Wieś

Ten artykuł dotyczy wsi jako jednostki osadniczej. Zobacz też: obszar wiejski.
Zobacz też: inne znaczenia hasła „wieś”.
Wieś Kabaty pod Warszawą w 1925
Świsłoczany, Polska
Hekelgem, Belgia
Dörflingen i okolice, Szwajcaria
Rybniště, Czechy
Monsanto, Portugalia
Žužemberk, Słowenia
Plan miejscowości Jagodowo, Bułgaria
Zobacz multimedia związane z tematem: Wieś
Zobacz kolekcję cytatów o wsi w Wikicytatach
Zobacz hasło wieś w Wikisłowniku
Zobacz w indeksie Słownika geograficznego Królestwa Polskiego hasło Wieś
Wieś Chełmiec w Województwie małopolskim
Wieś Przyszowa w Województwie małopolskim, widok zimowy

Wieś – jednostka osadnicza o zwartej, skupionej, lub rozproszonej zabudowie i istniejących funkcjach rolniczych, lub związanych z nimi usługowych lub turystycznych, nieposiadająca praw miejskich lub statusu miasta (art. 2 ustawy z 29 sierpnia 2003 o urzędowych nazwach miejscowości i obiektów fizjograficznych)[1].

Zgodnie ze schematem aplikacyjnym załączonym do rozporządzenia z dnia 21 lipca 2021 r. w sprawie ewidencji miejscowości, ulic i adresów, jest zaliczana do rodzaju miejscowości[2].

Definicje wsi

Definicja Marii Kiełczewskiej-Zaleskiej – wieś to osada, w której ludność zajmuje się uprawą roślin i chowem zwierząt[3].

Definicja Józefa Szymańskiego – zbiorowisko ludzi albo osiedla z należącymi doń gruntami[4].

Definicja Jana Turowskiego – wieś to społeczność lokalna, której funkcję produkcyjną uzupełnia funkcja rodziny i czyni to w sposób jednolity z zachowaniem kontroli społecznej[5].

Definicja Jana Tkocza – wieś to twór terytorialny mający granicę, rozłóg ziemi, siedlisko (zagrodę) stanowiące całość przestrzenną o określonych więzach społecznych oraz uprawnieniach prawnych[6].

Gospodarstwa domowe

Gospodarstwa domowe na wsi są zdecydowanie liczebniejsze niż w miastach. W 2008 r. w miastach zaledwie 6% stanowiły gospodarstwa o liczbie osób 5 lub więcej, tymczasem na wsiach było to około 19,6%. Na skutek zmian demograficznych również ta struktura ulegnie zmianom i tak w 2035 roku wielkości te będą wynosić odpowiednio: 5,6% oraz 14,0%[7].

Rodzaje układów przestrzennych

Rodzaje wsi

Wsie w Polsce

Liczba miejscowości wiejskich w Polsce (stan 06.03.2013)[8], a w nim[9]

  • podstawowych ogółem 52 543, w tym wsi 43 058, inny rodz. 9485
  • części integralnych ogółem 43 015, w tym części wsi, kolonii, osady 36 530, przysiółków 4731, o innym rodzaju 1754.

Według stanu w dniu 31 grudnia 2011 w Polsce było 40 540 sołectw[10].

Najludniejsze wsie w Polsce

Wsie liczące powyżej 7000 mieszkańców na podstawie danych z Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań przeprowadzonego w 2021[11][12]

  1. Józefosław (województwo mazowieckie) – 14 806 mieszkańców
  2. Plewiska (województwo wielkopolskie) – 14 160 mieszkańców
  3. Kozy (województwo śląskie) – 13 098 mieszkańców
  4. Koziegłowy (województwo wielkopolskie) – 11 598 mieszkańców
  5. Komorniki (województwo wielkopolskie) – 10 996 mieszkańców
  6. Jabłonna (województwo mazowieckie) – 10 981 mieszkańców
  7. Straszyn (województwo pomorskie) – 10 816 mieszkańców
  8. Kiełczów (województwo dolnośląskie) – 10 569 mieszkańców
  9. Banino (województwo pomorskie) – 9 806 mieszkańców
  10. Bolszewo (województwo pomorskie) – 9 780 mieszkańców
  11. Mierzyn (województwo zachodniopomorskie) – 9 766 mieszkańców
  12. Skórzewo (województwo wielkopolskie) – 9 559 mieszkańców
  13. Rokietnica (województwo wielkopolskie) – 9 369 mieszkańców
  14. Pawłowice (województwo śląskie) – 9 098 mieszkańców
  15. Zalasewo (województwo wielkopolskie) – 8 344 mieszkańców
  16. Świerklany (województwo śląskie) – 8 318 mieszkańców
  17. Zielonki (województwo małopolskie) – 8 240 mieszkańców
  18. Sierakowice (województwo pomorskie) – 8 184 mieszkańców
  19. Suchy Las (województwo wielkopolskie) – 8 145 mieszkańców
  20. Luzino (województwo pomorskie) – 8 014 mieszkańców
  21. Pogórze (województwo pomorskie) – 7 796 mieszkańców
  22. Wola (województwo śląskie) – 7 738 mieszkańców
  23. Bojszowy (województwo śląskie) – 7 690 mieszkańców
  24. Łodygowice (województwo śląskie) – 7 683 mieszkańców
  25. Smolec (województwo dolnośląskie) – 7 476 mieszkańców
  26. Jaworze (województwo śląskie) – 7 325 mieszkańców
  27. Raszyn (województwo mazowieckie) – 7 183 mieszkańców

Źródła dochodów ludności wiejskiej

W przeszłości o dochodach ludności wiejskiej stanowiło rolnictwo. Jeszcze w połowie lat 90. XX w. ponad połowa pracujących na terenach wiejskich pracowała w rolnictwie lub leśnictwie. W 2016 roku było to już 24%, a w 2018 roku 22%, przy czym odsetki te dotyczyły zarówno tych, dla których praca w rolnictwie była głównym, jak i tych, dla których była jedynie dodatkowym źródłem utrzymania[13]. W wyniku dezagraryzacji, i tym samym spadku liczby indywidualnych gospodarstw, dochody z działalności rolniczej stanowią coraz mniejszy procent dochodów ludności na obszarach wiejskich z 12,9% do 9,6% (w latach 2010–2020) na rzecz dochodów ze źródeł pozarolniczych.. Odnotowuje się natomiast wzrost odsetka dochodów z ubezpieczeń społecznych z 29,3% do 32,3% (w latach 2010–2020), co odpowiada tendencji zmian w strukturze wiekowej ludności wsi: coraz większa liczba osób w wieku emerytalnym. Zmiana kierunku migracji od 2001 z miasta na wieś wpłynęła na wzrost udziału dochodów z pracy najemnej w strukturze dochodów ludności wiejskiej, który w 2020 roku wynosił 55,1%. Udział dochodów z pracy na własny rachunek to 9,9%[14].

Zobacz też

Przypisy

  1. BarbaraB. Wieliczko BarbaraB., Czym jest współczesna wieś? Definicje, klasyfikacje, ewolucja, [w:] JerzyJ. Wilkin i inni, Polska wieś 2022 : raport o stanie wsi, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 2022, ISBN 978-83-66849-54-9, OCLC 1334036880 [dostęp 2023-02-06] .
  2. Rozporządzenie Ministra Rozwoju, Pracy i Technologii z dnia 21 lipca 2021 r. w sprawie ewidencji miejscowości, ulic i adresów (Dz.U. z 2021 r. poz. 1368).
  3. Maria Kiełczewska Zaleska, Geografia osadnictwa, Warszawa 1972.
  4. J. Szymański, Nauki pomocnicze historii, Warszawa 2004.
  5. Jan Turowski, Socjologia. Małe struktury społeczne, Lublin 1993.
  6. Jan Tkocz, Organizacja przestrzenna wsi w Polsce, Katowice 1998.
  7. Damian Walczak, Pozafilarowe formy oszczędzania na emeryturę na przykładzie rodzinnych gospodarstw rolnych, Ubezpieczenia w Rolnictwie. Materiały i Studia 2012, nr 45, s. 41.
  8. TERYT, stat.gov.pl [dostęp 2017-11-27] [zarchiwizowane z adresu 2011-07-16] .
  9. http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/bip/BIP_liczba_miejscowosci_wiejskich_06032012.pdf dostęp dnia 2013.10.25.
  10. 2. Organizacja państwa, [w:] Mały Rocznik Statystyczny Polski 2012, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 23 lipca 2012, s. 82, ISSN 1640-3630 .
  11. Lista wsi w Polsce. [dostęp 2021-10-18]. (pol.).
  12. GUS – Bank Danych Lokalnych, 2021 [dostęp 2022-09-05] .
  13. MagdalenaM. Szymańska MagdalenaM., Raport o stanie wsi: wrasta poziom wykształcenia, ale ubywa rolników, [w:] tygodnik-rolniczy.pl, www.tygodnik-rolniczy.pl [dostęp 2023-02-06]  (pol.).
  14. BarbaraB. Chmielewska BarbaraB., Józef StanisławJ.S. Zegar Józef StanisławJ.S., Z czego żyje wieś? Źródła dochodów ludności wiejskiej, ich ewolucja i zróżnicowanie, [w:] JerzyJ. Wilkin, AndrzejA. Hałasiewicz, AgnieszkaA. Baer-Nawrocka, Polska wieś 2022 : raport o stanie wsi, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 2022, ISBN 978-83-66849-54-9, OCLC 1334036880 [dostęp 2023-02-06] .

Bibliografia

  • Wilkin, J., Hałasiewicz, A., Baer-Nawrocka, A. (2022). Polska wieś 2022 : raport o stanie wsi. Warszawa: Fundacja na rzecz Rozwoju Polskiego Rolnictwa, Wydawnictwo Naukowe Scholar, 2022. ISBN 978-83-66849-54-9, OCLC:1334036880.
Kontrola autorytatywna (osiedle wiejskie):
  • LCCN: sh85143356, sh85143356
  • GND: 4012775-8
  • BnF: 11939034z
  • NKC: ph127041
  • BNE: XX533621
  • J9U: 987007539087205171
Encyklopedia internetowa: