Niue

Ten artykuł dotyczy państwa i wyspy. Zobacz też: Niue – rdzenni mieszkańcy wyspy Niue.

Niue

Niue
Niuē

Flaga Godło
Hymn: Ko e Iki he Lagi (Pan w Niebie)
Język urzędowy	angielski, niue
Stolica	Alofi
Ustrój polityczny	monarchia parlamentarna
Typ państwa	państwo unitarne
Status terytorium	samorządne terytorium stowarzyszone
Zależne od	Nowej Zelandii
Głowa terytorium	król Karol III
W imieniu króla	Wysoki Komisarz Helen Tunnah
Szef rządu	premier Dalton Tagelagi
Powierzchnia  • całkowita  • wody śródlądowe	260 km² 0%
Liczba ludności (2017)  • całkowita   • gęstość zaludnienia  • narody i grupy etniczne	1626[1] 6 osób/km² Niue: 78,2%
Waluta	dolar niue, dolar nowozelandzki (NZD)
Rok utworzenia	wydzielenie z Wysp Cooka 1903
Strefa czasowa	UTC -11
Kod ISO 3166	NU/NIU/570
Domena internetowa	.nu
Kod telefoniczny	+683
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Hasło w Wikisłowniku

Niue^ⓘNiue (ang. wym. [ˈnjuːeɪ]) – terytorium stowarzyszone Nowej Zelandii, położone na wyspie koralowej na Oceanie Spokojnym w Polinezji. Nazwa pochodzi od dwóch słów: niu („palma kokosowa”) oraz e („oglądać, patrzeć”).

Położona jest ok. 2400 km na północny wschód od Nowej Zelandii, w trójkącie utworzonym przez Wyspy Cooka, Tonga oraz Samoa.

Terytorium ma powierzchnię 260 km² i zamieszkuje je 1626 osób (2017). Stolicą jest Alofi. Na wyspie wychodzi gazeta Niue Star.

Niue dysponuje domeną internetową .nu.

Warunki naturalne

 Osobny artykuł: Geografia Niue.

Niue jest znacznych rozmiarów wyspą koralową (jest to tzw. atol wyniesiony, charakteryzujący się wysokimi brzegami i obniżeniem po dawnej lagunie wewnątrz wyspy). Jej powierzchnia jest nizinna, osiąga wysokość do 68 m n.p.m. (w pobliżu osady Mutalau). Położona jest w odległości 2400 km od Nowej Zelandii. Wybrzeże wyspy to zazwyczaj klif. Długość linii brzegowej wynosi 64 km. Wyspa jest otoczona przez rafę koralową. Na wyspie brak stałych rzek i wód powierzchniowych. Około 13% powierzchni wyspy porastają lasy tropikalne. Na Niue rosną palmy kokosowe. Na obszarze wyspy żyją liczne gatunki ptaków, owadów i ryb.

Klimat

Na Niue występuje klimat zwrotnikowy wilgotny, równomiernie ciepły. Średnia temperatura roczna wynosi 25 °C, a roczna suma opadów to w granicach 2000 – 2200 mm. Od grudnia do kwietnia nad wyspą wieją tajfuny, które przynoszą gwałtowne opady deszczu i powodują duże zniszczenia. Okresowo występują również susze.

Ustrój polityczny

Niue jest autonomicznym terytorium stowarzyszonym z Nową Zelandią. Na jego terenie obowiązuje konstytucja z 19 października 1974 roku. Głową terytorium jest król Karol III, a jego przedstawicielem na wyspie jest, nominowany przez generalnego gubernatora Nowej Zelandii, wysoki komisarz (ambasador Nowej Zelandii).

Władza ustawodawcza należy do 20-osobowego Zgromadzenia (Assembly), które wyłaniane jest w wyborach powszechnych co 3 lata. Władzę wykonawczą sprawuje 4-osobowy rząd z premierem na czele.

Za politykę zagraniczną i obronność odpowiada nowozelandzki rząd. Stali mieszkańcy wyspy są również pełnoprawnymi obywatelami Nowej Zelandii.

Historia

Niue zostało zasiedlone przez Polinezyjczyków z Samoa około 900 roku. Według miejscowej legendy inna grupa przybyła z wysp Tonga około XVI w., co stało się powodem długotrwałych walk. Około 1700 roku grupa z Tonga podbiła całą wyspę i wprowadziła instytucję króla z jednoczesnym zachowaniem Rady Wodzów. Instytucja króla działała z w latach 1700–1774 i 1875-1917.

W 1774 roku wyspa została odkryta przez przedstawiciela Starego Świata Jamesa Cooka, co automatycznie uczyniło ją brytyjską kolonią. Cook nazwał nową kolonię Savage Island (pol. Dzika Wyspa). W połowie XIX w. działało na wyspie Londyńskie Towarzystwo Misyjne, które postawiło sobie za cel nawrócenie tubylców na chrześcijaństwo oraz rozpropagowanie europejskich zwyczajów i osiągnięć technicznych. W latach 60. XIX w. tubylcy często padali ofiarą łowców niewolników. W roku 1900 Niue została protektoratem brytyjskim, rok później administrację wyspy przejęła Nowa Zelandia w ramach protektoratu Wysp Cooka. W 1903 roku wyspa Niue stała się odrębnym terytorium. 19 października 1974 roku Niue uzyskała pełną autonomię od Nowej Zelandii i została państwem stowarzyszonym z tym krajem. Tego samego dnia uchwalono konstytucję.

W styczniu 2004 roku Niue przeżyło atak cyklonu Heta, określanego jako najsilniejszy w całej historii kraju. Był to cyklon kategorii V w skali Saffira-Simpsona, podczas którego wiatr wiejący z prędkością przekraczającą 250 km/h (wg innych ocen prędkość wiatru przekraczała 300 km/h) kompletnie zniszczył niemal wszystkie budynki i całą infrastrukturę. Wskutek kataklizmu zginęła też jedna osoba, a kilkadziesiąt zostało rannych^[2]. Po tym zdarzeniu mieszkańcy Niue masowo zaczęli wyjeżdżać z wyspy.

Kolejne cyklony uderzyły w wyspę w latach 2016 (cyklon Winston, również V kategorii), 2018 (Gito, kat. IV) i 2020 (Tina, prędkość wiatru nie przekraczała 155 km/h)^[3].

Demografia

Stolicą kraju jest Alofi, zamieszkane przez 581 osób (IX 2006)^{[potrzebny przypis]}. Na wyspie znajduje się 12 innych miejscowości:

• Avatele – 164 mieszk. (dane szacunkowe z IX 2006)
• Hakupu – 162
• Tamakautoga – 157
• Tuapa – 120
• Mutalau – 85
• Lakepa – 72
• Liku – 62
• Makefu – 62
• Vaiea – 59
• Hikutavake – 56
• Toi – 31
• Namukulu – 14

Gospodarka

Produkt narodowy brutto – $7393/osobę (2003)^[1].

Struktura użytkowania ziemi:

• grunty orne 61%
• użytki zielone 4%
• lasy 19%
• inne (w tym nieużytki) 16%

Ze względu na niski poziom gospodarczy i brak perspektyw część mieszkańców emigruje w poszukiwaniu pracy, głównie do Nowej Zelandii. Pozostający trudnią się plantacyjną uprawą palmy kokosowej i bananów, które są towarem eksportowym. Na własne potrzeby uprawia się jams i taro. Niewiele hoduje się bydła, trzody chlewnej i drobiu. Powoli zaczyna rozwijać się turystyka.

Kontakty miejscowej ludności możliwe są dzięki obwodnicy biegnącej wzdłuż wybrzeża, natomiast transport zewnętrzny, towarowy i pasażerski, zapewnia linia lotnicza łącząca stolicę z Nową Zelandią.

Kontrahentami w wymianie gospodarczej z Niue są: Fidżi, Wyspy Cooka, Australia, Nowa Zelandia, Japonia i Stany Zjednoczone.

Religijność

Struktura religijna kraju w 2010 roku według Pew Research Center^[4][5]:

• Protestantyzm: 70,7%:
  • Kongregacjonaliści: 56,0%^{[potrzebny przypis]}
  • Zielonoświątkowcy: 8,1%^{[potrzebny przypis]}
• Inni chrześcijanie: 15,8% (gł. mormoni, ale także Świadkowie Jehowy)

 Zobacz więcej w artykule Świadkowie Jehowy w Nowej Zelandii, w sekcji Świadkowie Jehowy na Niue.

• Katolicyzm: 9,9%
• Brak religii: 3,3%
• Inne religie: 0,3%.

Zobacz też

• flaga Niue
• wybory parlamentarne na Niue w 2005 roku
• Hakupu, Tamakautoga – miejscowości

Przypisy

Źródła

• Praca zbiorowa Encyklopedia Geograficzna Świata t. I Australia, Oceania, Antarktyda, red. nacz prof. Adam Jelonek, AW Opres i PPWK, Kraków 1995, ISBN 83-85909-14-1.
• Praca zbiorowa Encyklopedia „Świat w przekroju 1991”, Wydawnictwo Wiedza Powszechna, Warszawa 1991, ISSN 0137-6799.

Linki zewnętrzne

• Konstytucja Niue
• Strona MSZ N. Zelandii poświęcona Niue
• Mapa Niue
• Strona internetowa rządu Niue. gov.nu. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-05-01)].