Nostrzyk
 Morfologia gatunku typowego – nostrzyka żółtego | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | eukarionty | ||
|---|---|---|---|
| Królestwo | rośliny | ||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | okrytonasienne | ||
| Klasa | Magnoliopsida | ||
| Nadrząd | |||
| Rząd | bobowce | ||
| Rodzina | bobowate | ||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | nostrzyk | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Melilotus Mill. Gard. Dict. Abr. ed. 4. 28 Jan 1754 | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
| Melilotus officinalis (L.) Lam.[3] | |||
| Synonimy | |||
| |||
| |||
| |||
Nostrzyk (Melilotus Mill.) – rodzaj roślin z rodziny bobowatych (motylkowatych) Fabaceae. Należą do niego 23 gatunki[4]. Występują na wszystkich kontynentach Starego Świata[5][4], jako introdukowane rosną też na innych kontynentach. Nazwa naukowa nawiązuje do jednej z grup roślin w starożytnej taksonomii ludowej opisywanych jako lotos, czy dokładniej „miodowy lotos”[6].
Nostrzyki uprawiane są na zielony nawóz, jako rośliny pastewne (aczkolwiek mogą być szkodliwe dla bydła i owiec) oraz miododajne. Największe znaczenie użytkowe ma nostrzyk biały M. alba i żółty M. officinalis. Dobrze tolerujący zasolenie nostrzyk messyński M. messanensis wykorzystywany jest do poprawy właściwości gleb zasolonych, zwłaszcza w Australii[7].
Rozmieszczenie geograficzne
Przedstawiciele rodzaju rosną w Afryce, Europie i Azji[5], największe zróżnicowanie osiągają w rejonie Morza Śródziemnego i w centralnej Azji[8]. W Europie występuje 16 gatunków[7]. Jako introdukowane rośliny z tego rodzaju obecne są także w Australii i na obu kontynentach amerykańskich[4].
W Polsce występują cztery gatunki z tego rodzaju jako rodzime w krajowej florze[9]:
Pierwsza nazwa naukowa według listy krajowej[9], druga – obowiązująca według bazy taksonomicznej Plants of the World online (jeśli jest inna)[4]
- nostrzyk biały Melilotus alba Medik. ≡ Melilotus albus Medik.
- nostrzyk wyniosły Melilotus altissima Thuill. ≡ M. altissimus Thuill.
- nostrzyk ząbkowany Melilotus dentata (Waldst. & Kit.) Pers. ≡ M. dentatus (Waldst. & Kit.) Desf.
- nostrzyk żółty Melilotus officinalis (L.) Pall. ≡ M. officinalis (L.) Lam.
Jako antropofity zadomowione lub przejściowo tylko dziczejące stwierdzone zostały w Polsce[9]:
Pierwsza nazwa naukowa według listy krajowej[9], druga – obowiązująca według bazy taksonomicznej Plants of the World online (jeśli jest inna)[4]
- nostrzyk messyński Melilotus messanensis (L.) All. ≡ M. siculus (Turra) Steud. – efemerofit
- nostrzyk siarkowożółty Melilotus sulcata Desf. ≡ M. sulcatus Desf. – efemerofit
- nostrzyk wołżański Melilotus wolgica Poir. in Lam. ≡ M. wolgicus Poir. – antropofit zadomowiony
- nostrzyk indyjski Melilotus indica (L.) All. ≡ M. indicus (L.) All. – efemerofit
Morfologia
- Pokrój
- Rośliny jednoroczne lub byliny, pędy prosto wznoszące się[5].
- Liście
- Złożone z trzech listków z całobrzegimi przylistkami przyrośniętymi u nasady do ogonka liściowego. Listki piłkowane, z wyraźnymi nerwami sięgającymi końców ząbków[5].
- Kwiaty
- Motylkowe, wyrastają z kątów liści w wielokwiatowych gronach. Przysadki drobne. Działki kielicha w liczbie 5 równej długości. Płatki korony żółte lub białe. Słupek z jedną, górną zalążnią zawierającą od 2 do 8 zalążków, szyjka słupka nitkowata, wygięta ku górze, często trwała. 10 pręcików, z których dziewięć zrośniętych jest nitkami tworząc rurkę, jeden pręcik zaś jest wolny[5].
- Owoce
- Owalne lub kuliste strąki niewiele dłuższe od kielicha. Powierzchnia siatkowato żyłkowana lub marszczona. W środku 1 lub 2 jajowate nasiona, gładkie lub brodawkowate[5].
Systematyka
- Pozycja systematyczna
Jeden z rodzajów podrodziny bobowatych właściwych Faboideae w rzędzie bobowatych Fabaceae s.l.[2] W obrębie podrodziny należy do plemienia Trifolieae[10].
- Melilotus albus Medik. – nostrzyk biały
- Melilotus altissimus Thuill. – nostrzyk wyniosły
- Melilotus arenarius Grecescu
- Melilotus bicolor Boiss. & Balansa
- Melilotus dentatus (Waldst. & Kit.) Desf. – nostrzyk ząbkowany
- Melilotus elegans Salzm. ex Ser.
- Melilotus gorkemii Yıld.
- Melilotus × haussknechtianus O.E.Schulz
- Melilotus hirsutus Lipsky
- Melilotus indicus (L.) All. – nostrzyk indyjski
- Melilotus infestus Guss.
- Melilotus italicus (L.) Lam.
- Melilotus macrocarpus Coss. & Durieu
- Melilotus neapolitanus Ten.
- Melilotus officinalis (L.) Lam. – nostrzyk żółty
- Melilotus polonicus (L.) Pall. – nostrzyk polski
- Melilotus × schoenheitianus Hausskn.
- Melilotus segetalis (Brot.) Ser.
- Melilotus serratifolius Täckh. & Boulos
- Melilotus siculus (Turra) Steud. – nostrzyk messyński
- Melilotus speciosus Durieu
- Melilotus suaveolens Ledeb.
- Melilotus sulcatus Desf. – nostrzyk siarkowożółty
- Melilotus tauricus (M.Bieb.) Ser. – nostrzyk tauryjski
- Melilotus wolgicus Poir. – nostrzyk wołżański
Przypisy
- ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Fabales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-09-23] (ang.).
- ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-06].
- ↑ a b c d e f g Melilotus Mill.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-11-03].
- ↑ a b c d e f Melilotus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2014-06-03].
- ↑ PiotrP. Panek PiotrP., Ubrania i przebrania, czyli jak ludzi mami krótkie słowo „lotos” [online], Pulsar, 18 lutego 2024 [dostęp 2024-02-19] .
- ↑ a b David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 576, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
- ↑ Melilotus. [w:] Flora of Pakistan [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2014-06-03].
- ↑ a b c d ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 115, ISBN 978-83-62975-45-7 .
- ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2014-06-04].
- ↑ Nazwy polskie według: Gawryś Wiesław: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina Botanica, 2008. ISBN 978-83-925110-5-2.
Identyfikatory zewnętrzne:
