Sienikowate

Heterogasteridae

Stål, 1872

Sienk pokrzywnik

Systematyka

Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

stawonogi

Gromada

owady

Rząd

pluskwiaki

Podrząd

pluskwiaki różnoskrzydłe

Infrarząd

Pentatomomorpha

Nadrodzina

Lygaeoidea

Rodzina

sienikowate

Synonimy

Phygadicida

Systematyka w Wikispecies

Multimedia w Wikimedia Commons

Sienikowate^[1] (Heterogasteridae) – rodzina pluskwiaków z podrzędu różnoskrzydłych i nadrodziny Lygaeoidea. Obejmuje około 100 opisanych gatunków. Rozprzestrzeniona jest prawie kosmopolitycznie. Przedstawiciele są fitofagami wysysającymi nasiona i bytującymi na roślinach żywicielskich.

Morfologia

Pluskwiaki te mają ciało w zarysie podługowato-owalne do wydłużonego. Niektóre upodabniają się pokrojem ciała do mrówek^[2]. Głowa pozbawiona jest trichobotrii i ma krótkie bukule. Miejsce osadzenia czteroczłonowych czułków leży poniżej wysokości środka oczu złożonych. Przedplecze ma boczne brzegi pozbawione spłaszczonych rozszerzeń^[3]. Półpokrywy charakteryzuje zakrywka z jedną lub dwiema zamkniętymi komórkami w użyłkowaniu, położonymi w jej nasadowej części^[3]^[2]. Tylna para skrzydeł charakteryzuje się obecnością żyłek interwannalnych i hamusa (haczykowatej żyłki w komórce dysoidalnej, odchodzącej od żyłki medialnej)^[3]. Odwłok postaci dorosłych ma wszystkie przetchlinki umieszczone na brzusznych stronach segmentów^[3]^[2]. Genitalia samca mają prosto zbudowane, pozbawione modyfikacji prącie o uwstecznionej wezyce^[2]. Samicę cechują genitalia z wydłużoną i poskręcaną spermateką^[3].

Larwy mają ujścia grzbietowych gruczołów zapachowych odwłoka zlokalizowane między tergitami trzecim i czwartym, czwartym i piątym oraz piątym i szóstym^[3]^[2].

Występowanie i ekologia

Rodzina rozprzestrzeniona jest prawie kosmopolitycznie, ale zdecydowana większość gatunków zamieszkuje strefę międzyzwrotnikową Starego Świata, tj. krainę afrotropikalną i orientalną. W krainie australijskiej występuje tylko część gatunków z rodzajów Dinomachus i Parathyginus. W Palearktyce występuje zdecydowana większość przedstawicieli rodzajów sienik i płyciec^[2]. W Polsce stwierdzono 2 gatunki z tego pierwszego i 1 z tego drugiego^[4] (zobacz też: sienikowate Polski). Nearktykę zamieszkują 2 gatunki z rodzaju sienik. Brak jest gatunków rodzimych dla krainy neotropikalnej^[3].

Owady te są fitofagami wysysającymi nasiona i bytującymi na roślinach żywicielskich. Gatunki europejskie często związane są z pokrzywowatymi i jasnotowatymi, natomiast liczni przedstawiciele fauny afrotropikalnej żerują na figowcach z rodziny morwowatych^[2].

Taksonomia

Takson ten wprowadzony został w 1862 roku przez Carla Ståla pod nazwą Phygadicida^[5], natomiast nazwa od rodzaju Heterogaster nadana mu została w pracy z 1872 roku tego samego autora^[6]. Różni autorzy na przestrzeni XX wieku traktowali ten takson w randze podrodziny, plemienia lub podplemienia, m.in. w obrębie Pachygronthidae lub szeroko rozumianych zwińcowatych^[2]. Thomas J. Henry w 1997 roku opublikował wyniki analizy filogenetycznej infrarzędu, na podstawie której nadał mu rangę odrębnej rodziny w obrębie Lygaeoidea, zajmującej pozycję siostrzaną do Pachygronthidae^[7].

Do sienikowatych należy około 100 opisanych gatunków^[8], zaliczanych do rodzajów^[9]:

Artemidorus Distant, 1903
Boccharis Distant, 1904
Depressignus Scudder, 1962
Dinomachellus Scudder, 1957
Dinomachus Distant, 1901
Eranchiellus Scudder, 1957
Heissothignus Slater & Brailovsky, 2006
Heterogaster Schilling, 1829 – sienik
Hyginellus Distant, 1913
Hyginus Stal, 1859
Masoas Distant, 1906
Minigellus Scudder, 1962
Nerthus Distant, 1909
Parathyginus Scudder, 1957
Platyplax Fieber, 1860 – płyciec
Sadoletus Distant, 1904
Thyrothanus Scudder, 1957
Trinithignus Scudder, 1962
Walkothignus Scudder, 1968
Woodwardothignus Slater, 1981

Przypisy

↑ Heterogasteridae – Sienikowate. [w:] Insektarium.net [on-line]. [dostęp 2020-04-24].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h G. Cassis, Gordon F. Gross: Zoological catalogue of Australia: Hemiptera: Heteroptera (Pentatomomorpha). CSIRO Publishing, 2002.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Randall T. Schuh, James Alexander Slater: True bugs of the world (Hemiptera:Heteroptera): classification and natural history. Cornell University Press, 1995, s. 251-258. ISBN 0-8014-2066-0. (ang.).
↑ podrodzina: Heterogastrinae C. Stål, 1872. [w:] Biodiversity Map [on-line]. [dostęp 2020-04-16].
↑ C. Stål. Hemiptera mexicana enumeravit speciesque novas descripsit. „Stettiner Entomologische Zeitung”. 23, s. 81-118, 273-281, 289-325, 437-462, 1862.
↑ C. Stål. Enumeratio Hemipterorum. Bidrag till en förteckning öfver aller hittills kända Hemiptera, jemte systematiska meddelanden. 2. „Kongliga Svenska Vetenskaps-Academiens Nya Handlingar, Stockholm”. 10 (4), s. 1-159, 1872.
↑ T.J. Henry. Phylogenetic analysis of family groups within the infraorder Pentatomomorpha (Hemiptera: Heteroptera), with emphasis on the Lygaeoidea. „Annals of the Entomological Society of America”. 90 (3), s. 275–301, 1997.
↑ Biodiversity of the Heteroptera. W: T.J. Henry: Insect Biodiversity: Science and Society. R.G. Foottit, P.H. Adler (red.). Oxford: Wiley-Blackwell, 2009, s. 223–263.
↑ Pablo M. Dellapé, Thomas J. Henry, David C. Eades: family Heterogasteridae. [w:] Lygaeoidea Species File (Version 5.0/5.0) [on-line]. [dostęp 2020-04-15].

Rodziny pluskwiaków

królestwo: zwierzęta
typ: stawonogi
gromada: owady
podgromada: uskrzydlone
infragromada: nowoskrzydłe
nadrząd: Paraneoptera

Piewiki

Fulgorokształtne

Coleoscytoidea	†Coleoscytidae
Fulgoroidea	Acanaloniidae Achilidae Achilixiidae cybelowate Derbidae Eurybrachidae Flatidae Fulgoridae †Fulgoridiidae Gengidae Hypochthonellidae Kinnaridae †Lalacidae Lophopidae Meenoplidae †Neazoniidae Nogodinidae ocikowate owoszczowate †Perforissidae †Qiyangiricaniidae Ricaniidae sietnicowate szrońcowate szydlakowate Tropiduchidae †Weiwoboidae
Surijokocixioidea	†Surijokocixiidae

Cykadokształtne

Cercopoidea	†Cercopionidae Clastopteridae Epipygidae krasankowate Machaerotidae pienikowate †Procercopidae †Sinoalidae
Cicadoidea	piewikowate Tettigarctidae
Dysmorphoptiloidea	†Dysmorphoptilidae †Eoscarterellidae †Magnacicadiidae
Hylicelloidea	†Chiliocyclidae †Hylicellidae †Mesojabloniidae
Membracoidea	Aetalionidae †Archijassidae Melizoderidae Myerslopiidae skoczkowate zgarbowate
Palaeontinoidea	†Dunstaniidae †Mesogereonidae †Palaeontinidae
Pereborioidea	†Curvicubitidae †Ignotalidae †Pereboriidae
Prosboloidea	†Prosbolidae †Maguviopseidae
Prosbolopseoidea	†Prosbolopseidae

Pluskwiaki różnoskrzydłe

Dipsocoromorpha

Dipsocoroidea	Ceratocombidae †Cuneocoridae Dipsocoridae Hypsipterygidae Schizopteridae
Stemmocryptoidea	Stemmocryptidae

Enicocephalomorpha

Enicocephaloidea	Aenictopecheidae Enicocephalidae

Pluskwiaki półwodne

Gerroidea	nartnikowate Hermatobatidae
Hebroidea	błotnicowate
Hydrometroidea	Macroveliidae poślizgowate
Mesovelioidea	Madeoveliidae Paraphrynoveliidae plesicowate wodziarkowate

Leptopodomorpha

Leptopodoidea	Leotichiidae †Leptaphelocheiridae Leptopodidae Omaniidae †Palaeoleptidae
Saldoidea	Aepophilidae †Archegocimicidae nabrzeżkowate

Pluskwiaki wodne właściwe

Corixoidea	†Shurabellidae wioślakowate
Naucoroidea	Aphelocheiridae †Leptaphelocheiridae Potamocoridae †Triassocoridae żyrytwowate
Nepoidea	Belostomatidae płoszczycowate
Notonectoidea	pluskolcowate
Pleoidea	Helotrephidae †Mesotrephidae pianówkowate †Scaphocoridae
Ochteroidea	Gelastocoridae Ochteridae

Cimicomorpha

Cimicoidea	Curaliidae dziubałkowate pluskwowate Lasiochilidae Lyctocoridae Plokiophilidae Polyctenidae †Torirostratidae Velocipedidae †Vetanthocoridae
Joppeicoidea	Joppeicidae
Miroidea	tasznikowate Microphysidae
Naboidea	Medocostidae zażartkowate
Reduvoidea	Pachynomidae †Ceresopseidae zajadkowate
Thaumastocoroidea	Thaumastocoridae
Tingoidea	†Ebboidae †Hispanocaderidae †Ignotingidae prześwietlikowate

Pentatomomorpha

Aradoidea	†Kobdocoridae korowcowate Termitaphididae
Coreoidea	Hyocephalidae smyczykowate Stenocephalidae †Trisegmentatidae wtykowate wysysowate †Yuripopovinidae
Idiostoloidea	Henicocoridae Idiostolidae
Lygaeoidea	Artheneidae Blissidae brudźcowate Colobathristidae Cryptorhamphidae Malcidae Meschiidae Ninidae Pachygronthidae †Pachymeridiidae płaszczyńcowate sienikowate skupieńcowate smukleńcowate wyłupieniowate wzdęcielowate zwińcowate
Pyrrhocoroidea	kowalowate Largidae
Tarczówki	Aphylidae błyszczykowate Canopidae Cyrtocoridae Dinidoridae Lestoniidae Megarididae †Mesopentacoridae Parastrachiidae Phloeidae pawężowate †Primipentatomidae †Probascanionidae †Protocoridae puklicowate Saileriolidae tarczówkowate Tesseratomidae Thaumastellidae Urostylididae †Venicoridae ziemikowate żółwinkowate

Coelorrhyncha

Peloridiomorpha	†Hoploridiidae †Karabasiidae Peloridiidae †Progonocimicidae
Progonocimicomorpha	†Progonocimicidae

Piersiodziobe

czerwce

Aclerdidae
†Albicoccidae
†Apticoccidae
†Arnoldidae
Beesoniidae
†Burmacoccidae
brzózkowate
Conchaspididae
Dactylopiidae
drewnikowate
†Electrococcidae
Eriococcidae
†Grimaldiellidae
†Grohnidae
gwiazdoszowate
†Hammanococcidae
Halimococcidae
†Hodgsonicoccidae
†Inkaidae
†Jersicoccidae
†Kozariidae
†Kukaspididae
kermesowate
korowinowcowate
†Labiococcidae
†Lebanococcidae
Lecanodiaspididae
†Lithuanicoccidae
Margarodidae
miłkowate
misecznikowate
†Pennygullaniidae
Phenacoleachiidae
Phoenicococcidae
†Serafinidae
Stictococcidae
tarcznikowate
†Weitschatidae
wełnowcowate
zabielicowate

koliszki

Aphalaridae
Calophyidae
Carsidaridae
Homotomidae
†Liadopsyllidae
Liviidae
†Malmopsyllidae
Phacopteronidae
†Protopsyllidiidae
Psyllidae
Triozidae

mączliki

mączlikowate

mszyce

Adelgoidea	ochojnikowate †Elektraphididae †Mesozoicaphididae
Aphidoidea	mszycowate †Bajsaphididae †Canadaphididae †Cretamyzidae †Drepanochaitophoridae †Oviparosiphidae †Sinaphididae
Genaphidoidea	†Genaphididae
Naibioidea	†Dracaphididae †Naibiidae †Sinojuraphididae
Palaeoaphidoidea	†Ellinaphididae †Isolitaphididae †Juraphididae †Palaeoaphididae †Parvaverrucosidae †Rasnitsynaphididae †Shaposhnikoviidae †Szelegiewicziidae
Phylloxeroidea	filokserowate
Tajmyraphidoidea	†Burmitaphididae †Grassyaphididae †Khatangaphididae †Lebanaphididae †Retinaphididae †Tajmyraphididae
Triassoaphidoidea	†Creaphididae †Leaphididae †Lutevanaphididae †Triassoaphididae