Morwowate

Morwowate

Figowiec sprężysty
Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	różowce
Rodzina	morwowate
Nazwa systematyczna
Moraceae Gaudich. in C.B. Trinius, Gen. Pl.: 13. 1835[3]
Multimedia w Wikimedia Commons

Morwowate (Moraceae Link) – rodzina roślin z rzędu różowców (Rosales). Obejmuje 37 rodzajów z 1137 gatunkami^[2]. Są one spotykane na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy, ale brak ich w północnej części Ameryki Północnej i Eurazji, na obszarach pustynnych i w Nowej Zelandii^[4]. Większość gatunków rośnie w strefie międzyzwrotnikowej, nieliczne w strefach umiarkowanych^[5]. Zaliczane tu rośliny zawierają zwykle sok mleczny^[4]. Są wiatropylne lub owadopylne (figowiec)^[6].

Do rodziny należą ważne drzewa owocowe: brosimum Brosimum, chlebowiec Artocarpus, figowiec Ficus, morwa Morus, Treculia. Roślinami kauczukodajnymi są figowiec i Castilla, włóknodajnymi, w tym wykorzystywanymi do wyrobu papieru są: brusonecja Broussonetia, figowiec i Poulsenia. Żółtnica Maclura wykorzystywana jest do barwienia i sadzona jako ozdobna, podobnie jako ozdobne uprawiane są figowce i brusonecja. Liczne gatunki dostarczają drewna, zwłaszcza z rodzajów: brosimum, chlebowiec, figowiec, żółtlica, Milicia i Streblus^[5]. Liście morwy stanowią pożywienie dla jedwabnika morwowego^[7].

Morfologia

Pokrój

Drzewa, krzewy i liany, rzadziej rośliny zielne, często z nierozgałęzionymi włoskami gruczołowatymi i niemal zawsze z sokiem mlecznym (zanika u Fatoua)^[4][6], tworzonym w rurkach mlecznych w miękiszu łodyg i zwykle też liści^[8]. Rośliny zielne tu należące są sukulentami lub bulwiastymi geofitami^[8].

Liście

Zwykle skrętoległe, rzadziej naprzeciwległe lub w okółkach. Pojedyncze, rzadziej dłoniasto lub pierzasto złożone. Wsparte przylistkami, które czasem bywają jednak mocno zredukowane (np. u Dorstenia)^[6]. Blaszki są całobrzegie, ząbkowane do mniej lub głębiej klapowanych. Użyłkowanie pierzaste, dłoniaste lub z trzema głównymi żyłkami^[4]. Ściany komórkowe często wysycone węglanem wapnia lub krzemionką^[8][5], nierzadko obecne są cystolity^[5].

Kwiaty

Rozdzielnopłciowe, drobne, zebrane w gęste kwiatostany wyrastające w kątach liści (rośliny są jednopienne lub dwupienne)^[5]. Oś kwiatostanu często rozrasta się, tworząc główkę lub obrastając kwiaty (u figowców) – tworząc kwiatostan zwany sykonium^[5], czasem ma kształt stożkowaty lub spłaszczonej tarczki (np. u Castilla i Dorstenia)^[7]. Rzadko kwiaty wyrastają pojedynczo. Okwiat zwykle tworzony jest przez zrośnięte u dołu 4 lub 5 działek, czasem jest ich więcej – do 10 i tworzą dwa okółki. Płatków korony brak. W kwiatach męskich zazwyczaj są cztery pręciki (rzadziej inna liczba od 1 do 6). Nitki pręcików są wolne lub zrośnięte, proste lub zgięte. Poza tym często obecna jest zredukowana zalążnia. W kwiatach żeńskich prątniczków brak^[4]. Zalążnia jest jedno-, rzadko dwukomorowa^[8], górna lub dolna, zwieńczona jedną lub dwiema szyjkami słupka i znamionami^[4].

Owoce

Soczyste, zwykle drobne pestkowce tworzące owocostany^[8], rzadko suche niełupki otoczone zmięśniałym okwiatem. Często owoce otaczane są mięśniejącą osią kwiatostanu^[5]. Nasiona zawierają prosty lub zgięty zarodek, często z liścieniami nierównej długości^[5].

Systematyka

Pozycja systematyczna

W ujęciu Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016) jest to rodzina siostrzana dla pokrzywowatych Urticaceae, umieszczana w rzędzie różowców Rosales^[2]. Wspólnie jeszcze z wiązowatymi i konopiowatymi rośliny te tworzą klad określany mianem 'urticalean'^[4], w systemach klasyfikacyjnych wyróżniających liczniejsze rzędy o węższym ujęciu stanowią one rząd pokrzywowców Urticales (np. w systemie Takhtajana z 2009^[8] i w systemie Cronquista z 1981)^[6].

Istotne zmiany w ujęciu rodziny dotyczyły pozycji plemienia Cecropieae (z cekropką Cecropia), dawniej tu zaliczanego (jako podrodzina Conocephalideae), później wyłączanego w osobną rodzinę drążnikowatych Cecropiaceae^[6][8], a w końcu włączonego do pokrzywowatych^[2][4].

Podział i wykaz rodzajów^[9][10]

Plemię Maclureae Clement & Weiblen

• Maclura Nutt. – żółtnica

Plemię Artocarpeae R. Br., 1818 nom. cons.

• Artocarpus J.R.Forst. & G.Forst. – chlebowiec
• Batocarpus H.Karst.
• Clarisia Ruiz & Pav.

Plemię Moreae Gaudich. (1830), nom. cons.

• Bagassa Aubl.
• Milicia Sim
• Morus L. – morwa
• Sorocea A.St.-Hil.
• Streblus Lour.
• Trophis P.Browne

Plemię Parartocarpeae Zerega & E. M. Gardner

• Hullettia King ex Hook.f.
• Parartocarpus Baill.

Plemię Dorstenieae Dumortier

• Allaeanthus Thwaites
• Bleekrodea Blume
• Bosqueiopsis De Wild. & T.Durand
• Broussonetia L'Her. ex Vent. – brusonecja, papierówka
• Brosimum Sw. – brosimum, mlekowiec
• Dorstenia L.
• Fatoua Gaudich.
• Helianthostylis Baill.
• Malaisia Blanco
• Treculia Decne. ex Trecul
• Trilepisium Thouars
• Trymatococcus Poepp. & Endl.

Plemię Ficeae Dumortier

• Ficus L. – figowiec, fikus

Plemię Castilleae C. C. Berg

• Antiaris Lesch.
• Antiaropsis K.Schum.
• Castilla Cerv.
• Helicostylis Trecul
• Maquira Aubl.
• Mesogyne Engl.
• Naucleopsis Miq.
• Perebea Aubl.
• Poulsenia Eggers
• Pseudolmedia Trecul
• Sparattosyce Bureau

Przypisy