Męczennicowate

Męczennicowate
Ilustracja
Męczennica cielista
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

malpigiowce

Rodzina

męczennicowate

Nazwa systematyczna
Passifloraceae Juss. ex Kunth in Humb.
Bonpl. & Kunth, Nov. Gen. Sp. 2: fol. 100, qu. 126. 8 Dec 18
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku

Męczennicowate (Passifloraceae Juss. ex Kunth in Humb.) – rodzina roślin z rzędu malpigiowców (Malpighiales). Obejmuje w ujęciu systemów APG 27 rodzajów z 975 gatunkami. W dawniejszych systemach należące tu rośliny zwykle rozdzielano do trzech rodzin, obecnie mających status podrodzin. Przedstawiciele męczennicowatych występują na wszystkich kontynentach w strefie tropikalnej i subtropikalnej, z centrum zróżnicowania w Ameryce Południowej. Nieliczni przedstawiciele sięgają strefy umiarkowanej (we wschodniej części Ameryki Północnej)[3]. We florze Polski brak jej przedstawicieli[4]. Liczne gatunki są uprawiane jako ozdobne (zwłaszcza z rodzaju męczennica Passiflora). Niektóre mają jadalne owoce (pozostałe części roślin są trujące), bywają wykorzystywane lokalnie w ziołolecznictwie[3].

Morfologia

Turnera ulmifolia
Turnera subulata
Tricliceras lacerata
Pokrój
W wielu wypadkach drzewa, krzewy i drewniejące lub zielne pnącza (zwłaszcza w podrodzinie Passifloroideae), rośliny zielne, zwłaszcza byliny i krzewy spotykane są wśród podrodzin Malesherbioideae i Turneroideae. Rośliny w różnym stopniu bywają owłosione lub ogruczolone, częste są miodniki pozakwiatowe – zwykle u nasady blaszki liściowej (Turneroideae), na ogonku liściowym lub łodydze (Passifloroideae). Niektórzy przedstawiciele wykształcają bulwy lub sukulentowate pędy (Adenia)[3].
Liście
Skrętoległe. Blaszka liściowa o różnym kształcie – równowąska (u niektórych przedstawicieli Malesherbia) do owalnej, całobrzega do wcinanej w różnym stopniu, rzadko pierzastozłożona. Przylistki nieobecne lub drobne (Turneroideae) do okazałych u niektórych przedstawicieli Passifloroideae[3].
Kwiaty
Promieniście symetryczne, często okazałe, zwykle obupłciowe, pojedyncze lub zebrane w szczytowe lub kątowe kwiatostany groniaste, wiechowate lub wierzchotkowate. Rzadko występuje też kaulifloria. Okwiat zwykle 5-krotny, zróżnicowany na kielich i często efektowną koronę. Pręciki, których jest zwykle 5 lub 8 wyrastają z hypancjum lub androgynoforu (Passiflora, Malesherbia). Zalążnia jest górna, rzadko wpół dolna, powstaje w wyniku zrośnięcia zwykle trzech owocolistków i zwieńczona jest trzema szyjkami[3].
Owoce
Torebki (Turneroideae, Malesherbioideae) lub jagody (Passifloroideae), zwykle wielonasienne[3].

Systematyka

Męczennica błękitna
Owoc męczennicy jadalnej (marakuja)
Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Rodzina uznawana jest za siostrzaną dla kladu obejmującego rodziny Lacistemataceae i wierzbowatych Salicaceae, blisko spokrewniona jest też z fiołkowatymi (Violaceae). Należy m.in. ze wszystkimi wymienionymi do rzędu malpigiowców (Malpighiales), a wraz z nim do kladu różowych w obrębie okrytonasiennych[2].



Humiriaceaepochodnikowate




Achariaceae





Goupiaceae



Violaceaefiołkowate





Passifloraceaemęczennicowate




Lacistemataceae



Salicaceaewierzbowate










Peraceae




Rafflesiaceaebukietnicowate



Euphorbiaceaewilczomleczowate







Phyllanthaceaeliściokwiatowate



Picrodendraceae





Linaceaelnowate



Ixonanthaceae






W obrębie rodziny wyróżnia się następujące podrodziny[2]:

męczennicowate

Malesherbioideae




Turneroideae



Passifloroideae




Podrodzina Malesherbioideae Burnett – (syn. Malesherbiaceae D. Don, nom. cons.) – takson monotypowy, z jedynym rodzajem występującym w zachodniej części Ameryki Południowej:

Podrodzina Turneroideae Eaton (syn. Turneraceae, Piriquetaceae) – 10 rodzajów z 205 gatunkami roślin zielnych i drewniejących, występujących w tropikach Ameryki Południowej i Afryki[5]:

  • Adenoa Arbo
  • Erblichia Seem.
  • Hyalocalyx Rolfe
  • Loewia Urb.
  • Mathurina Balf.f.
  • Piriqueta Aubl.
  • Stapfiella Gilg
  • Streptopetalum Hochst.
  • Tricliceras Thonn. ex DC.
  • Turnera L.

Podrodzina Passifloroideae Burnett – 16 rodzajów z 705 gatunkami występującymi w strefie międzyzwrotnikowej całego świata, rozdzielane są na dwa plemiona: Passifloreae de Candolle z 10 rodzajami i 675 gatunkami oraz Paropsieae de Candolle z 6 rodzajami spotykanymi w Afryce zachodniej[6]:

  • Adenia Forssk.
  • Ancistrothyrsus Harms
  • Androsiphonia Stapf
  • Barteria Hook.f.
  • Basananthe Peyr.
  • Crossostemma Planch. ex Benth.
  • Deidamia Noronha ex Thouars
  • Dilkea Mast.
  • Efulensia C.H.Wright
  • Hollrungia K.Schum.
  • Mitostemma Mast.
  • Paropsia Noronha ex Thouars
  • Paropsiopsis Engl.
  • Passiflora L.męczennica
  • Schlechterina Harms
  • Smeathmannia Sol. ex R. Br.
  • Viridivia J.H.Hemsl. & Verdc.
Pozycja w systemie Reveala (1993-1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa ukęślowe (Dilleniidae Takht. ex Reveal & Tahkt.), nadrząd Violanae R. Dahlgren ex Reveal, rząd męczennicowce (Passiflorales Dumort.), podrząd Passiflorineae Bessey in C.K. Adams, rodzina męczennicowate (Passifloraceae Juss. ex Kunth in Humb.)[7].

Przypisy

  1. Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20]  (ang.).
  2. a b c Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2018-01-04]  (ang.).
  3. a b c d e f Heywood V. H., Brummitt R. K., Culham A., Seberg O.: Flowering plant families of the world. Ontario: Firely Books, 2007, s. 244-245, 325-326. ISBN 1-55407-206-9.
  4. Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Vascular plants of Poland - a checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. IB PAN, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
  5. List of genera in family Turneraceae. Vascular Plant Families and Genera. [dostęp 2009-12-09]. (ang.).
  6. List of genera in family Passifloraceae. Vascular Plant Families and Genera. [dostęp 2009-12-09]. (ang.).
  7. Crescent Bloom: Passifloraceae. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-12-09]. (ang.).
Kontrola autorytatywna (takson):
  • LCCN: sh85098514
  • GND: 4173490-7
  • BnF: 12267775j
  • BNCF: 3707
  • J9U: 987007529576305171
Encyklopedia internetowa:
  • Britannica: plant/Passifloraceae
  • Catalana: 0130060
Identyfikatory zewnętrzne:
  • EoL: 4463
  • Flora of China: 10656
  • Flora of North America: 10656
  • GBIF: 2378
  • identyfikator iNaturalist: 51451
  • IPNI: 30003386-2
  • ITIS: 22218
  • NCBI: 3683
  • Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:30003386-2
  • Tela Botanica: 100113
  • identyfikator Tropicos: 42000124
  • identyfikator taksonu Fossilworks: 55458