Nabrzeżkowate

Nabrzeżkowate

Saldidae
Amyot et Audinet-Serville, 1843
Okres istnienia: barrem–dziś PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N Q 125.77/0 125.77/0
Nabrzeżka skacząca
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Gromada	owady
Rząd	pluskwiaki
Podrząd	pluskwiaki różnoskrzydłe
Infrarząd	Leptopodomorpha
Nadrodzina	Saldoidea
Rodzina	nabrzeżkowate
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Nabrzeżkowate^[1] (Saldidae) – rodzina pluskwiaków z podrzędu różnoskrzydłych i nadrodziny Saldoidea. Obejmuje ponad 330 opisanych gatunków. Rozprzestrzenione są kosmopolitycznie. Zamieszkują pobrzeża wód słodkich i słonych oraz inne wilgotne siedliska. Są zwinnymi drapieżnikami oraz padlinożercami.

Morfologia

Pluskwiaki te mają ciało w zarysie jajowate do wydłużonego^[2], długości od 2,3 do 7,4 mm^[3], pozbawione kolców. Samice są przeciętnie większe od samców^[1]. Ubarwienie mają maskujące, zwykle ciemne z jaśniejszymi znakami^[2], często o wzorze wykazującym bardzo dużą zmienność wewnątrzgatunkową, utrudniającą oznaczanie^[1][3].

Głowa jest krótka i silnie opada ku dołowi^[2]. Oczy złożone są bardzo duże, a w tyle mają rozległą, jasno odgraniczoną zatokę, wskutek czego ich kształt jest nerkowaty^[2][1]; tylnymi brzegami często sięgają przedniej krawędzi przedplecza, nie przekraczając jej jednak^[3]. Oczy te zawsze są krótko i nieregularnie owłosione^[1]. Niemal wszystkie gatunki dysponują również przyoczkami, których forma jest płaska^[2]. Na głowie występują co najmniej trzy pary trichobotrii^[2][3][1]: pierwsza para leży na ciemieniu, druga u podstawy czoła, a trzecia w jego dystalnej części. Niekiedy obecna może być jeszcze czwarta para na nadustku i piąta na wardze górnej^[1]. Długą i zwężającą się ku szczytowi kłujkę budują cztery człony, z których pierwszy jest bardzo krótki^[2][3]. Czułki również są długie i czteroczłonowe^[2], porośnięte krótkimi jak i długimi włoskami. Ich drugi człon jest maczugowaty, a następne wrzecionowate^[1].

Przedplecze jest trapezowate w zarysie^[2] i zaopatrzone w poprzeczną, półkolistą lub łukowatą bruzdę, oddzielającą nabrzmiałą część przednią^[1]. W pełni rozwinięte półpokrywy mają dwie linie zgięć, medialną i kostalną^[3], oraz cztery lub pięć komórek o równoległych bokach w zakrywce^[2][3]. Powszechna w rodzinie jest wielopostaciowość skrzydeł (w obrębie tego samego gatunku występują osobniki o skrzydłach różnie rozwiniętych), obejmująca formy długoskrzydłe (makropteryczne), submakropteryczne, semibrachypteryczne, krótkoskrzydłe (brachypteryczne), koleopteryczne i mikropteryczne^[2][1]. Gruczoł zapachowy zatułowia otwiera się pojedynczym ujściem na zapiersiu^[2]. Epimery zatułowia zaopatrzone są w owłosione wyrostki języczkowatego kształtu^[1]. Odnóża mają wrzecionowate, pozbawione długich kolców uda, cienkie i zaopatrzone w liczne kolce golenie oraz trójczłonowe stopy^[2].

Odwłok ma wszystkie przetchlinki położone na sternitach. Wyposażony jest w grzbietowe i brzuszne laterotergity^[3]. Trzeci segment odwłoka u samców zaopatrzony jest w pokryte szczecinami i kolcami płytki, biorące udział w łączeniu się z samicą podczas kopulacji^[1]. Między siódmym a ósmym sternitem leży para bocznych, zdolnych do wywracania się na zewnątrz gruczołów o nieznanej funkcji^[3]. Samiec ma dobrze rozwinięte i zesklerotyzowane parandria, haczykowate i zaopatrzone w wyraźne wyrostki zmysłowe paramery oraz skomplikowany fallus złożony z fallosomy, błony łączącej i wezyki. Samicę charakteryzuje dobrze wykształcone, lancetowane pokładełko z piłkowanymi walwulami^[2][3].

Biologia i ekologia

Owady te zamieszkują siedliska wilgotne. Większość występuje na nieporośniętych roślinnością brzegach rozmaitych wód słodkich^[1], a także słonych, w tym w strefach międzypływowych i na plażach^[2]. Niektóre gatunki związane są z torfowiskami i podmokłymi łąkami^[1]. Liczne gatunki tropikalne są saksikolami, związanymi siedliskowo z dużymi kamieniami i głazami^[3].

Najbardziej aktywne są w dni słoneczne, podczas gdy w dni deszczowe kryją się wśród roślinności^[1]. Owady dorosłe formy długoskrzydłej i submakropterycznej są bardzo zwinne – mają nie tylko zdolność do lotu, ale także do oddawania skoków przy użyciu tylnych skrzydeł. Formy semibrachypteryczne skaczą słabo i nie latają, a formy o skrzydłach jeszcze bardziej skróconych i larwy mogą jedynie biegać^[1][2]. Część gatunków wskakiwać może także na powierzchnię wody i przemieszczać się po niej^[1].

Nabrzeżkowate są drapieżnikami i padlinożercami. Ich łupem padają rozmaite drobne bezkręgowce. W polowaniu pomagają im olbrzymie oczy. Ponadto potrafią one za pomocą chemoreceptorów na czułkach wyszukiwać ofiary pod ziemią, jak skąposzczety czy larwy muchówek, które następnie atakują wbijając w grunt kłujkę^[3][1].

W trakcie kopulacji pluskwiaki te ustawiają się bokiem i sczepiają odwłokami^[3][1]. Samice składają jaja w glebie, wśród mchów, wyrzuconych na brzeg wodorostów, u nasady roślin oraz do wnętrza ich tkanek^[2][1]. U gatunków wydających na świat jedno pokolenie rocznie, w tym u większości Saldini, jajo jest stadium zimującym. Pozostałe gatunki, w tym większość Saldoidini, wydają na świat kilka pokoleń w roku, a stadium zimującym są postacie dorosłe^[3][1][2]. Na zimowiska wybierane mogą być miejsca odległe od wody, np. ściółka leśna, gniazda, dziuple czy szczeliny pod korą^[1].

Rozprzestrzenienie

Rodzina kosmopolityczna, znana ze wszystkich kontynentów oprócz Antarktydy, a także z rozlicznych wsyp, w tym tak odległych od stałego lądu jak Wyspa Świętej Heleny czy Hawaje. Chiloxanthinae występują głównie na półkuli północnej, zaś Saldunculini zamieszkują strefy międzypływowe rejonu indopacyficznego^[3]. Z Australii wykazano 10 gatunków z 3 rodzajów^[2]. W Polsce stwierdzono 23 gatunki z 7 rodzajów^[4] (zobacz: nabrzeżkowate Polski).

Taksonomia

Takson ten wprowadzili w 1843 roku Charles Jean-Baptiste Amyot i Jean Guillaume Audinet-Serville^[4][5]. We współczesnym sensie rodzinę tę zdefiniowali w 1980 roku Randall T. Schuh i John T. Polhemus wydzielając z niej Aepophilinae w osobną rodzinę Aepophilidae^[6].

Rodzina ta obejmuje ponad 330 opisanych gatunki współczesne^[2] i liczne wymarłe^[3], zapisem kopalnym sięgając do barremu w kredzie^[7]. Jej klasyfikacja przedstawia się następująco^[5]:

• podrodzina: Chiloxanthinae Cobben, 1859
  • †Brevrimatus Zhang, Yao & Ren, 2011
  • Chiloxanthus Reuter, 1891
  • Enalosalda Polhemus & Evans, 1969
  • †Luculentsalda Zhang, Yao & Ren, 2013
  • †Oligosaldina Statz & Wagner, 1950
  • Paralosalda Polhemus & Evans, 1969
  • Pelachoris Drake, 1962
  • Pentacora Reuter, 1912
  • †Propentacora J. Polhemus, 1985
  • †Venustsalda Zhang et al., 2012
• podrodzina: †Enicocorinae Popov, 1980
  • †Baissotea Ryzhkova, 2015
  • †Mesolygaeus Ping, 1928
  • †Mongolocoris Ryzhkova, 2012
  • †Propritergum Zhang, Engel, Yao & Ren, 2014
  • †Ulanocoris Ryzhkova, 2012
• podrodzina: Saldinae Amyot & Serville, 1843
  • plemię: Saldini Amyot & Serville, 1843
    • Lampracanthia Reuter, 1912
    • Salda Fabricius, 1803
    • Sciodopterus Amyot & Serville, 1843
    • Sinosalda Vinokurov, 2004
    • Teloleuca Reuter, 1912
  • plemię: Saldoidini Reuter, 1912
    • Acanthia Fabricius, 1775
    • Aoteasalda Larivière & Larochelle, 2016
    • Calacanthia Reuter, 1891
    • Capitonisalda Polhemus, 1981
    • Capitonisaldoida J. Polhemus & D. Polhemus, 1991
    • Chartosaldoida Cobben, 1987
    • Chartoscirta Stål, 1868
    • Halosalda Reuter, 1912
    • Helenasaldula Cobben, 1976
    • Ioscytus Reuter, 1912
    • Isoscytus Reuter, 1912
    • Kiwisaldula Larivière & Larochelle, 2016
    • Macrosaldula Leston & Southwood, 1964
    • Mascarenisalda J. Polhemus & D. Polhemus, 1991
    • Micracanthia Reuter, 1912
    • Oiosalda Drake & Hoberlandt, 1952
    • Orthophrys Horváth, 1911
    • Orthosaldula Gapud, 1986
    • Pseudosaldula Cobben, 1961
    • Rupisalda Polhemus, 1985
    • Saldoida Osborn, 1901
    • Saldula Van Duzee, 1914
    • Zemacrosaldula Larivière & Larochelle, 2015
  • plemię: Saldunculini J. Polhemus, 1985
    • Salduncula Brown, 1954

Przypisy