Dipsocoroidea

Dipsocoroidea
Dohrn, 1859
Okres istnienia: toark–dziś
PreꞒ
O
S
D
C
P
T
J
K
Pg
N
Q
184.2/0
184.2/0
Ilustracja
Przedstawiciel rodzaju Cryptostemna
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

stawonogi

Gromada

owady

Rząd

pluskwiaki

(bez rangi) Euhemiptera
(bez rangi) Neohemiptera
(bez rangi) Heteropterodea
Podrząd

pluskwiaki różnoskrzydłe

(bez rangi) Neoheteroptera
Infrarząd

Dipsocoromorpha

Nadrodzina

Dipsocoroidea

Dipsocoroidea – nadrodzina owadów z rzędu pluskwiaków i podrzędu różnoskrzydłych i infrarzędu Dipsocoromorpha. Jest rozprzestrzeniona kosmopolitycznie, ale najliczniej reprezentowana w strefie tropikalnej. Jej przedstawiciele osiągają poniżej 4 mm długości i prowadzą skryty tryb życia, zamieszkując głównie siedliska wilgotne jak np. ściółka, mchy czy pobrzeża potoków. Odżywiają się drobnymi stawonogami. W zapisie kopalnym znane są od toarku w jurze.

Morfologia

Ceratocombus aotearoae z rodziny Ceratocombidae, w lewym dolnym rogu paramera
Przedstawiciel rodzaju Cryptostemna
Rycina przedstawiciela rodzaju Ceratocombus

Drobne pluskwiaki o ciele długości od 0,5 do 4 mm. Większość gatunków, w tym wszystkie europejskie, ma niepozorne, żółtawe do ciemnobrązowego ubarwienie[1]. Wyraźne, barwne wzory znaleźć można u niektórych australijskich, orientalnych i madagaskarskich Ceratocombidae[2].

Głowa silnie opada ku dołowi. Oprócz oczu złożonych występować mogą także przyoczka, umieszczone pomiędzy oczami złożonymi. Czułki są czteroczłonowe i mają formę biczykowatą (łac. antennae flagelliformes) – dwa ich początkowe człony są bardzo krótkie, przy czym drugi co najwyżej dwukrotnie dłuższy od pierwszego, a dwa ostatnie są znacznie cieńsze, zwykle bardzo długie i porośnięte licznymi, długimi, cienkimi, półwzniesionymi do w pełni wzniesionych szczecinkami[1].

Episternity przedtułowia nierzadko bywają powiększone i przedłużone pod spodni brzeg oczu, ale mogą być też zredukowane[1] i pozostawiać stawy bioder przedniej pary odsłoniętymi[2]. Półpokrywy najczęściej mają formę skórzastą (tegminalną), ale mogą być też silniej zesklerotyzowane (elytroidalne), przywodząc na myśl pokrywy chrząszczy[1][3]. Tylne skrzydła zwykle mają kilka płatów oddzielonych głębokimi wcięciami[1]. W obrębie wielu gatunków obok form długoskrzydłych występują takie o skrzydłach w różnym stopniu skróconych (pterygopolimorfizm), a niektóre gatunki są wyłącznie krótkoskrzydłe[1][2][4]. Odnóża mają na przedstopiach parę jednakowych pazurków i parę parempodiów. Ponadto u większości gatunków przynajmniej jedna para odnóży ma stopy zaopatrzone w brzuszne i grzbietowe arolium, które mogą osiągać bardzo duże rozmiary[1].

Odwłok larw ma ujścia gruczołów zapachowych zlokalizowane grzbietowo na czterech błonach międzysegmentalnych[1]. U samic budowa odwłoka, w tym genitaliów, jest zwykle prosta[3]. Samce, z wyjątkiem części Ceratocombidae, mają odwłok asymetryczny, nadzwyczajnie skomplikowanej budowy[1][3][5]. Asymetria w większości przypadków jest prawoskrętna, ale u Dipsocoridae lewoskrętna[4]. Część laterotergitów samców przybiera formę podobną do przydatek. Płytka subgenitalna u samców może nie występować, natomiast jeśli jest obecna, to tworzy ją siódme sternum. Genitalia samców mają paramery swymi podstawami połączone bezpośrednio z aparatem stawowym fallusa[1].

Biologia i występowanie

Takson ten rozprzestrzeniony jest kosmopolitycznie, ale najliczniej reprezentowany jest w strefie tropikalnej[1]. W Europie odnotowano 11 gatunków[6], z których w Polsce stwierdzono 7 (zobacz: Dipsocoromorpha Polski)[7].

Owady te prowadzą skryty tryb życia. Zasiedlają wilgotną ściółkę, rozkładającą się materię roślinną, mchy i inną niską roślinność oraz okresowo zalewaną strefę pobrzeży strumieni, jezior i namorzyn. Bytują pod kamieniami i pod korą[3][8]. Niektóre potrafią szybko biegać[2], inne zdolne są do oddawania skoków[9]. Formy długoskrzydłe przedstawicieli wszystkich rodzin przylatują do sztucznych źródeł światła[1][2][4][10][9], co może sugerować występowanie ich również w mikrosiedliskach nadrzewnych[9].

Gatunki o poznanych preferencjach pokarmowych zajmują pozycję troficzną drapieżników aktywnie wyszukujących swe ofiary, którymi padają drobne stawonogi[2][4][9]. Ponadto u niektórych Dipsocoridae obserwowano posilanie się na martwych jętkach[4], a budowa kłujki niektórych Ceratocombidae może sugerować żerowanie na pleśni[2].

Samice Schizopteridae prawdopodobnie są w stanie wyprodukować tylko jedno jajo jednocześnie, gdyż zajmuje ono większą część wnętrza odwłoka[9].

Ze względu na zajmowane siedliska i objawiane zachowanie przedstawiciele infrarzędu często są odławiani w trakcie badań prowadzonych za pomocą pułapek Barbera, aparatu Tullgrena i pułapek świetlnych[1][2][4][10][9].

Taksonomia i ewolucja

Nadrodzinę tę klasyfikuje się w infrarzędzie Dipsocoromorpha wraz z monotypową nadrodziną Stemmocryptoidea[11]. Wyróżnia się w jej obrębie cztery odrębne morfologicznie rodziny współczesne[5][3][11] i jedną wymarłą[11]:

Najstarsze skamieniałości Dipsocoromorpha pochodzą z toarku w jurze i należą do Cuneocoris geinitzi, jedynego znanego przedstawiciela wymarłej rodziny Cuneocoridae[12]. Zapis kopalny z kredy obejmuje wyłącznie Schizopteridae, a konkretnie rodzaje: Buzinia[13], Hexaphlebia i Lumatibialis[14]. Z eocenu znane są inkluzje Hypsipteryx hoffeinsorum z rodziny Hypsipterygidae[15] i Cryptostemma eocenica z rodziny Dipsocoridae[16], z przełomu eocenu i oligocenu Hypselosoma dominicana z rodziny Schizopteridae[17], a z miocenu: Schizoptera dominicana i Schizoptera hispaniolae z rodziny Schizopteridae[14] oraz Ceratocombus hurdi i Leptonannus miocenicus z rodziny Ceratocombidae[18][19].

Przypisy

  1. a b c d e f g h i j k l m Pavel Štys: Dipsocoromorpha. W: Randall T. Schuh, James Alexander Slater: True bugs of the world (Hemiptera:Heteroptera): classification and natural history. Ithaca and London: Cornell University Press, 1995, s. 74-75. ISBN 0-8014-2066-0.
  2. a b c d e f g h Pavel Štys: Ceratocombidae. W: Randall T. Schuh, James Alexander Slater: True bugs of the world (Hemiptera:Heteroptera): classification and natural history. Ithaca and London: Cornell University Press, 1995, s. 75-78. ISBN 0-8014-2066-0.
  3. a b c d e Christiane Weirauch, Pavel Štys. Litter bugs exposed: phylogenetic relationships of Dipsocoromorpha (Hemiptera: Heteroptera) based on molecular data. „Insect Systematic & Evolution”. 45, s. 351—370, 2014. Brill. 
  4. a b c d e f Pavel Štys: Dipsocoridae. W: Randall T. Schuh, James Alexander Slater: True bugs of the world (Hemiptera:Heteroptera): classification and natural history. Ithaca and London: Cornell University Press, 1995, s. 78. ISBN 0-8014-2066-0.
  5. a b Christiane Weirauch, Randall T. Schuh. Systematics and Evolution of Heteroptera: 25 Years of Progress. „Annual Review of Entomology”. 56, s. 487-510, 2011. DOI: 10.1146/annurev-ento-120709-144833. 
  6. Dipsocoromorpha. [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2019-07-17].
  7. A. Wolski: seria: Dipsocoromorpha Miyamoto, 1961. [w:] Biodiversity Map [on-line]. [dostęp 2019-07-17].
  8. C. Weirauch: Dipsocoromorpha. [w:] Heteropteran Systematics Lab [on-line]. University of California, Riverside, 2008-2012. [dostęp 2019-07-16].
  9. a b c d e f Pavel Štys: Schizopterygidae. W: Randall T. Schuh, James Alexander Slater: True bugs of the world (Hemiptera:Heteroptera): classification and natural history. Ithaca and London: Cornell University Press, 1995, s. 80-82. ISBN 0-8014-2066-0.
  10. a b Pavel Štys: Hypsipterygidae. W: Randall T. Schuh, James Alexander Slater: True bugs of the world (Hemiptera:Heteroptera): classification and natural history. Ithaca and London: Cornell University Press, 1995, s. 80. ISBN 0-8014-2066-0.
  11. a b c J. Szwedo. The unity, diversity and conformity of bugs (Hemiptera) through time. „Earth and Environmental Science Transactions of the Royal Society of Edinburgh”. 107, s. 109-128, 2017. 
  12. Y.A. Popov, R.J. Wootton. The upper Jurassic Heteroptera of Mecklenburg and Saxony. „Systematic Entomology”. 2, s. 333-351, 1977. 
  13. V. Perrichot, A. Nel, D. Néraudeau. Schizopterid Bugs (Insecta: Heteroptera) in Mid-cretaceous Ambers From France and Myanmar (Burma). „Palaeontology”. 50 (6), s. 1367-1374, 2007. 
  14. a b G. Poinar. Taxonomic names, in New genera and species of jumping ground bugs (Hemiptera: Schizopteridae) in Dominican and Burmese amber, with a description of a meloid (Coleoptera: Meloidae) triungulin on a Burmese specimen. „Annales de la Société Entomologique de France”. 50, s. 372-381, 2015. 
  15. G. Bechly, M. Wittmann. Two new tropical bugs (Insecta: Heteroptera: Thaumastocoridae – Xylastodorinae and Hypsipterygidae) from Baltic amber. „Stuttgarter Beiträge zur Naturkunde Serie B (Geologie und Paläontologie)”. 289, s. 1-11, 2000. 
  16. V. Hartung, R. Garrouste, A. Nel. The first fossil Dipsocoridae found in the early Eocene amber of France (Hemiptera: Heteroptera). „Comptes Rendus Palevol”. 16, s. 715-720, 2017. 
  17. G. Poinar, A. Brown.. New genera and species of jumping ground bugs (Hemiptera: Schizopteridae) in Dominican and Burmese amber, with a description of a meloid (Coleoptera: Meloidae) triungulin on a Burmese specimen. „Annales de la Société Entomologique de France”. 50, s. 372-381, 2015. 
  18. D. Azar, A. Nel, D. Coty, R. Garrouste. The second fossil ceratocombid bug from the Miocene amber of Chiapas (Mexico) (Hemiptera: Ceratocombidae). „Annales de la Société Entomologique de France”. 46, s. 100-102, 2010. DOI: 10.1080/00379271.2010.10697642. 
  19. P. Wygodzinsky. A new hemipteran (Dipsocoridae) from the Miocene amber of Chiapas, Mexico. „Journal of Paleontology”. 33 (5), s. 853-854, 1959. 
  • p
  • d
  • e
Rodziny pluskwiaków
Fulgorokształtne
Coleoscytoidea
  • †Coleoscytidae
Fulgoroidea
  • Acanaloniidae
  • Achilidae
  • Achilixiidae
  • cybelowate
  • Derbidae
  • Eurybrachidae
  • Flatidae
  • Fulgoridae
  • †Fulgoridiidae
  • Gengidae
  • Hypochthonellidae
  • Kinnaridae
  • †Lalacidae
  • Lophopidae
  • Meenoplidae
  • †Neazoniidae
  • Nogodinidae
  • ocikowate
  • owoszczowate
  • †Perforissidae
  • †Qiyangiricaniidae
  • Ricaniidae
  • sietnicowate
  • szrońcowate
  • szydlakowate
  • Tropiduchidae
  • †Weiwoboidae
Surijokocixioidea
  • †Surijokocixiidae
Cykadokształtne
Cercopoidea
Cicadoidea
Dysmorphoptiloidea
  • †Dysmorphoptilidae
  • †Eoscarterellidae
  • †Magnacicadiidae
Hylicelloidea
  • †Chiliocyclidae
  • †Hylicellidae
  • †Mesojabloniidae
Membracoidea
  • Aetalionidae
  • †Archijassidae
  • Melizoderidae
  • Myerslopiidae
  • skoczkowate
  • zgarbowate
Palaeontinoidea
  • †Dunstaniidae
  • †Mesogereonidae
  • †Palaeontinidae
Pereborioidea
  • †Curvicubitidae
  • †Ignotalidae
  • †Pereboriidae
Prosboloidea
  • †Prosbolidae
  • †Maguviopseidae
Prosbolopseoidea
  • †Prosbolopseidae
Dipsocoromorpha
Dipsocoroidea
Stemmocryptoidea
Enicocephalomorpha
Enicocephaloidea
  • Aenictopecheidae
  • Enicocephalidae
Pluskwiaki półwodne
Gerroidea
Hebroidea
Hydrometroidea
Mesovelioidea
Leptopodomorpha
Leptopodoidea
  • Leotichiidae
  • †Leptaphelocheiridae
  • Leptopodidae
  • Omaniidae
  • †Palaeoleptidae
Saldoidea
Pluskwiaki wodne właściwe
Corixoidea
Naucoroidea
Nepoidea
Notonectoidea
Pleoidea
Ochteroidea
Cimicomorpha
Cimicoidea
  • Curaliidae
  • dziubałkowate
  • pluskwowate
  • Lasiochilidae
  • Lyctocoridae
  • Plokiophilidae
  • Polyctenidae
  • †Torirostratidae
  • Velocipedidae
  • †Vetanthocoridae
Joppeicoidea
Miroidea
Naboidea
Reduvoidea
Thaumastocoroidea
  • Thaumastocoridae
Tingoidea
Pentatomomorpha
Aradoidea
Coreoidea
Idiostoloidea
Lygaeoidea
Pyrrhocoroidea
Tarczówki
Coelorrhyncha
Peloridiomorpha
  • †Hoploridiidae
  • †Karabasiidae
  • Peloridiidae
  • †Progonocimicidae
Progonocimicomorpha
  • †Progonocimicidae
czerwce
  • Aclerdidae
  • †Albicoccidae
  • †Apticoccidae
  • †Arnoldidae
  • Beesoniidae
  • †Burmacoccidae
  • brzózkowate
  • Conchaspididae
  • Dactylopiidae
  • drewnikowate
  • †Electrococcidae
  • Eriococcidae
  • †Grimaldiellidae
  • †Grohnidae
  • gwiazdoszowate
  • †Hammanococcidae
  • Halimococcidae
  • †Hodgsonicoccidae
  • †Inkaidae
  • †Jersicoccidae
  • †Kozariidae
  • †Kukaspididae
  • kermesowate
  • korowinowcowate
  • †Labiococcidae
  • †Lebanococcidae
  • Lecanodiaspididae
  • †Lithuanicoccidae
  • Margarodidae
  • miłkowate
  • misecznikowate
  • †Pennygullaniidae
  • Phenacoleachiidae
  • Phoenicococcidae
  • †Serafinidae
  • Stictococcidae
  • tarcznikowate
  • †Weitschatidae
  • wełnowcowate
  • zabielicowate
koliszki
  • Aphalaridae
  • Calophyidae
  • Carsidaridae
  • Homotomidae
  • †Liadopsyllidae
  • Liviidae
  • †Malmopsyllidae
  • Phacopteronidae
  • †Protopsyllidiidae
  • Psyllidae
  • Triozidae
mączliki
  • mączlikowate
mszyce
Adelgoidea
Aphidoidea
  • mszycowate
  • Bajsaphididae
  • †Canadaphididae
  • †Cretamyzidae
  • †Drepanochaitophoridae
  • †Oviparosiphidae
  • †Sinaphididae
Genaphidoidea
  • †Genaphididae
Naibioidea
  • †Dracaphididae
  • †Naibiidae
  • †Sinojuraphididae
Palaeoaphidoidea
Phylloxeroidea
  • filokserowate
Tajmyraphidoidea
  • †Burmitaphididae
  • †Grassyaphididae
  • †Khatangaphididae
  • †Lebanaphididae
  • †Retinaphididae
  • †Tajmyraphididae
Triassoaphidoidea
incertae sedis
  • †Archiconiopterygidae
Niesklasyfikowane w podrzędach
  • †Archescytinidae
  • Aviorrhynchidae
  • †Granulidae
  • †Ingruidae
  • †Ipsviciidae
  • †Paraknightiidae
  • †Protoprosbolidae
  • †Saaloscytinidae
  • †Scytinopteridae
  • †Serpentivenidae
  • †Stenoviciidae
Identyfikatory zewnętrzne (takson):
  • GBIF: 1773
  • identyfikator iNaturalist: 174254
  • ITIS: 676828
  • identyfikator taksonu Fossilworks: 366927