Mydłodrzewowate

Mydłodrzewowate
Ilustracja
Mydłodrzew właściwy
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

bobowce

Rodzina

mydłodrzewowate

Nazwa systematyczna
Quillajaceae D. Don
Edinburgh New Philos. J. 10: 229. 1831[3]
Typ nomenklatoryczny

Q. saponaria Molina[4]

Multimedia w Wikimedia Commons

Mydłodrzewowate (Quillajaceae) – monotypowa rodzina obejmująca rodzaj mydłodrzew (Quillaja)[5], zwany też kwilaja i mydłoka[6][7]. Rośliny te dawniej zaliczane były do rodziny różowatych, współcześnie uważane są za klad bazalny w obrębie bobowców (Fabales). W obrębie rodzaju wyróżnia się dwa gatunki pochodzące z Ameryki PołudniowejQuillaja saponaria rośnie w Chile, a Quillaja lancifolia w Peru oraz na wschodzie kontynentu – w północnej Argentynie, w Urugwaju i w południowej Brazylii[8][9].

Kora Q. saponaria wyróżnia się znaczną zawartością saponin, w efekcie była używana jako mydło. Indianie wykorzystywali ją też jako leczniczą w infekcjach dróg oddechowych, ze względu na zwiększanie wydzielania śluzu i ułatwianie odkrztuszania[9].

Nazwa rodzaju i rodziny utworzona została na bazie araukańskiej nazwy tych drzew latynizowanej w formie quillai lub killai[9].

Morfologia

Pokrój
Zimozielone krzewy lub małe drzewa, luźno ulistnione.
Liście
Ulistnienie skrętoległe, liście ogonkowe, wsparte drobnymi i szybko odpadającymi przylistkami. Blaszka jest skórzasta, całobrzega, o użyłkowaniu pierzastym[9].
Kwiaty
Wyrastają na szczytach pędów i w kątach liści zebrane po kilka w kwiatostany, w obrębie których kwiat szczytowy jest obupłciowy, a znajdujące się poniżej niego są męskie. Kwiaty pięciokrotne – kielich składa się z 5 wolnych działek, a korona kwiatu z 5 łopatkowatych płatków barwy białej lub kremowej. Na dnie kwiatu znajduje się okazały dysk miodnikowy. Pręcików jest 10 zebranych w dwa okółki. Ich nitki są szydlaste, pylniki otwierają się podłużnymi pęknięciami. Zalążnia jest górna, tworzona przez 5 owocolistków połączonych u dołu, a u góry wolnych i zakończonych własnymi szyjkami[9].
Owoce
Gwiazdkowatego kształtu, składają się z pięciu pękających od góry, skórzastych mieszków. Każdy zawiera jedno oskrzydlone nasiono[9].

Systematyka

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Rodzaj Quillaja dawniej zaliczany był zwykle do rodziny różowatych ze względu na morfologiczne podobieństwo do niektórych jej przedstawicieli (zwłaszcza Kageneckia). Różni się jednak liczbą chromosomów i ostatecznie o pozycji filogenetycznej rodzaju rozstrzygnęły badania molekularne. Współcześnie rodzaj wyodrębniany we własnej rodzinie uznawany jest za klad bazalny w obrębie bobowców (Fabales)[9].

bobowce

mydłodrzewowate Quillajaceae




bobowate Fabaceae




krzyżownicowate Polygalaceae



zabłędowate Surianaceae





Wykaz gatunków[8]
  • mydłodrzew brazylijski Quillaja brasilensis (A.St.-Hil. & Tul.) Mart.
  • mydłodrzew właściwy Quillaja saponaria Molina

Przypisy

  1. Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-03]  (ang.).
  2. Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-03]  (ang.).
  3. James Reveal: Indices Nominum Supragenericorum Plantarum Vascularium. [dostęp 2011-06-06]. (ang.).
  4. Index Nominum Genericorum (ING). [dostęp 2010-01-25]. (ang.).
  5. Wielka ilustrowana encyklopedja powszechna, Tomy 15-16. Kraków: Gutenberg, s. 242.
  6. Józef Rostafiński: Słownik polskich imion rodzajów oraz wyższych skupień roślin. Kraków: Akademia Umiejętności, 1900, s. 426.
  7. kwilaja, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2015-06-14] .
  8. a b Quillaja Molina, [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2023-12-23] .
  9. a b c d e f g Maarten J. M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World: An Illustrated Encyclopedia of Vascular Plants. Richmond, Chicago: Kew Publishing, The University of Chicago Press, 2017, s. 248. ISBN 978-1-84246-634-6.
Encyklopedia internetowa (takson):
  • PWN: 3929715
Identyfikatory zewnętrzne:
  • GBIF: 4894927
  • identyfikator iNaturalist: 71608
  • ITIS: 895525
  • NCBI: 171004
  • Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:77126823-1
  • identyfikator Tropicos: 100352722
  • identyfikator taksonu Fossilworks: 183022