Lista kolonii brytyjskich

Mapa przedstawiająca brytyjskie kolonie, protektoraty i dominia przez cały okres istnienia imperium

Poniższa lista przedstawia brytyjskie kolonie, protektoraty, dominia oraz pozostałe terytoria zależne imperium brytyjskiego.

Wśród terytoriów należących do Wielkiej Brytanii można wyróżnić:

  • Zjednoczone Królestwo (od 1801) – Anglia, Walia, Szkocja oraz Irlandia (od 1922 Irlandia Północna).
  • Dependencje korony brytyjskiej – Wyspa Man, Jersey i Guernsey (Wyspy Normandzkie). Rząd brytyjski jest odpowiedzialny za ich obronność oraz politykę zagraniczną. Każde z tych terytoriów posiada własne prawo oraz instytucje polityczne.
  • Kolonie – były terytoriami, które miały być miejscem trwałego zamieszkania osadników. Korona brytyjska miała nad nimi pełna kontrolę, chociaż nie były częścią Zjednoczonego Królestwa. W koloniach obowiązywało prawo brytyjskie oraz wszelkie uchwały parlamentarne. Przedstawicielem monarchy brytyjskiego zazwyczaj był gubernator mianowany przez rząd w Londynie. Z czasem, w niektórych koloniach utworzono lokalny rząd. Wśród kolonii brytyjskich wyróżnia się trzy rodzaje:
    • Kolonie nadawane konkretnym osobom; XVI-XVII wiek.
    • Kolonie administrowane przez kompanie handlowe (np. Brytyjską Kompanię Wschodnioindyjską); XVIII-XX wiek.
    • Kolonie korony brytyjskiej.
  • Protektoraty – były terytoriami posiadającymi własny rząd, znajdującymi się pod zwierzchnictwem Wielkiej Brytanii. Władze brytyjskie odpowiadały m.in. za politykę zagraniczną oraz gospodarczą tych państw. Protektoraty ustanawiano zazwyczaj w celu ograniczenia wpływów innych imperiów kolonialnych oraz chronienia brytyjskich interesów na danym terenie.
  • Dominia – są to byłe kolonie lub federacje kolonii, które uzyskały niepodległość, zachowując monarchę brytyjskiego, jako głowę państwa i ściśle współpracując ze Zjednoczonym Królestwem. Formalne potwierdzenie statusu dominiów zapisane jest w Statucie Westminsterskim z 1931 roku.
  • Terytoria mandatowe – dawne niemieckie oraz tureckie kolonie i protektoraty, przyznane po I wojnie światowej Wielkiej Brytanii oraz państwom Wspólnoty Narodów, którymi miały zarządzać w imieniu Ligi Narodów z korzyścią dla mieszkańców. Większość z nich w 1946 roku przekształcono w terytoria powiernicze ONZ.

Obecne terytoria zależne

W ciągu 20 lat od uzyskania niepodległości przez Indie w 1947 roku, większość terytoriów zależnych Wielkiej Brytanii uzyskało niepodległość. Aktualnie jedynie czternaście terytoriów na świecie (od 2002 roku znanych jako brytyjskie terytoria zamorskie) pozostaje pod brytyjskim zwierzchnictwem. Większość z nich to małe wyspy z niewielką liczbą ludności.

Brytyjska Wspólnota Narodów

Imperium Brytyjskie w 1897 roku

Większość byłych terytoriów Imperium Brytyjskiego należy do Brytyjskiej Wspólnoty Narodów, która powstała w 1931 roku wraz z przyjęciem Statutu Westminsterskiego. W szesnastu państwach należących do wspólnoty (w tym w Wielkiej Brytanii) głową państwa jest Karol III.

Irlandia

Po trwającej osiemnaście miesięcy irlandzkiej wojnie o niepodległość w latach 1919–1921, południowa część Irlandii uzyskała niepodległość jako dominium brytyjskie pod nazwą Wolne Państwo Irlandzkie. Ostateczne zerwanie więzów z Wielką Brytanią miało miejsce w 1949 roku, gdy Irlandia została republiką. Natomiast Irlandia Północna nadal należy do Zjednoczonego Królestwa.

Hanower

W latach 1714–1837 na tronie brytyjskim zasiadali elektorzy (z czasem królowie) Hanoweru, państwa w północno-zachodnich Niemczech. Była to jedynie unia personalna, a Hanower nie był uważany za część imperium.

Lista kolonii, protektoratów i dominiów

Lista nie uwzględnia terytoriów okupowanych przez Wielką Brytanię. W nawiasach podano współczesne nazwy terytoriów.

Europa

Afryka

Ameryka Północna

Ameryka Środkowa i Karaiby

Ameryka Południowa

Region Antarktyczny

Ocean Atlantycki

Azja

Ocean Indyjski

Australia i Oceania

Zobacz też

Linki zewnętrzne

  • UK Overseas Territories
  • The Commonwealth
  • World Statesmen
  • p
  • d
  • e
Kolonie, protektoraty i terytoria zależne Wielkiej Brytanii
Europa
Afryka
Ameryka Północna
Stany Zjednoczone
Trzynaście kolonii
Kanada
Ameryka Łacińska i Karaiby
Antarktyda i Ocean Atlantycki
Azja
Ocean Indyjski
Australia i Oceania
Australia
Oceania