Soczewica jadalna

Systematyka^[1]^[2]

Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

Nadgromada

Gromada

Podgromada

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

bobowce

Rodzina

bobowate

Podrodzina

bobowate właściwe

Rodzaj

soczewica

Gatunek

soczewica jadalna

Nazwa systematyczna

Lens culinaris Medik.
Vorles. Churpfälz. Phys.-Ökon. Ges. 2:361. 1787^[3]

Synonimy

Lens esculenta Moench

Multimedia w Wikimedia Commons

Soczewica jadalna (Lens culinaris Medik.) – gatunek rośliny jednorocznej lub dwuletniej z rodziny bobowatych.

Rozmieszczenie geograficzne

Soczewica jadalna rośnie dziko w Grecji i niektórych państwach Azji Zachodniej, Środkowej i Kaukazu: Cypr, Afganistan, Irak, Izrael, Jordania, Liban, Syria, Turcja, Pakistan, Kazachstan, Tadżykistan, Turkiestan, Uzbekistan. Jest uprawiana w wielu krajach świata^[4]. W Polsce jest uprawiana, rzadko dziczejąca (efemerofit)^[5]. Obecnie głównymi rejonami jej uprawy są: Kanada (około 42% światowej produkcji), Indie, Turcja oraz USA (w sumie te cztery kraje wytwarzają ponad 80% światowej produkcji soczewicy)^[6]

Morfologia

Łodyga: Wzniesiona lub podnosząca się, czworokątna z podłużną bruzdą, rozgałęziająca się. Dorasta do wysokości 0,4 m, jest omszona.
Liście: Pierzasto-złożone, składające się z 3–7 par wąskoeliptycznych i omszonych listków. Górne liście zakończone są wąsem, za pomocą którego roślina chwyta się podpór.
Kwiaty: Wyrastają po 2–3 na długich szypułkach. Są drobne, niebieskiego koloru.
Owoc: Zwisający strąk o długości 8–15 mm. Zawiera 1–3 dość duże, płaskie nasiona o ostrych brzegach.

Zastosowanie

Z tym tematem związana jest kategoria: Potrawy z soczewicy.

Roślina uprawna z grupy roślin strączkowych. Uprawiana na smaczne i pożywne nasiona, które do spożycia nadają się po ugotowaniu. Można także wytwarzać z nich mąkę. Jest uprawiana także jako roślina pastewna.

Historia uprawy

Jest jedną z najdawniej uprawianych roślin. Najstarsze wykopaliska, w których znaleziono nasiona soczewicy pochodzą z ok. 9100 r. p.n.e., w północnym Iraku w miejscowości Jarmo ok. 7 tys. lat p.n.e., a na Ziemi Świętej 3000 lat p.n.e. Wzmiankowana jest w Biblii cztery razy. W Księdze Rodzaju (25,33–34) jest opis, jak Ezaw sprzedaje Jakubowi prawo swojego pierworództwa za miskę soczewicy. W drugiej Księdze Samuela (23,11), której akcja toczy się ok. 1000 lat p.n.e. jest werset: Była tam działka pola pełna soczewicy^[7]. Jej nasiona były podstawą wyżywienia w starożytnym Egipcie, starożytnej Grecji i starożytnym Rzymie. Na ziemiach polskich uprawiana była już w neolicie^[8].

Wartości odżywcze

Wartość odżywcza

Soczewica jadalna, czerwona lub różowa, surowa

(100 g)

Wartość energetyczna

1498 kJ (358 kcal)

Białka

23,91 g

szczegółowe informacje

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	52%	52%	52%	52%
M	43%	43%	43%	43%

Węglowodany

63,10 g

szczegółowe informacje

Skrobia

47,62 g

Błonnik

10,8 g

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	43%	43%	51%	51%
M	28%	28%	36%	36%

Tłuszcze

2,17 g

szczegółowe informacje
Kwasy tł. nasycone	0,379 g
Kwasy tł. nienasycone
Jednonienasycone	0,500 g
Wielonienasycone	1,137 g
omega-3	0,250 g^[10]
omega-6	0,886 g^[10]

Woda

7,82 g

szczegółowe informacje

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	0,3%	0,3%	0,3%	0,3%
M	0,2%	0,2%	0,2%	0,2%

Witaminy

Witamina C

1,7 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	2,3%	2,3%	2,3%	2,3%
M	1,9%	1,9%	1,9%	1,9%

Tiamina (B1)

0,510 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	46%	46%	46%	46%
M	43%	43%	43%	43%

Ryboflawina (B2)

0,106 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	9,6%	9,6%	9,6%	9,6%
M	8,2%	8,2%	8,2%	8,2%

Niacyna (B3)

1,495 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	11%	11%	11%	11%
M	9,3%	9,3%	9,3%	9,3%

Kwas pantotenowy

0,348 mg

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	7,0%	7,0%	7,0%	7,0%
M	7,0%	7,0%	7,0%	7,0%

Witamina B6

0,403 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	31%	31%	27%	27%
M	31%	31%	24%	24%

Foliany

0,204 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	51%	51%	51%	51%
M	51%	51%	51%	51%

Kwas foliowy

0,000 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	0,0%	0,0%	0,0%	0,0%
M	0,0%	0,0%	0,0%	0,0%

Kobalamina (B12)

0,0000 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	0,0%	0,0%	0,0%	0,0%
M	0,0%	0,0%	0,0%	0,0%

Witamina A

0,003 mg RAE

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	0,4%	0,4%	0,4%	0,4%
M	0,3%	0,3%	0,3%	0,3%

Witamina D

0,0000 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	0,0%	0,0%	0,0%	0,0%
M	0,0%	0,0%	0,0%	0,0%

Makroelementy

Fosfor

294 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	42%	42%	42%	42%
M	42%	42%	42%	42%

Wapń

48 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	4,8%	4,8%	4,0%	4,0%
M	4,8%	4,8%	4,8%	4,0%

Magnez

59 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	19%	18%	18%	18%
M	15%	14%	14%	14%

Potas

668 mg

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	14%	14%	14%	14%
M	14%	14%	14%	14%

Sód

7 mg

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	0,5%	0,5%	0,5%	0,6%
M	0,5%	0,5%	0,5%	0,6%

Mikroelementy

Żelazo

7,39 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	41%	41%	92%	92%
M	92%	92%	92%	92%

Miedź

1,303 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	145%	145%	145%	145%
M	145%	145%	145%	145%

Cynk

3,60 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	45%	45%	45%	45%
M	33%	33%	33%	33%

Mangan

1,716 mg

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	95%	95%	95%	95%
M	75%	75%	75%	75%

Selen

0,0000 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	0,0%	0,0%	0,0%	0,0%
M	0,0%	0,0%	0,0%	0,0%

Dane liczbowe na podstawie: USDA National Nutrient Database for Standard Reference, Release 28^[9]
Wartości RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health^[11]

Wartość odżywcza

Soczewica czerwona, nasiona suche

(100 g)

Wartość energetyczna

1440 kJ (344 kcal)

Białka

25,4 g

szczegółowe informacje

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	55%	55%	55%	55%
M	45%	45%	45%	45%

Węglowodany

57,5 g

szczegółowe informacje

Przyswajalne

48,6 g

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	37%	37%	37%	37%
M	37%	37%	37%	37%

b.d. g

b.d. g

1,1 g

0,0 g

44,5 g

8,9 g

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	36%	36%	42%	42%
M	23%	23%	30%	30%

Tłuszcze

3,0 g

szczegółowe informacje

Kwasy tł. nasycone

0,45 g

Kwasy tł. nienasycone

Jednonienasycone

0,54 g

Wielonienasycone

1,41 g

omega-3

0,27 g

α-Linolenowy (ALA)

0,27 g

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	25%	25%	25%	25%
M	17%	17%	17%	17%

omega-6

1,14 g

Linolowy (LA)

1,14 g

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	9,5%	9,5%	10%	10%
M	6,7%	6,7%	8,1%	8,1%

Woda

11,9 g

szczegółowe informacje

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	0,4%	0,4%	0,4%	0,4%
M	0,3%	0,3%	0,3%	0,3%

Witaminy

Witamina C

3,0 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	4,0%	4,0%	4,0%	4,0%
M	3,3%	3,3%	3,3%	3,3%

Tiamina (B1)

1,072 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	97%	97%	97%	97%
M	89%	89%	89%	89%

Ryboflawina (B2)

0,446 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	41%	41%	41%	41%
M	34%	34%	34%	34%

Niacyna (B3)

2,4 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	17%	17%	17%	17%
M	15%	15%	15%	15%

Witamina B6

0,6 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	46%	46%	40%	40%
M	46%	46%	35%	35%

Foliany

0,036 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	9,0%	9,0%	9,0%	9,0%
M	9,0%	9,0%	9,0%	9,0%

Kobalamina (B12)

0,00 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	0,0%	0,0%	0,0%	0,0%
M	0,0%	0,0%	0,0%	0,0%

Witamina A

0,01 mg RAE

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	1,4%	1,4%	1,4%	1,4%
M	1,1%	1,1%	1,1%	1,1%

Witamina D

0,00 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	0,0%	0,0%	0,0%	0,0%
M	0,0%	0,0%	0,0%	0,0%

Witamina E

0,22 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	1,5%	1,5%	1,5%	1,5%
M	1,5%	1,5%	1,5%	1,5%

Makroelementy

Fosfor

301 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	43%	43%	43%	43%
M	43%	43%	43%	43%

Wapń

46 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	4,6%	4,6%	3,8%	3,8%
M	4,6%	4,6%	4,6%	3,8%

Magnez

71 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	23%	22%	22%	22%
M	18%	17%	17%	17%

Potas

874 mg

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	19%	19%	19%	19%
M	19%	19%	19%	19%

Sód

2 mg

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	0,1%	0,1%	0,2%	0,2%
M	0,1%	0,1%	0,2%	0,2%

Mikroelementy

Jod

0,002 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	1,3%	1,3%	1,3%	1,3%
M	1,3%	1,3%	1,3%	1,3%

Żelazo

5,8 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	32%	32%	73%	73%
M	73%	73%	73%	73%

Miedź

0,85 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	94%	94%	94%	94%
M	94%	94%	94%	94%

Cynk

3,34 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	42%	42%	42%	42%
M	30%	30%	30%	30%

Mangan

1,35 mg

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	75%	75%	75%	75%
M	59%	59%	59%	59%

Dane liczbowe na podstawie: ^[12]
Wartości RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health^[11]

Wartość odżywcza

Soczewica czerwona, kiełki

(100 g)

Wartość energetyczna

524 kJ (125 kcal)

Białka

9,0 g

szczegółowe informacje

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	20%	20%	20%	20%
M	16%	16%	16%	16%

Węglowodany

22,1 g

szczegółowe informacje

Przyswajalne

19,1 g

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	15%	15%	15%	15%
M	15%	15%	15%	15%

b.d. g

b.d. g

0,8 g

0,0 g

1,0 g

3,0 g

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	12%	12%	14%	14%
M	7,9%	7,9%	10%	10%

Tłuszcze

0,6 g

szczegółowe informacje

Kwasy tł. nasycone

0,07 g

Kwasy tł. nienasycone

Jednonienasycone

0,12 g

Wielonienasycone

0,24 g

omega-3

0,04 g

α-Linolenowy (ALA)

0,04 g

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	3,6%	3,6%	3,6%	3,6%
M	2,5%	2,5%	2,5%	2,5%

omega-6

0,2 g

Linolowy (LA)

0,2 g

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	1,7%	1,7%	1,8%	1,8%
M	1,2%	1,2%	1,4%	1,4%

Woda

67,3 g

szczegółowe informacje

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	2,5%	2,5%	2,5%	2,5%
M	1,8%	1,8%	1,8%	1,8%

Witaminy

Witamina C

17,0 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	23%	23%	23%	23%
M	19%	19%	19%	19%

Tiamina (B1)

0,23 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	21%	21%	21%	21%
M	19%	19%	19%	19%

Ryboflawina (B2)

0,13 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	12%	12%	12%	12%
M	10%	10%	10%	10%

Niacyna (B3)

1,1 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	7,9%	7,9%	7,9%	7,9%
M	6,9%	6,9%	6,9%	6,9%

Witamina B6

0,19 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	15%	15%	13%	13%
M	15%	15%	11%	11%

Foliany

0,084 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	21%	21%	21%	21%
M	21%	21%	21%	21%

Kobalamina (B12)

0,00 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	0,0%	0,0%	0,0%	0,0%
M	0,0%	0,0%	0,0%	0,0%

Witamina A

0,005 mg RAE

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	0,7%	0,7%	0,7%	0,7%
M	0,6%	0,6%	0,6%	0,6%

Witamina D

0,00 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	0,0%	0,0%	0,0%	0,0%
M	0,0%	0,0%	0,0%	0,0%

Witamina E

0,4 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	2,7%	2,7%	2,7%	2,7%
M	2,7%	2,7%	2,7%	2,7%

Makroelementy

Fosfor

156 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	22%	22%	22%	22%
M	22%	22%	22%	22%

Wapń

29 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	2,9%	2,9%	2,4%	2,4%
M	2,9%	2,9%	2,9%	2,4%

Magnez

43 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	14%	13%	13%	13%
M	11%	10%	10%	10%

Potas

292 mg

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	6,2%	6,2%	6,2%	6,2%
M	6,2%	6,2%	6,2%	6,2%

Sód

9 mg

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	0,6%	0,6%	0,7%	0,8%
M	0,6%	0,6%	0,7%	0,8%

Mikroelementy

Jod

0,001 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	0,7%	0,7%	0,7%	0,7%
M	0,7%	0,7%	0,7%	0,7%

Żelazo

2,9 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	16%	16%	36%	36%
M	36%	36%	36%	36%

Miedź

0,36 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	40%	40%	40%	40%
M	40%	40%	40%	40%

Cynk

1,52 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	19%	19%	19%	19%
M	14%	14%	14%	14%

Mangan

0,51 mg

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	28%	28%	28%	28%
M	22%	22%	22%	22%

Dane liczbowe na podstawie: ^[12]
Wartości RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health^[11]

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Fabales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-02-26] (ang.).
↑ The Plant List. [dostęp 2014-11-20].
↑ Germplasm Resources Information Network. [dostęp 2010-02-22].
↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
↑ FAOSTAT [online] [dostęp 2022-05-29] .
↑ Zofia Włodarczyk: Rośliny biblijne. Leksykon. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2011. ISBN 978-83-89648-98-3.
↑ Nowa Huta/pradzieje/neolit. [dostęp 2014-12-18].
↑ „16144, Lentils, pink or red, raw”. „USDA National Nutrient Database for Standard Reference, Release 28, full version”, wrzesień 2015, wersja poprawiona maj 2016. Departament Rolnictwa Stanów Zjednoczonych (USDA). (ang.). (zob. zarchiwizowany wyciąg HTML).
↑ ^a ^b (na podstawie USDA National Nutrient Database for Standard Reference, Release 21), Lentils, pink, raw Nutrition Facts & Calories, [w:] Self Nutrition Data [online], Condé Nast. [dostęp 2016-09-29] .
↑ ^a ^b ^c Dietary Reference Intakes Tables and Application. Institute of Health. The National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine. (ang.).
↑ ^a ^b Hanna Kunachowicz; Beata Przygoda; Irena Nadolna; Krystyna Iwanow: Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Wyd. II zmienione. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2017, s. 514-515. ISBN 978-83-200-5311-1.