Smukleńcowate

Smukleńcowate

Berytidae
Fieber, 1851
Okres istnienia: oligocen–dziś PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N Q 33.9/0 33.9/0
Nibugar mniejszy
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Gromada	owady
Rząd	pluskwiaki
Podrząd	pluskwiaki różnoskrzydłe
Infrarząd	Pentatomomorpha
Nadrodzina	Lygaeoidea
Rodzina	smukleńcowate
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Smukleńcowate^[1] (Berytidae) – rodzina pluskwiaków z podrzędu różnoskrzydłych i nadrodziny Lygaeoidea. Obejmuje ponad 170 opisanych gatunków. Rozprzestrzeniona jest kosmopolitycznie. Owady te są głównie fitofagiczne, ale przynajmniej niektóre uzupełniają dietę żywym i martwym pokarmem zwierzęcym, w tym mszycami.

Morfologia

Pluskwiaki o ciele długości od 2,3 do ponad 16 mm^[1], zwykle smukłym, wydłużonym i delikatnie zbudowanym^[2][3]. Głowa jest niemal kulistawa^[3] do mocno wydłużonej^[1], a tułów i odwłok tworzą zwykle smukły, wydłużony, pałeczkowaty korpus z bardzo długimi, cienkimi, nitkowatymi odnóżami^[3][1][2] – takim pokrojem przywodzą na myśl poślizgowate lub Emesinae; bardziej zwartą budowę ciała spotyka się u niektórych taksonów z Nowego Świata^[1]. Dominuje wśród nich ubarwienie maskujące, żółtawe, żółtawobrązowe, szarobrązowe lub rudobrązowe^[3][1]. Powierzchnia ciała może mieć rozmaite guzki i kolce, a u Berytinae występować może okrywa z jedwabistych szczecinek^[3].

Głowa jest opadająca^[2] i podzielona poprzecznym szwem na część przednią i tylną. Przednia zaopatrzona jest w oczy złożone^[1] oraz czteroczłonową kłujkę^[2][1] o nasadzie otoczonej parą niewielkich bukuli^[1] i często ma wystający ku przodowi nadustek^[3]. W części tylnej leżą przyoczka. U Berytinae czoło miewa wyrostek (kolec), którego kształt może być pomocny w oznaczaniu^[1][2]. Długie, czteroczłonowe czułki osadzone są powyżej wysokości środka oka złożonego, na zredukowanych wzgórkach^[1][2][3]. Pierwszy człon czułków jest silnie wydłużony i u szczytu pogrubiony, drugi krótki i walcowaty, trzeci walcowaty i wydłużony, a czwarty krótki, często wrzecionowaty i nabrzmiały^[1][2].

Przedplecze ma zarys trapezowaty, niekiedy z brzegami uzbrojonymi w kolce. Jego powierzchnia często jest gęsto punktowana^[1][2], ale występuje na niej para niepunktowanych zgrubień, dzielących przedplecze na krótszą część przednią zwaną kołnierzem i znacznie dłuższą część tylną. Powierzchnię przedplecza zdobi również żeberko środkowe^[1]. Na niewielkiej, trójkątnej tarczce^[1][2] często występują guzki lub kolce, a jej wierzchołek bywa wydłużony w szpic^[2]. W rodzinie tej występuje polimorfizm skrzydłowy^[1], ale jest on rzadki i zdecydowana większość gatunków jest długoskrzydła^[2]. Półpokrywy form długoskrzydłych są pociągłe i mają trzy żyłki podłużne na przykrywce oraz zwykle pięć żyłek podłużnych na zakrywce. Formy o skróconych skrzydłach w faunie środkowoeuropejskiej cechują się częściową redukcją zakrywki i spłaszczeniem przedplecza^[1]. Odnóża mają skierowane ku tyłowi biodra^[2] i często zgrubiałe odsiebne części ud^[1][2][3]. Stopę ich budują trzy człony, a wieńczy para przylg^[1] i ząbkowane pazurki^[1][2]. Gruczoły zapachowe zatułowia mają wyraźną zewnętrzną część systemu wyprowadzającego z rozległymi i często nakrytymi pleurytami ewaporatoriami^[2].

Odwłok ma niecałkowicie zesklerotyzowane tergity^[1]. Ich części środkowe (mediotergity) są zrośnięte^[3]. Wszystkie przetchlinki leżą grzbietowo między wewnętrznymi i zewnętrznymi laterotergitami^[2]. Postacie dorosłe mają na trzecim sternicie 3, rzadziej 2 trichobotria^[3]. Czwarty sternit ma 3 trichobotria, zaś te od piątego do siódmego po 2^[2]. Samice mają całobrzegi sternit siódmy^[3], zredukowane pokładełko^[3][2], a korpus ich spermateki jest duży i jajowaty lub kulistawy^[3].

Larwy mają ujścia grzbietowych gruczołów zapachowych odwłoka zlokalizowane między tergitami trzecim i czwartym, a u części gatunków także między czwartym i piątym. Zwykle na ich ciele występują szczecinki gruczołowe^[3].

Ekologia i występowanie

Większość gatunków bytuje na roślinach; liczne związane są z roślinami o gruczołowym owłosieniu. Pozostałe gatunki zamieszkują powierzchnię gruntu^[3][2]. Są to owady głównie fitofagiczne, ale przynajmniej liczne Berytinae uzupełniają swoją dietę żywymi i martwymi stawonogami o niewielkich rozmiarach, np. mszycami. Związane są z roślinami z takich rodzin jak bobowate, bodziszkowate, dyniowate, jasnotowate, psiankowate, szarłatowate, ślazowate, trędownikowate, wiechlinowate i wiesiołkowate^[2][1].

Rodzina rozprzestrzeniona jest kosmopolitycznie^[2][3]. Metacanthini i Berytinae występują głównie na półkuli wschodniej, w szczególności Berytinini ograniczone są do Palearktyki. Gampsocorini zamieszkują wyłącznie półkulę wschodnią, a Metatropini ograniczone są do Azji Wschodniej. Do półkuli zachodniej ograniczone jest natomiast plemię Hoplinini^[2]. W Polsce stwierdzono 8 gatunków z 4 rodzajów^[4] (zobacz: smukleńcowate Polski).

Taksonomia i ewolucja

Takson ten wprowadzony został w 1851 roku przez Franza Xaviera Fiebera pod nazwą Berytidea^[5]. W XIX wieku i początkach wieku XX klasyfikowany bywał w obrębie wtykowatych, zwińcowatych i wzdęcielowatych, jednak większość autorów z XX wieku dawała mu rangę odrębnej rodziny^[2][3]. Thomas J. Henry w 1997 roku opublikował wyniki analizy filogenetycznej infrarzędu, według wyników której wchodzą w skład kladu, obejmującego także Ninidae, Malcidae i Colobathristidae, siostrzanego dla wzdęcielowatych^[6].

Rodzina ta obejmuje ponad 170 opisanych gatunków^[2], zgrupowanych w 3 podrodzinach i 9 plemionach^[1][7]:

• podrodzina: Berytinae
  • plemię: Berytini
  • plemię: Berytinini
• podrodzina: Gampsocorinae
  • plemię: Gampsocorini
  • plemię: Hoplinini
• podrodzina: Metacanthinae
  • plemię: Metacanthini
  • plemię: Metatropini

W zapisie kopalnym smukleńcowate znane są od oligocenu. Z epoki tej pochodzą odnalezione we Francji skamieniałości Neides oligocenicus i Metacanthus (Megalomerium) serratum^[8].

Przypisy