Teheran

Ten artykuł dotyczy stolicy Iranu. Zobacz też: inne znaczenia.

Teheran

‏تهران‎

Flaga
Państwo	Iran
Ostan	Teheran
Burmistrz	Mohammad Ali Nadżafi
Powierzchnia	716,9 km²
Wysokość	1100–1800 m n.p.m.
Populacja (2012) • liczba ludności • gęstość	12 223 598 18 023 os./km²
Nr kierunkowy	021
Kod pocztowy	13xxx-15xxx
Tablice rejestracyjne	dwie jednakowe cyfry na końcu nr rej.
Położenie na mapie Iranu Teheran
35°42′N 51°25′E/35,700000 51,416667
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Teheran (pers. ‏تهران‎ Tehran) – stolica i największe miasto Iranu, będące również centrum administracyjnym prowincji o tej samej nazwie. Teheran leży u stóp masywu górskiego Elburs i rozciąga się na wysokości od około 1100 m n.p.m. do 1800 m n.p.m., zajmując obszar 658 kilometrów kwadratowych. Teheran jest największym miastem Bliskiego Wschodu i liczy 12,2 mln mieszkańców (2012), zaś aglomeracja – 16,1 mln mieszkańców (2012). Posiada też gęstą sieć dróg i autostrad, znaczący dla kraju węzeł kolejowy oraz dwa porty lotnicze. Na terenie miasta ulokowane są liczne muzea, centra sztuki, kompleksy pałacowe i centra kulturalne, a w promieniu kilkudziesięciu kilometrów – znane ośrodki narciarskie.

Ponad połowa irańskiego przemysłu znajduje się w Teheranie. Stanowią go fabryki samochodów, podzespołów elektronicznych, urządzeń elektrycznych, przemysłu zbrojeniowego, włókienniczego, cukrowego, cementowego i chemicznego. Jest to również centrum sprzedaży dywanów i mebli. W pobliżu Teheranu znajduje się także rafineria^[1].

Na terenie miasta leży najdłuższa ulica Bliskiego Wschodu – Waliasr – ciągnąca się z centrum Teheranu na północ przez ok. 20 km. Na jej trasie znajduje się wiele dużych placów takich jak: plac Waliasr, plac Wanak, plac Tadżrisz – pełnią one rolę punktów odniesienia.

W XX wieku Teheran przyjął wielką emigrację ludzi z terenu całego Iranu zróżnicowanych zarówno etnicznie, jak i religijnie. Miasto jest wypełnione historycznymi meczetami, kościołami, synagogami i zoroastriańskimi świątyniami ognia.

Historia

Początki historii Teheranu nie są znane. Przez długi czas miasto rozwijało się w cieniu dużo większego ośrodka miejskiego Rej, ważnego ośrodka na Jedwabnym Szlaku, zniszczonego w XIII wieku przez Mongołów^[2].

Prawdopodobnie pierwszym Europejczykiem odwiedzającym Teheran był Ruy Gonzáles de Clavijo, kastylijski ambasador podróżujący do Samarkandy, ówczesnej stolicy Timurydów^[3].

Teheran został stolicą Persji w dniu koronacji Aghi Mohammada w 1795 roku i pozostaje nią nieprzerwanie do dziś.

W czasie II wojny światowej Teheran został zajęty przez wojska brytyjskie i sowieckie. W dniach 28 listopada – 1 grudnia 1943 roku w mieście odbyła się tzw. konferencja teherańska, w której udział brali m.in. Franklin Delano Roosevelt, Winston Churchill i Józef Stalin.

Na terenie miasta znajduje się m.in. cmentarz polskich żołnierzy, zmarłych w czasie II wojny światowej, w czasie marszu armii gen. Władysława Andersa.

11 marca 1946 islamiści zabili w Teheranie intelektualistę Ahmeda Kasrawiego. Była to pierwsza ofiara 10-letniej serii zamachów terrorystycznych^[4].

W 1968 ogłoszona została Proklamacja teherańska.

Mohammad Reza Pahlawi, rządzący Iranem w latach 1953–1979, systematycznie niszczył teherańskie zabytki, uznając je za element niepasujący do wizji nowoczesnego miasta. W ich miejscu wybudowano nowoczesne budynki, a zabytki które przetrwały do dziś, są często zasłonięte przez nowe konstrukcje.

Podczas wojny z Irakiem Teheran stał się celem ataków przy użyciu rakiet Scud. Zniszczenia zostały szybko odbudowane, a Teheran stał się celem imigracji ludności z terenów objętych wojną. W połączeniu z gwałtownym wzrostem urodzeń w ostatnich dwóch dekadach XX wieku spowodowało to masową budowę bloków mieszkalnych, które dziś stanowią dominujący element architektury miasta.

Zabytki

• Pałac Golestan
• Zespół pałacowy Sa’adabad
• Katedra św. Sarkisa

Klimat

Teheran na północy osłonięty jest górami Elburs, sięgającymi 4000 m n.p.m., zaś na południu sąsiaduje z pustynią. Sprawia to, że w granicach miasta zauważalne są różnice w klimacie.

Wiosny w Teheranie są łagodne, choć temperatury rosną szybko i w trakcie suchego i gorącego lata często przekraczają 35 °C. Zima zaczyna się zazwyczaj w grudniu i trwa około 4 miesięcy. Sporadycznie towarzyszą jej opady śniegu i lekkie mrozy, szczególnie w nocy.

W styczniu 2008 Teheran nawiedziły wyjątkowo obfite opady śniegu, powodując przerwy w ruchu samochodowym i lotniczym. Zamknięte tymczasowo były również szkoły i urzędy^[5].

Najgorętszym miesiącem jest lipiec (średnio od 24 °C w nocy do 37 °C w dzień), najzimniejszym styczeń (średnio –0,5 °C w nocy do 8 °C w dzień).

Demografia

Choć większość mieszkańców stanowią Persowie, potężny napływ ludności w XX wieku sprawił, że Teheran stał się miastem wielonarodowym. Najliczniejszą mniejszością są Azerowie. Inne mniejszości to Ormianie, Kurdowie, Beludżowie, Bachtiarowie, Asyryjczycy, Tałyszowie i Mazandaranie. Wojny w Iraku i Afganistanie spowodowały też znaczny wzrost liczby imigrantów arabskich i afgańskich.

Mimo że oficjalną religią Iranu jest islam szyicki, Teheran stanowi dom dla wielu wyznawców innych wyznań. Mieszkają w nim chrześcijanie, żydzi perscy, zaratusztrianie oraz wyznawcy prześladowanej przez państwo religii – bahaizmu.

Transport

Teheran posiada bogatą sieć dróg i autostrad oraz sześć linii metra. Jest też ważnym węzłem kolejowym, ze stacją Teheran.

Lotnictwo cywilne Teheranu obsługują 2 lotniska:

• Mehrabad, zlokalizowane w centrum miasta, obsługujące głównie przeloty w granicach kraju oraz pielgrzymki do Mekki,
• Lotnisko Imama Chomeiniego, zlokalizowane 30 km na południe od granicy miasta, obsługujące prawie wszystkie połączenia międzynarodowe.

Galeria

• 
  Ulica Pasdaran w Teheranie
• 
  Polski cmentarz wojskowy w Teheranie

Miasta partnerskie

• Caracas (Wenezuela)
• Dubaj (ZEA)
• Duszanbe (Tadżykistan)
• Hawana (Kuba)
• Los Angeles (USA)
• Mińsk (Białoruś)
• Pekin (Chiny)
• Pretoria (RPA)

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Metro w Teheranie. urbanrail.net. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-10-01)].
• Zdjęcie satelitarne z Google Maps
• Tochal, najwyższa góra w Teheranie – opis