Mszyce

Mszyce
Aphidomorpha[1]
Becker-Migdisova et Aizenberg, 1962
Okres istnienia: anizyk–dziś
PreꞒ
O
S
D
C
P
T
J
K
Pg
N
Q
247.2/0
247.2/0
Ilustracja
Aphididae sp.
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

stawonogi

Gromada

owady

Podgromada

uskrzydlone

Rząd

pluskwiaki

Podrząd

piersiodziobe

Infrarząd

mszyce

Synonimy
  • Aphidina
  • Aphidinea
  • Aphidodea
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku

Mszyce (Aphidomorpha lub Aphidoidea) – infrarząd lub nadrodzina owadów z rzędu pluskwiaków i podrzędu piersiodziobych. Obejmuje między 4,6 a 5 tysięcy opisanych gatunków. Występują masowo, żerują na roślinach.

W wydanym w 2016 roku zeszycie z serii Klucze do oznaczania owadów Polski zastosowano nazwy: Aphidomorpha – mszyce, Aphidoidea – mszyce właściwe[2].

Charakterystyka

Mszyce z gatunku Aphis nerii żerujące na pąkach kwiatowych oleandra

Są to małe owady o miękkim, delikatnym ciele i błoniastych skrzydłach, często zredukowanych. Odwłok baryłkowaty, z zaznaczoną wyraźnie segmentacją. Przechodzą przeobrażenie niezupełne.

Mszyce są roślinożerne: wysysają sok z roślin, trawiąc go częściowo, a pozostałość wydalają w postaci spadzi. Ilość pobieranego soku jest bardzo duża, sięgając ⅓ masy owada/godz.[3] Często są przyczyną znacznych szkód w uprawach. Przeciw mszycom stosuje się opryskiwanie pestycydami. Naturalnymi wrogami mszyc są biedronkowate i złotookowate.

Mszyce, mrówki i pszczoły

Mrówka wśród mszyc

Niektóre gatunki mszyc żyją w symbiozie z mrówkami. Wydaliny mszyc, zawierające znaczne ilości cukrów, aminokwasów i innych związków, są atrakcyjnym pokarmem dla niektórych gatunków mrówek, które z kolei zapewniają mszycom ochronę przed drapieżnikami i dbają o zapewnienie im wydajnych miejsc żerowania[3].

Wydaliny mszyc w połączeniu z sokiem roślinnym wyciekającym z uszkodzonych tkanek tworzą tzw. spadź[a]. Jest ona zbierana przez pszczoły, a wytworzone z niej miody zwane są miodami spadziowymi[5][6].

Rozprzestrzenienie

Owady te występują głównie w strefie klimatu umiarkowanego. Współczesną faunę mszyc (afidofaunę) podzielić można na grupę arktyczno-trzeciorzędową, zasiedlającą półkulę północną oraz grupę antarktyczno-kredową, która ma charakter reliktowy, a jej przedstawiciele występują w strefie umiarkowanej półkuli południowej i w górzystych rejonach tropikalnych. Najlepiej przebadana jest fauna europejska. W jej skład wchodzi około 1000 gatunków[7], z których w Polsce stwierdzono prawie 700[8]. (zobacz: mszyce Polski)

Systematyka

Do mszyc należy według różnych źródeł ponad 4600[9] lub blisko 5000 opisanych gatunków[8]. W starszych systemach, w których pluskwiaki równoskrzydłe miały rangę rzędu, mszycom nadawano rangę podrzędu[10][7]. Później jednak wykazano parafiletyzm pluskwiaków równoskrzydłych[11], a mszyce włączono w skład rzędu pluskwiaków i podrzędu piersiodziobych[12][11]. Część systematyków nadaje mszycom rangę infrarzędu (Aphidomorpha)[8][13], w obrębie którego jedną z nadrodzin są Aphidoidea[13]. Inni rezygnują z podziału piersiodziobych na infrarzędy i operują wyłącznie podziałem na nadrodziny – jedną z nich są mszyce (Aphidoidea)[1][9]. Wińcowate i ochojnikowate mogą być włączone w skład nadrodziny Aphidoidea[9], wyłączone w osobną nadrodzinę nazwaną Adelgoidea[1] lub Phylloxeroidea[14] albo wyłączone w dwie różne nadrodziny: Adelgoidea i Phylloxeroidea[13]. Liczba podawanych rodzin mszyc może być bardzo różna – wiele tradycyjnie wyróżnianych rodzin część systematyków włącza w skład mszycowatych (Aphididae)[8][9].

Klasyfikacja według Aphid Species File (2017)[13]:

  • infrarząd: Aphidiomorpha – mszyce
    • nadrodzina: Adelgoidea Schouteden, 1909
      • rodzina: Adelgidae Schouteden, 1909ochojnikowate
      • rodzina: †Elektraphididae Steffan, 1968
      • rodzina: †Mesozoicaphididae Heie, 1992
    • nadrodzina: Aphidoidea Latreille, 1802
      • rodzina: Aphididae Latreille, 1802mszycowate
      • rodzina: †Bajsaphididae Homan, Zyla & Wegierek, 2015
      • rodzina: †Canadaphididae Richards, 1966
      • rodzina: †Cretamyzidae Heie, 1992
      • rodzina: †Drepanochaitophoridae Zhang & Hong, 1999
      • rodzina: †Isolitaphididae Poinar, 2017
      • rodzina: †Oviparosiphidae Shaposhnikov, 1979
      • rodzina: †Parvaverrucosidae Poinar & Brown, 2006
      • rodzina: †Sinaphididae Zhang, Zhang, Hou & Ma, 1989
      • rodzina: incertae sedis
        • rodzaj: †Palaeoforda Kononova, 1977
        • rodzaj: †Penaphis Lin, 1980
        • rodzaj: †Plioaphis Heie, 1968
        • rodzaj: †Sbenaphis Scudder, 1890
        • rodzaj: †Sunaphis Hong & Wang, 1990
        • rodzaj: †Xilutiancallis Wang, 1991
        • rodzaj: †Yueaphis Wang, 1993
    • nadrodzina: †Genaphidoidea Handlirsch, 1908
      • rodzina: †Genaphididae Handlirsch, 1908
    • nadrodzina: †Lutevanaphidoidea Szwedo, Lapeyrie & Nel, 2014
    • nadrodzina: †Naibioidea Shcherbakov, 2007
      • rodzina: †Dracaphididae Hong, Zhang, Guo & Heie, 2009
      • rodzina: †Naibiidae Shcherbakov, 2007
      • rodzina: †Sinojuraphididae Huang & Nel, 2008
    • nadrodzina: †Palaeoaphidoidea Richards, 1966
      • rodzina: †Ellinaphididae Kania & Wegierek, 2008
      • rodzina: †Juraphididae Zyla, Blagoderov & Wegierek, 2014
      • rodzina: †Palaeoaphididae Richards, 1966
      • rodzina: †Rasnitsynaphididae Homan & Wegierek, 2011
      • rodzina: †Shaposhnikoviidae Kononova, 1976
      • rodzina: †Szelegiewicziidae Wegierek, 1989
    • nadrodzina: Phylloxeroidea Herrich-Schaeffer, 1854
      • rodzina: Phylloxeridae Herrich-Schaeffer, 1854 – wińcowate
    • nadrodzina: †Tajmyraphidoidea Kononova, 1975
      • rodzina: †Burmitaphididae Poinar & Brown, 2005
      • rodzina: †Grassyaphididae Heie, 2000
      • rodzina: †Khatangaphididae Heie, 2000
      • rodzina: †Lebanaphididae Heie, 2000
      • rodzina: †Retinaphididae Heie, 2000
      • rodzina: †Tajmyraphididae Kononova, 1975
      • rodzina: incertae sedis
        • rodzaj: †Koonwarraphis Martin, Skidmore & Stilwell, 2016
    • nadrodzina: †Triassoaphidoidea Heie, 1999
      • rodzina: †Creaphididae Shcherbakov & Wegierek, 1991
      • rodzina: †Triassoaphididae Heie, 1999
    • nadrodzina: incertae sedis
      • rodzaj: †Anconatus Buckton, 1883
      • rodzaj: †Aphidinius Heie, 2006
      • rodzaj: †Aphidioides Motschulsky, 1857
      • rodzaj: †Canaphis Heie, 2006
      • rodzaj: †Dataiaphis Lin, 1995
      • rodzaj: †Dubiaphis Brauckmann & Schlüter, 1993
      • rodzaj: †Echinaphis Cockerell, 1913
      • rodzaj: †Geranchon Scudder, 1890
      • rodzaj: †Holmaniella Shaposhnikov, 1985
      • rodzaj: †Jurocallis Shaposhnikov, 1979

Klasyfikacja współczesnych rodzin polskich według Biodiversity Map[15]:

Filogeneza

Mszyca w bursztynie bałtyckim

Mszyce (Aphidomorpha) wyewoluowały prawdopodobnie w permie[7], natomiast w zapisie kopalnym znane są od wczesnego anizyku[16]. Jako ich grupę siostrzaną większość analiz wskazuje czerwce[9], z którymi tworzą klad Aphidiformes[12]. Filogeneza mszyc jest słabo rozpoznana. Niejasne są relacje pomiędzy rodzinami współczesnymi, chociaż większość analiz wskazuje, że ochojnikowate i wińcowate stanowią grupy siostrzane. Ponad 97% współczesnych gatunków należy do rodziny mszycowatych sensu lato, wyróżniającej się obecnością endosymbiotycznej bakterii Buchnera. Relacje filogenetyczne w jej obrębie również są niewystarczająco rozpoznane i monofiletyzm tylko kilku podrodzin potwierdzono w badaniach molekularnych[9].

Zobacz też

Uwagi

  1. Terminem spadź określa się czasem także samą wydzielinę mszyc[3][4].

Przypisy

  1. a b c Aphidomorpha, [w:] Integrated Taxonomic Information System  (ang.).
  2. Roman Hałaj, Barbara Osiadacz: Pluskwiaki - Hemiptera. Cz. XVII: Zeszyt 5c, Mszyce / Aphids - Aphidomorpha, Mszyce właściwe - Aphidoidea, Rodziny / Families: Hormaphididae, Mindaridae, Phloeomyzidae, Thelaxidae. Wrocław: 2016, seria: Klucze do oznaczania owadów Polski; Keys for the identification of Polish insects.
  3. a b c Piotr Ślipiński: Cukier za ochronę. [w:] Wiedza i Życie [on-line]. 2012. [dostęp 2017-07-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-04-20)].
  4. Witold Doroszewski (red.): spadź. [w:] Słownik języka polskiego [on-line]. PWN. [dostęp 2017-07-25].
  5. spadź. [w:] Słownik terminów biologicznych [on-line]. PWN. [dostęp 2017-07-25].
  6. spadź, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2017-07-25] .
  7. a b c Henryk Szelęgiewicz: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XVII Pluskwiaki równoskrzydłe – Homoptera z. 5a Mszyce – Aphidodea: Wstęp i Lachnidae. Warszawa: PWN, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1978.
  8. a b c d Barbara Lis, Jerzy A. Lis: Rząd: pluskwiaki – Hemiptera. W: Zoologia t. 2 Stawonogi cz. 2 Tchawkodyszne. Czesław Błaszak (red.). Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012. ISBN 978-83-01-17062-2.
  9. a b c d e f Lars Podsiadlowski: Phylogeny of the Aphids. W: Biology and Ecology of Aphids. Andreas Vilcinskas (red.). CRC Press, 2016. ISBN 978-1-4822-3676-7.
  10. Jiří Zahradník: Przewodnik: Owady. Warszawa: Multico, 2000, s. 35–37.
  11. a b publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać P. J. Gullan. Why the taxon Homoptera does not exist. „Entomologica”. 33, s. 101–104, 1999. [dostęp 2017-07-27]. 
  12. a b publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać Dimitri Forero. The systematics of the Hemiptera. „Revista Colombiana de Entomología”. 34 (1), s. 1–22, 2008. [dostęp 2017-07-27]. 
  13. a b c d Colin Favret, David C. Eades, Gary L. Miller, Gexia Qiao, Masakazu Sano, Andrey V. Stekolshchikov: Aphidiomorpha. [w:] Aphid Species File (Version 5.0/5.0) [on-line]. [dostęp 2017-07-26].
  14. Sternorrhyncha. [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2017-07-26].
  15. B. Osiadacz: nadrodzina: Aphidoidea. [w:] Biodiversity Map [on-line]. [dostęp 2017-07-27].
  16. publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać J. Szwedo, A. Nel. The oldest aphid insect from the Middle Triassic of the Vosges, France. „Acta Palaeontologica Polonica”. 56 (4), s. 757–766, 2011. DOI: 10.4202/app.2010.0034. 
  • p
  • d
  • e
Rodziny pluskwiaków
Fulgorokształtne
Coleoscytoidea
  • †Coleoscytidae
Fulgoroidea
  • Acanaloniidae
  • Achilidae
  • Achilixiidae
  • cybelowate
  • Derbidae
  • Eurybrachidae
  • Flatidae
  • Fulgoridae
  • †Fulgoridiidae
  • Gengidae
  • Hypochthonellidae
  • Kinnaridae
  • †Lalacidae
  • Lophopidae
  • Meenoplidae
  • †Neazoniidae
  • Nogodinidae
  • ocikowate
  • owoszczowate
  • †Perforissidae
  • †Qiyangiricaniidae
  • Ricaniidae
  • sietnicowate
  • szrońcowate
  • szydlakowate
  • Tropiduchidae
  • †Weiwoboidae
Surijokocixioidea
  • †Surijokocixiidae
Cykadokształtne
Cercopoidea
Cicadoidea
Dysmorphoptiloidea
  • †Dysmorphoptilidae
  • †Eoscarterellidae
  • †Magnacicadiidae
Hylicelloidea
  • †Chiliocyclidae
  • †Hylicellidae
  • †Mesojabloniidae
Membracoidea
  • Aetalionidae
  • †Archijassidae
  • Melizoderidae
  • Myerslopiidae
  • skoczkowate
  • zgarbowate
Palaeontinoidea
  • †Dunstaniidae
  • †Mesogereonidae
  • †Palaeontinidae
Pereborioidea
  • †Curvicubitidae
  • †Ignotalidae
  • †Pereboriidae
Prosboloidea
  • †Prosbolidae
  • †Maguviopseidae
Prosbolopseoidea
  • †Prosbolopseidae
Dipsocoromorpha
Dipsocoroidea
Stemmocryptoidea
Enicocephalomorpha
Enicocephaloidea
  • Aenictopecheidae
  • Enicocephalidae
Pluskwiaki półwodne
Gerroidea
Hebroidea
Hydrometroidea
Mesovelioidea
Leptopodomorpha
Leptopodoidea
  • Leotichiidae
  • †Leptaphelocheiridae
  • Leptopodidae
  • Omaniidae
  • †Palaeoleptidae
Saldoidea
Pluskwiaki wodne właściwe
Corixoidea
Naucoroidea
Nepoidea
Notonectoidea
Pleoidea
Ochteroidea
Cimicomorpha
Cimicoidea
  • Curaliidae
  • dziubałkowate
  • pluskwowate
  • Lasiochilidae
  • Lyctocoridae
  • Plokiophilidae
  • Polyctenidae
  • †Torirostratidae
  • Velocipedidae
  • †Vetanthocoridae
Joppeicoidea
Miroidea
Naboidea
Reduvoidea
Thaumastocoroidea
  • Thaumastocoridae
Tingoidea
Pentatomomorpha
Aradoidea
Coreoidea
Idiostoloidea
Lygaeoidea
Pyrrhocoroidea
Tarczówki
Coelorrhyncha
Peloridiomorpha
  • †Hoploridiidae
  • †Karabasiidae
  • Peloridiidae
  • †Progonocimicidae
Progonocimicomorpha
  • †Progonocimicidae
czerwce
  • Aclerdidae
  • †Albicoccidae
  • †Apticoccidae
  • †Arnoldidae
  • Beesoniidae
  • †Burmacoccidae
  • brzózkowate
  • Conchaspididae
  • Dactylopiidae
  • drewnikowate
  • †Electrococcidae
  • Eriococcidae
  • †Grimaldiellidae
  • †Grohnidae
  • gwiazdoszowate
  • †Hammanococcidae
  • Halimococcidae
  • †Hodgsonicoccidae
  • †Inkaidae
  • †Jersicoccidae
  • †Kozariidae
  • †Kukaspididae
  • kermesowate
  • korowinowcowate
  • †Labiococcidae
  • †Lebanococcidae
  • Lecanodiaspididae
  • †Lithuanicoccidae
  • Margarodidae
  • miłkowate
  • misecznikowate
  • †Pennygullaniidae
  • Phenacoleachiidae
  • Phoenicococcidae
  • †Serafinidae
  • Stictococcidae
  • tarcznikowate
  • †Weitschatidae
  • wełnowcowate
  • zabielicowate
koliszki
  • Aphalaridae
  • Calophyidae
  • Carsidaridae
  • Homotomidae
  • †Liadopsyllidae
  • Liviidae
  • †Malmopsyllidae
  • Phacopteronidae
  • †Protopsyllidiidae
  • Psyllidae
  • Triozidae
mączliki
  • mączlikowate
mszyce
Adelgoidea
Aphidoidea
  • mszycowate
  • Bajsaphididae
  • †Canadaphididae
  • †Cretamyzidae
  • †Drepanochaitophoridae
  • †Oviparosiphidae
  • †Sinaphididae
Genaphidoidea
  • †Genaphididae
Naibioidea
  • †Dracaphididae
  • †Naibiidae
  • †Sinojuraphididae
Palaeoaphidoidea
Phylloxeroidea
  • filokserowate
Tajmyraphidoidea
  • †Burmitaphididae
  • †Grassyaphididae
  • †Khatangaphididae
  • †Lebanaphididae
  • †Retinaphididae
  • †Tajmyraphididae
Triassoaphidoidea
incertae sedis
  • †Archiconiopterygidae
Niesklasyfikowane w podrzędach
  • †Archescytinidae
  • Aviorrhynchidae
  • †Granulidae
  • †Ingruidae
  • †Ipsviciidae
  • †Paraknightiidae
  • †Protoprosbolidae
  • †Saaloscytinidae
  • †Scytinopteridae
  • †Serpentivenidae
  • †Stenoviciidae
Kontrola autorytatywna (takson):
  • LCCN: sh85005957
  • NDL: 00560051
  • BnF: 12000650n
  • BNCF: 33251
  • NKC: ph184834
  • J9U: 987007294039705171
Encyklopedia internetowa:
  • Universalis: puceron-aphide
  • SNL: bladlus
  • DSDE: bladlus
Identyfikatory zewnętrzne:
  • BioLib: 16836
  • EoL: 551
  • GBIF: 1729
  • identyfikator iNaturalist: 52380
  • ITIS: 109190
  • NCBI: 33385
  • identyfikator taksonu Fossilworks: 181510