Dziubałkowate

Dziubałkowate
Anthocoridae
Fieber, 1836
Okres istnienia: apt–dziś
PreꞒ
O
S
D
C
P
T
J
K
Pg
N
Q
121.4/0
121.4/0
Ilustracja
Anthocoris limbatus
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

stawonogi

Gromada

owady

Podgromada

uskrzydlone

Rząd

pluskwiaki

Podrząd

pluskwiaki różnoskrzydłe

Infrarząd

Cimicomorpha

Nadrodzina

Cimicoidea

Rodzina

dziubałkowate

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Orius niger
Macrotrachelia nigronitens
Xylocoris galactinus

Dziubałkowate (Anthocoridae) – rodzina niewielkich owadów z podrzędu pluskwiaków różnoskrzydłych. Liczy około 500–600 gatunków (w zależności od ujęcia) zgrupowanych w 80–100 rodzajach[1], z czego w Polsce występuje ok. 40 gatunków[2] (zobacz dziubałkowate Polski). Rodzajem typowym rodziny jest Anthocoris.

W zapisie kopalnym znane są od aptu w kredzie[3].

Morfologia

Pluskwiaki te mają ciało długości od 1,4 do 4,5[4] lub 5 mm, zwykle o kształcie owalnym lub bliskim owalnego[1], ale u form podkorowych silnie spłaszczone i wydłużone[4]. W ubarwieniu przeważają zazwyczaj barwy brązowe i szare[1]. Aparat gębowy ma prostą kłujkę o pierwszym członie krótkim lub uwstecznionym, a członie trzecim zwykle najdłuższym. Czułki cechują się obecnością krótkiego prepedicellitu, a niekiedy wyraźnie wrzecionowatym kształem członów trzeciego i czwartego. Półpokrywy mają wyraźne załamanie kostalne, a na zakrywce widoczne są zwykle cztery żyłki. Przednia para odnóży zwykle ma na goleniach fossula spongiosa, które mogą być jednak uwstecznione lub całkiem zanikać. Zatułów ma gruczoły zapachowe z pojedynczym zbiorniczkiem, uchodzące pojedynczymi otworami w rowkach na metapleurach. Ich ewaporatorium może być różnie ukształtowane. Odwłok pozbawiony jest przetchlinek na pierwszym segmencie, a leżące na jego spodzie laterotergity scalone są ze sternitami. U larw ujścia odwłokowych gruczołów zapachowych leżą przy przednich krawędziach tergitów od czwartego do szóstego. Samice mogą mieć pokładełko normalnie wykształcone i o powykrawanych brzegach lub zredukowane; brak u nich spermateki. Samce mają jądra zbudowane z 2 lub rzadziej 7 płatów, a ich genitalia są asymetryczne: prawa paramera jest silnie uwsteczniona lub zanika zupełnie, natomiast lewa jest sierpowata i wyposażona w rowek, w którym leży edeagus, i w ten sposób służąca za właściwy narząd kopulacyjny[4].

Biologia i ekologia

Żyją na kwiatach i liściach, pod korą lub w ściółce. Większość gatunków jest drapieżna i żywi się małymi owadami takimi jak mszyce, niektóre są pasożytami zewnętrznymi i żywią się krwią. Jedynie kilka gatunków z rodzaju Orius żywi się sokami roślin. Większość z nich ma znaczenie gospodarcze jako biologiczni wrogowie szkodników roślin. Niektóre gatunki z tego powodu były introdukowane w różnych regionach kuli ziemskiej[1].

Rozród

Wprowadzenie plemników do ciała samicy często ma u dziubałkowatych charakter urazowy. Samiec przebija jej ścianę odwłoka za pomocą zmodyfikowanej paramery i wstrzykuje nasienie do jamy ciała (hemocelu). Taki uszkadzający ścianę ciała sposób zaplemnienia określa się jako zaplemnienie hemoceliczne[4][5] i występuje ono również u niektórych pokrewnych rodzin należących do Cimicoidea: Polyctenidae, Lyctocoridae i pluskwowatych[4]. Pojawiający się tu konflikt płci (antagonizm seksualny) doprowadził do wyewoluowania u samic części gatunków struktur anatomicznych, ograniczających jego negatywne skutki[4][5]. Są to spermaledges[5] lub rurki kopulacyjne (ang. copulatory tubes). Mają one postać otworu, otoczonego nabrzmiałym oskórkiem, który nakierowuje narząd samca. U Scolopini, Blaptostethini, Oriini i Anthocorini nasienie przechowywane jest w ciele samicy w kieszonkach analogicznych z konceptakulami (ang. seminal conceptacles) innych Cimicoidea, ale powstałymi z modyfikacji przedniej ściany pochwy[4].

U gatunku Xylocoris maculipennis zaobserwowano homoseksualne gwałty u samców. W tym przypadku wstrzyknięta przez uszkodzenie ściany odwłoka sperma jest w większości „trawiona” i pozyskane z niej substancje służą odżywieniu samca. Zaobserwowano także, że nasienie gwałciciela migruje w kierunku jąder zaplemnionego samca. Przyczyniło się to do wysnucia hipotezy, że zgwałcony samiec podczas wytrysku do ciała samicy przekazuje obok swoich plemników, także te należące do gwałciciela[6][7].

Systematyka

W niektórych ujęciach systematycznych podrodziny Lasiochilinae i Lyctocorinae są podnoszone do rangi oddzielnych rodzin. Systematyka tych owadów jest jednak wciąż dyskusyjna, a bliskie pokrewieństwo w ramach tych taksonów niewątpliwe[1]. Poniżej znajduje się uproszczony podział systematyczny:

Rodzina: Dziubałkowate (Anthocoridae)[1][8][9]

  • Podrodzina: Anthocorinae
    • Plemię: Almeidini
      • Rodzaj: Almeida (Distant, )
    • Plemię: Anthocorini
      • Rodzaj: Acompocoris (Reuter, 1875)
      • Rodzaj: Anthocoris (Fallen, 1814)
      • Rodzaj: Coccivora (Mcatee et Malloch, 1925)
      • Rodzaj: Elatophilus (Reuter, 1884)
      • Rodzaj: Macrotrachelia (Champion, 1955)
      • Rodzaj: Melanocoris (Champion, 1900)
      • Rodzaj: Temnostethus (Fieber, 1860)
      • Rodzaj: Tetraphleps (Fieber, 1860)
    • Plemię: Blaptostethini
      • Rodzaj: Blaptostethus (Fieber, 1860)
    • Plemię: Dufouriellini
      • Rodzaj: Alofa (Herring, 1976)
      • Rodzaj: Amphiareus (Distant, 1904)
      • Rodzaj: Brachysteles (Mulsant & Rey, 1852)
      • Rodzaj: Buchananiella (Reuter, 1884)
      • Rodzaj: Cardiastethus (Fieber, 1860)
      • Rodzaj: Dasypterus
      • Rodzaj: Dolostethus
      • Rodzaj: Dufouriellus (Kirkaldy, 1906)
      • Rodzaj: Dysepicritus (Reuter, 1884)
      • Rodzaj: Indocoris
      • Rodzaj: Pehuencoris (Carpintero & Dellapé, 2006)
      • Rodzaj: Physopleurella (Reuter, 1884)
      • Rodzaj: Rajburicoris
      • Rodzaj: Shujaocoris
      • Rodzaj: Tiare
      • Rodzaj: Xylocoridea (Reuter, 1876)
      • Rodzaj: Xyloecocoris (Reuter, 1879)
      • Rodzaj: †Xyloesteles
    • Plemię: Oriini
      • Rodzaj: Bilia (Distant, 1904)
      • Rodzaj: Macrotracheliella (Champion, )
      • Rodzaj: Montandoniola (Poppius, 1909)
      • Rodzaj: Orius (Wolff, 1811)
      • Rodzaj: Paratriphleps (Champion, 1900)
      • Rodzaj: Wollastoniella (Reuter, )
    • Plemię: Scolopini
    • Podplemię: Calliodina
      • Rodzaj: Calliodis (Reuter, 1871)
      • Rodzaj: Eulasiocolpus
      • Rodzaj: Lilia (White, 1879)
      • Rodzaj: Lepidonannella
      • Rodzaj: Nidicola (Harris et Drake, 1941)
      • Rodzaj: Opisthypselus
      • Rodzaj: Solenonotus (Reuter, 1871)
    • Podplemię: Scolopina
      • Rodzaj: Maoricoris
      • Rodzaj: Scolopa
      • Rodzaj: Scolopella
      • Rodzaj: Scolopocoris
      • Rodzaj: Scolopoides
      • Rodzaj: Scoloposcelis (Fieber, 1864)
      • Rodzaj: Solenonotus (Reuter, 1871)
    • Plemię: Xylocorini
      • Rodzaj: Xylocoris (Dufour, 1831)
  • Podrodzina: Lasiochilinae
      • Rodzaj: Lasiochilus (Reuter, 1871)
      • Rodzaj: Plochiocoris (Champion, 1900)
  • Podrodzina: Lyctocorinae
      • Rodzaj: Lyctocoris (Hahn, 1836)

Zobacz też

Przypisy

  1. a b c d e f David R. Horton: Minute Pirate Bugs (Hemiptera: Anthocoridae). Agricultural Research Service, 2008. [dostęp 2012-01-22]. (ang.).
  2. Anthocoridae Fieber, 1836. [w:] Muzeum i Instytut Zoologii PAN [on-line]. Hemiptera Poloniae. [dostęp 2015-01-06].
  3. Y.C. Hong, W.L. Wang. Fossil insects from the Laiyang Basin, Shandong Province. „Stratigraphy and Palaeontology of Laiyang Basin, Shandong Province”, s. 44-189, 1990. 
  4. a b c d e f g Randall T. Schuh, James Alexander Slater: True bugs of the world (Hemiptera:Heteroptera): classification and natural history. Cornell University Press, 1995, s. 195-199. ISBN 0-8014-2066-0. (ang.).
  5. a b c Klaus Reinhardt, Michael T. Siva-Jothy. Biology of the Bed Bugs (Cimicidae). „Annual Review of Entomology”. 52, s. 351–74, 2007. DOI: 10.1146/annurev.ento.52.040306.133913. 
  6. John R. Krebs, Nicholas B. Davies: An Introduction to Behavioural Ecology. Wiley-Blackwell, 1993, s. 186. ISBN 978-0-632-03546-5.
  7. Lawrence G. Abele, Sandra Gilchrist. Homosexual Rape and Sexual Selection In Acanthocephalan Worms. „Science”. 197 (4298), s. 81–83, 1977. DOI: 10.1126/science.867055. 
  8. Anthocoridae, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] [dostęp 2012-01-22]  (ang.).
  9. Anthocoridae. Biological Library. [dostęp 2012-01-23]. (ang.).
  • p
  • d
  • e
Rodziny pluskwiaków
Fulgorokształtne
Coleoscytoidea
  • †Coleoscytidae
Fulgoroidea
  • Acanaloniidae
  • Achilidae
  • Achilixiidae
  • cybelowate
  • Derbidae
  • Eurybrachidae
  • Flatidae
  • Fulgoridae
  • †Fulgoridiidae
  • Gengidae
  • Hypochthonellidae
  • Kinnaridae
  • †Lalacidae
  • Lophopidae
  • Meenoplidae
  • †Neazoniidae
  • Nogodinidae
  • ocikowate
  • owoszczowate
  • †Perforissidae
  • †Qiyangiricaniidae
  • Ricaniidae
  • sietnicowate
  • szrońcowate
  • szydlakowate
  • Tropiduchidae
  • †Weiwoboidae
Surijokocixioidea
  • †Surijokocixiidae
Cykadokształtne
Cercopoidea
Cicadoidea
Dysmorphoptiloidea
  • †Dysmorphoptilidae
  • †Eoscarterellidae
  • †Magnacicadiidae
Hylicelloidea
  • †Chiliocyclidae
  • †Hylicellidae
  • †Mesojabloniidae
Membracoidea
  • Aetalionidae
  • †Archijassidae
  • Melizoderidae
  • Myerslopiidae
  • skoczkowate
  • zgarbowate
Palaeontinoidea
  • †Dunstaniidae
  • †Mesogereonidae
  • †Palaeontinidae
Pereborioidea
  • †Curvicubitidae
  • †Ignotalidae
  • †Pereboriidae
Prosboloidea
  • †Prosbolidae
  • †Maguviopseidae
Prosbolopseoidea
  • †Prosbolopseidae
Dipsocoromorpha
Dipsocoroidea
Stemmocryptoidea
Enicocephalomorpha
Enicocephaloidea
  • Aenictopecheidae
  • Enicocephalidae
Pluskwiaki półwodne
Gerroidea
Hebroidea
Hydrometroidea
Mesovelioidea
Leptopodomorpha
Leptopodoidea
  • Leotichiidae
  • †Leptaphelocheiridae
  • Leptopodidae
  • Omaniidae
  • †Palaeoleptidae
Saldoidea
Pluskwiaki wodne właściwe
Corixoidea
Naucoroidea
Nepoidea
Notonectoidea
Pleoidea
Ochteroidea
Cimicomorpha
Cimicoidea
  • Curaliidae
  • dziubałkowate
  • pluskwowate
  • Lasiochilidae
  • Lyctocoridae
  • Plokiophilidae
  • Polyctenidae
  • †Torirostratidae
  • Velocipedidae
  • †Vetanthocoridae
Joppeicoidea
Miroidea
Naboidea
Reduvoidea
Thaumastocoroidea
  • Thaumastocoridae
Tingoidea
Pentatomomorpha
Aradoidea
Coreoidea
Idiostoloidea
Lygaeoidea
Pyrrhocoroidea
Tarczówki
Coelorrhyncha
Peloridiomorpha
  • †Hoploridiidae
  • †Karabasiidae
  • Peloridiidae
  • †Progonocimicidae
Progonocimicomorpha
  • †Progonocimicidae
czerwce
  • Aclerdidae
  • †Albicoccidae
  • †Apticoccidae
  • †Arnoldidae
  • Beesoniidae
  • †Burmacoccidae
  • brzózkowate
  • Conchaspididae
  • Dactylopiidae
  • drewnikowate
  • †Electrococcidae
  • Eriococcidae
  • †Grimaldiellidae
  • †Grohnidae
  • gwiazdoszowate
  • †Hammanococcidae
  • Halimococcidae
  • †Hodgsonicoccidae
  • †Inkaidae
  • †Jersicoccidae
  • †Kozariidae
  • †Kukaspididae
  • kermesowate
  • korowinowcowate
  • †Labiococcidae
  • †Lebanococcidae
  • Lecanodiaspididae
  • †Lithuanicoccidae
  • Margarodidae
  • miłkowate
  • misecznikowate
  • †Pennygullaniidae
  • Phenacoleachiidae
  • Phoenicococcidae
  • †Serafinidae
  • Stictococcidae
  • tarcznikowate
  • †Weitschatidae
  • wełnowcowate
  • zabielicowate
koliszki
  • Aphalaridae
  • Calophyidae
  • Carsidaridae
  • Homotomidae
  • †Liadopsyllidae
  • Liviidae
  • †Malmopsyllidae
  • Phacopteronidae
  • †Protopsyllidiidae
  • Psyllidae
  • Triozidae
mączliki
  • mączlikowate
mszyce
Adelgoidea
Aphidoidea
  • mszycowate
  • Bajsaphididae
  • †Canadaphididae
  • †Cretamyzidae
  • †Drepanochaitophoridae
  • †Oviparosiphidae
  • †Sinaphididae
Genaphidoidea
  • †Genaphididae
Naibioidea
  • †Dracaphididae
  • †Naibiidae
  • †Sinojuraphididae
Palaeoaphidoidea
Phylloxeroidea
  • filokserowate
Tajmyraphidoidea
  • †Burmitaphididae
  • †Grassyaphididae
  • †Khatangaphididae
  • †Lebanaphididae
  • †Retinaphididae
  • †Tajmyraphididae
Triassoaphidoidea
incertae sedis
  • †Archiconiopterygidae
Niesklasyfikowane w podrzędach
  • †Archescytinidae
  • Aviorrhynchidae
  • †Granulidae
  • †Ingruidae
  • †Ipsviciidae
  • †Paraknightiidae
  • †Protoprosbolidae
  • †Saaloscytinidae
  • †Scytinopteridae
  • †Serpentivenidae
  • †Stenoviciidae
Kontrola autorytatywna (takson):
  • J9U: 987007295584605171
Encyklopedia internetowa:
Identyfikatory zewnętrzne:
  • EoL: 550
  • GBIF: 7876
  • identyfikator iNaturalist: 174592
  • ITIS: 106903
  • NCBI: 82738
  • identyfikator taksonu Fossilworks: 187139