta kosmopolityczne, zamieszkujące najrozmaitsze środowiska i strefy klimatyczne. Mogą być roślinożerne, drapieżne, padlinożerne, wszystkożerne, mogą zamieszkiwać zarówno ląd, jak i wody słodkie.

Opis rzędu

Chrząszcze przechodzą przeobrażenie zupełne: (jajo, larwa, poczwarka, owad dorosły). Cechą charakterystyczną chrząszczy jest aparat gębowy typu gryzącego. Aparat ten składa się z wargi górnej, dwóch żuwaczek, nazywanych też szczękami górnymi, żuchwy, czyli tzw. szczęki dolnej oraz wargi dolnej. Dwie pary zrośniętych ze sobą głaszczek, będących częścią szczęk i wargi dolnej, są narządem dotyku. Nazywa się je głaszczkami szczękowymi i wargowymi.

Skrzydła pierwszej pary przekształcone są w grube (tęgie) pokrywy, które nie biorą udziału w locie, a jedynie służą do osłaniania błoniastych skrzydeł drugiej pary. Oskórek chitynowy gruby, często rzeźbiony. Czułki mogą być różnorakiego kształtu. Liczba ich członów zazwyczaj nie przekracza 11, a tylko wyjątkowo może być 12 lub 14. Opisano też gatunki o większej liczbie członów. Z drugiej strony są też gatunki z czułkami o 1 lub 2 członach.

Systematyka

 Osobny artykuł: Systematyka chrząszczy.

Według pracy autorstwa 11 koleopterologów z 2011 roku w obrębie chrząszczy wyróżnia się 5 podrzędów, 6 infrarzędów (serii), 24 nadrodziny, 211 rodzin, 541 podrodzin i 1663 plemion[8]. Podział do rangi nadrodziny według tejże pracy z uwzględnieniem modyfikacji z 2015 roku przedstawia się następująco[8][9]:

Zobacz też

Zobacz kolekcję cytatów chrząszcze w Wikicytatach
Zobacz w indeksie Słownika geograficznego Królestwa Polskiego hasło Chrząszcze

Przypisy

  1. Coleoptera, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online]  (ang.).
  2. Marek Wanat: rząd: chrząszcze – Coleoptera. W: Zoologia: Stawonogi. T. 2, cz. 2 Tchawkodyszne. Czesław Błaszak (red. nauk.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012, s. 257-.
  3. a b Andrew A. Forbes, Robin K. Bagley, Marc A. Beer, Alaine C. Hippee, Heather A. Widmayer. Quantifying the unquantifiable: why Hymenoptera, not Coleoptera, is the most speciose animal order. „BMC Ecology”. 18 (21), 2018. 
  4. Nigel E. Stork. How Many Species of Insects and Other Terrestrial Arthropods Are There on Earth?. „Annual Review of Entomology”. 63 (1), s. 31–45, 2018). DOI: 10.1146/annurev-ento-020117-043348. 
  5. F. Christian Thompson: Introduction to the order Diptera. [w:] The New Diptera Site [on-line]. [dostęp 2020-06-10].
  6. Czesław Błaszak: Rząd: roztocze – Acari. W: Zoologia: Stawonogi. T. 2, cz. 1. Szczękoczułkopodobne, skorupiaki. Czesław Błaszak (red. nauk.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2011. ISBN 978-83-01-17447-7.
  7. T.L. Erwin. Tropical forests: their richness in Coleoptera and other arthropod species. „The Coleopterists Bulletin”. 36, s. 74–75, 1982. 
  8. a b PatriceP. Bouchard PatriceP. i inni, Family-group names in Coleoptera (Insecta), „ZooKeys”, 88, 2011, s. 1-972, DOI: 10.3897/zookeys.88.807 .
  9. James A. Robertson, Adam Ślipiński, Matthew Moulton, Floyd W. Shockley, Adriano Giorgi, Nathan P. Lord, Duane D. McKenna, Wioletta Tomaszewska, Juanita Forrester, Kelly B. Miller, Michael F. Whiting, Joseph V. McHugh. Phylogeny and classification of Cucujoidea and the recognition of a new superfamily Coccinelloidea (Coleoptera: Cucujiformia). „Systematic Entomology”. 40 (4), s. 745–778, 2015. DOI: 10.1111/syen.12138. 
  10. Fauna Polski – charakterystyka i wykaz gatunków. Bogdanowicz W., Chudzicka E., Pilipiuk I. i Skibińska E. (red.). T. I. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2004. ISBN 83-88147-04-8.

Linki zewnętrzne

  • Wykaz Chrząszczy Polski ON-Line (2012)
  • p
  • d
  • e
Rzędy owadów
Wymarłe
  • p
  • d
  • e
Rodziny chrząszczy
†Protocoleoptera
Tshekardocoleoidea
Permocupedoidea
  • †Permocupedidae
  • †Taldycupedidae
Permosynoidea
  • †Ademosynidae
  • †Permosynidae
Asiocoleoidea
  • †Asiocoleidae
  • †Tricoleidae
Rhombocoleoidea
  • †Rhombocoleidae
Schizophoroidea
  • †Catiniidae
  • †Schizocoleidae
  • †Schizophoridae
Lepiceroidea
  • Lepiceridae
Sphaeriusoidea
incertae sedis
kusakokształtne
kałużnice
kusaki
żukokształtne
żuki
sprężykokształtne
Scirtoidea
Dascilloidea
bogatki
otrupki
sprężyki
Derodontiformia
Derodontoidea
kapturnikokształtne
kapturniki
Cucujiformia
Lymexyloidea
przekraski
zgniotki
biedronki
czarnuchy
stonki
ryjkowce
Kontrola autorytatywna (takson):
  • LCCN: sh85012867
  • GND: 4130263-1
  • NDL: 00566843
  • BnF: 11937784z
  • BNCF: 633
  • NKC: ph114202
  • BNE: XX526431
  • J9U: 987007283145705171
Encyklopedia internetowa:
  • Britannica: animal/beetle
  • Universalis: coleopteres
  • SNL: biller
  • Catalana: 0091720
  • DSDE: biller
Identyfikatory zewnętrzne:
  • EoL: 345
  • GBIF: 1470
  • identyfikator iNaturalist: 47208
  • ITIS: 109216
  • NCBI: 7041
  • identyfikator taksonu Fossilworks: 69148