Wybory do Senatu Republiki Czeskiej w 2018 roku

Wybory do Senatu Republiki Czeskiej w 2018 roku odbyły się 5 i 6 października (I tura) oraz 12 i 13 października 2018 roku (II tura), zgodnie z postanowieniem prezydenta Miloša Zemana z 23 maja 1998 roku ^[1]. Wybrano w nich na sześcioletnią kadencję 27 senatorów, odnawiając tym samym 1/3 składu Senatu.

Zwycięzcą wyborów została Obywatelska Partia Demokratyczna (ODS), zdobywając 10 mandatów i zyskując ogółem największą reprezentację w Senacie na kadencję 2018–2020. Miejsca w izbie wyższej parlamentu zdobyli także kandydaci dziewięciu dalszych partii i ruchów politycznych: ANO 2011 (ANO), Burmistrzów i Niezależnych (STAN), Czeskiej Partii Piratów (Piráti), Czeskiej Partii Socjaldemokratycznej (ČSSD), Marek Hilšer do Senatu (MHS), Ostrawiaka (Ostravak), Senatora 21 (SEN 21), TOP 09 oraz Unii Chrześcijańskiej i Demokratycznej – Czechosłowackiej Partii Ludowej (KDU-ČSL). Mandaty senatorskie zdobyło również troje kandydatów niezależnych.

Pierwsza tura wyborów odbyła się równocześnie z wyborami do rad gmin.

Ordynacja wyborcza

Podstawą do przeprowadzenia wyborów była Ustawa z dnia 27 września 1995 o wyborach do Parlamentu Republiki Czeskiej oraz zmianie i uzupełnieniu niektórych innych ustaw (Zákon ze dne 27. září 1995 o volbách do Parlamentu České republiky a o změně a doplnění některých dalších zákonů)^[2]. Głosowanie odbyło się jedynie w części państwa – w 27 okręgach jednomandatowych o numerach ${\displaystyle 2+3n}$ (2, 5, 8...) – gdyż co dwa lata odnawiana jest 1/3 składu izby (27 z 81 mandatów)^[a].

Głosowanie przeprowadzono na zasadzie większości bezwzględnej^[b]. Jeśli żaden z kandydatów nie uzyskał w danym okręgu ponad 50% głosów ważnych, po sześciu dniach od zakończenia głosowania odbywała się decydująca tura z udziałem 2 kandydatów z najlepszymi wynikami w I turze^[c]. Liczba ludności żadnego z okręgów nie mogła niższa lub wyższa o 15% od średniej liczby mieszkańców przypadającej na mandat w skali państwa (tzw. normy przedstawicielskiej)^[d].

Czynne prawo wyborcze przysługiwało każdemu obywatelowi Republiki Czeskiej, który najpóźniej w drugim dniu głosowania (I tura) ukończył 18. rok życia^[e]. Bierne prawo wyborcze miały osoby z prawem czynnym, które najpóźniej w drugim dniu głosowania ukończyły 40. rok życia^[f]. Zgłaszać kandydatów mogły partie i ruchy polityczne oraz ich koalicje, ponadto prawo wysunięcia swojej kandydatury przysługiwało każdemu wyborcy, który przedłożył okręgowej komisji wyborczej 1000 podpisów poparcia wyborców zamieszkałych w danym okręgu^[g].

Podział miejsc w Senacie przed wyborami

Kolumna wyróżniona odcieniem czerwieni wskazuje liczbę mandatów senatorskich wygasających i obsadzanych na nowo w 2018 roku. Do wyborów nie stanęło sześciu dotychczasowych przedstawicieli Czeskiej Partii Socjaldemokratycznej, dwoje dotychczasowych senatorów Obywatelskiej Partii Demokratycznej, po jednym reprezentancie Burmistrzów i Niezależnych oraz Partii Zielonych, a także jeden senator niezależny (patrz: lista senatorów nieubiegających się o reelekcję).

Wybory do Senatu w 2018 roku odbywały się w rok po wyborach do Izby Poselskiej, których wynikiem było powstanie dwóch rządów mniejszościowych Andreja Babiša, przewodniczącego ANO. Pierwszy z nich, urzędujący od grudnia 2017 do czerwca 2018, opierający się wyłącznie o partię ANO, nie uzyskał wotum zaufania w Izbie Poselskiej i złożył dymisję^[3]. Drugi kabinet, utworzony dzięki zawarciu przez ANO koalicji rządowej z ČSSD, otrzymał wotum zaufania przy wsparciu KSČM (ta nie weszła jednak w skład koalicji)^[4]. Przed wyborami do Senatu w 2018 roku koalicja rządowa nie posiadała większości bezwzględnej ani w izbie niższej parlamentu, ani w wyższej, gdyż w Senacie reprezentowało je tylko 29 na 81 deputowanych.

W 2018 roku – w styczniu – odbyły się również w Czechach wybory prezydenckie. Reelekcję uzyskał w nich Miloš Zeman, pokonując w drugiej turze głosowania Jiříego Drahoša. Drugi z nich ubiegał się następnie o mandat senatora (wysunięty przez STAN w ramach koalicji wyborczej KDU-ČSL, SZ, STAN i TOP 09), podobnie jak kilku dalszych kandydatów z wyborów prezydenckich: Pavel Fischer (niezależny), Petr Hannig (Rozumni), Marek Hilšer (ruch Marek Hilšer do Senatu) i Jiří Hynek (Realiści).

Przewodniczącym Senatu przed wyborami był Milan Štěch z ČSSD, sprawujący tę funkcję od listopada 2010 roku.

Lista senatorów, którzy nie ubiegali się o reelekcję

Podano nazwę partii lub ruchu zgłaszającego danego kandydata do poprzednich wyborów.

Pierwsza tura

O 27 mandatów senatorskich ubiegało się 218 kandydatów zgłoszonych przez partie i ruchy polityczne oraz 18 niezależnych. Kandydatów we wszystkich okręgach wysunęły Komunistyczna Partia Czech i Moraw oraz Wolność i Demokracja Bezpośrednia; ponadto w ponad połowie okręgów zarejestrowano przedstawicieli Czeskiej Partii Socjaldemokratycznej (23), ANO 2011 (22) i Obywatelskiej Partii Demokratycznej (18)^[5].

Spośród stronnictw reprezentowanych w Senacie 11 nie musiało bronić w 2018 roku wygasających mandatów: ANO 2011, Bezpartyjni, Burmistrzowie na rzecz Kraju Libereckiego, Obywatele Patrioci, Obywatele Razem – Niezależni, Partia Przedsiębiorców Republiki Czeskiej, Ruch na rzecz Pragi 11, Senator 21, Severočeši.cz, TOP 09 i Zjednoczeni Demokraci – Stowarzyszenie Niezależnych. Łącznie o ponowny wybór ubiegało się czworo senatorów ČSSD, trzech przedstawicieli KDU-ČSL oraz po jednym deputowanym KSČM, ODS, Ostravaka, Piratów i STAN; ponadto reprezentująca dotąd ČSSD Eva Syková wystartowała jako kandydatka ANO.

Pierwsza tura głosowania rozpoczęła się 5 października 2018 (godziny 14–22), a zakończyła kolejnego dnia (godziny 8–14)^[j]. Frekwencja wyniosła 42,26%; najwyższa była w okręgu nr 41 – Benešov (49,73%), najniższa w okręgu nr 71 – Ostrawa-miasto (29,76%)^[6].

Dzięki uzyskaniu bezwzględnej większości głosów mandaty senatorskie w I turze zdobyło dwóch kandydatów: Jiří Čunek z ramienia KDU-ČSL (okręg nr 77 – Vsetín) i Jiří Drahoš, zgłoszony przez STAN (okręg nr 20 – Praga 4)^[7]. W pozostałych 25 okręgach konieczne było przeprowadzenie kolejnej tury wyborów; w dziewięciu z nich na 1. miejscu znajdowali się kandydaci ODS, w czterech – STAN, w dwóch – ČSSD i KDU-ČSL oraz niezależni, w jednym – ANO, MHS, Ostravaka, Piratów, SEN 21 i TOP 09^[8].

Druga tura

W decydującej turze wyborów zmierzyli się kandydaci: Obywatelskiej Partii Demokratycznej (11), ANO 2011 (10), Burmistrzów i Niezależnych oraz Czeskiej Partii Socjaldemokratycznej (po 5), Unii Chrześcijańskiej i Demokratycznej – Czechosłowackiej Partii Ludowej (4), Czeskiej Partii Piratów i Senatora 21 (po 3), TOP 09 (2), Komunistycznej Partii Czech i Moraw, Partii Przedsiębiorców Republiki Czeskiej oraz ruchu Marek Hilšer do Senatu (po 1), a także troje kandydatów niezależnych. Najwięcej było pojedynków między przedstawicielami ANO i ODS, ANO i STAN oraz ČSSD i ODS – po trzy^[8].

Drugą turę przeprowadzono 12 i 13 października 2018 w godzinach analogicznych do poprzedniej rundy głosowania. Frekwencja była niemal trzykrotnie niższa niż tydzień wcześniej – 16,49%; najwięcej osób zagłosowało w okręgu nr 47 – Náchod (22,18%), najmniej ponownie w okręgu nr 71 – Ostrawa-miasto (9,23%)^[9].

Zwycięzcą wyborów została ODS, która zdobyła 10 mandatów. Miejsca w Senacie uzyskało również dziewięć dalszych partii i ruchów, których przedstawiciele znaleźli się w II turze: STAN – 4 (łącznie 5), KDU-ČSL – 2 (łącznie 3) oraz ANO, ČSSD, MHS, Ostravak, Piraci, SEN 21 i TOP 09 – wszystkie po 1, a także troje kandydatów niezależnych^[10]. Najlepszy procentowo wynik w ponownym głosowaniu – 78,08% – uzyskał Pavel Fischer^[7]. Spośród senatorów wyłonionych w II turze 23 uzyskało najlepszy wynik także tydzień wcześniej, zaś dwoje zajęło w I turze 2. pozycję^[8].

Wyniki wyborów

Źródło: Český statistický úřad^[11][8][6].

Podział miejsc w Senacie po wyborach

Partia lub ruch zgłaszający	Kadencja			Łącznie	+/–
	2014–2020	2016–2022	2018–2024
Obywatelska Partia Demokratyczna	2	3	10	15	6
Czeska Partia Socjaldemokratyczna	10	2	1	13	10
Unia Chrześcijańska i Demokratyczna – Czechosłowacka Partia Ludowa	5	6	2	13	1
Burmistrzowie i Niezależni[l]	3	3	5	11	3
ANO 2011	3	3	1	7	1
Partia Zielonych	2	1	0	3	1
TOP 09	0	2	1	3	1
Senator 21	1	0	1	2	1
Bezpartyjni	0	1	0	1	0
Czeska Partia Piratów	0	0	1	1	0
Marek Hilšer do Senatu	0	0	1	1	1
Obywatele Patrioci	0	1	0	1	0
Obywatele Razem – Niezależni	0	1	0	1	0
Ostrawiak	0	0	1	1	0
Partia Przedsiębiorców Republiki Czeskiej	1	0	0	1	0
Ruch na rzecz Pragi 11	0	1	0	1	0
Severočeši.cz	0	1	0	1	0
Zjednoczeni Demokraci – Stowarzyszenie Niezależnych	0	1	0	1	0
Komunistyczna Partia Czech i Moraw	0	0	0	0	1
Kandydaci niezależni	0	1	3	4	2
Ogółem	27	27	27	81	—

Kolumna wyróżniona odcieniem zieleni wskazuje liczbę mandatów senatorskich obsadzonych przez dane stronnictwa w 2018 roku.

Dzięki zwycięstwu ODS odzyskała po ośmiu latach przerwy status najliczniej reprezentowanej partii w Senacie, a jej przedstawiciel Jaroslav Kubera został nowym przewodniczącym izby. Rekordowo wysoką liczbę deputowanych posiadała inna partia opozycyjna – STAN. Porażkę poniosły natomiast ugrupowania koalicji rządowej (utrata łącznie dziewięciu mandatów), przy czym ČSSD miała po wyborach najmniej senatorów od 2008 roku. Po raz pierwszy w izbie wyższej parlamentu czeskiego zabrakło przedstawicieli KSČM. Ogółem w kadencji 2018–2020 Senatu zasiadali deputowani zgłoszeni przez 19 partii i ruchów politycznych, co było wyrównaniem rekordowo wysokiej liczby z poprzedniej kadencji. Najwyższa w historii była również liczba senatorów niezależnych – czworo.

Lista wybranych senatorów

Gwiazdką oznaczono deputowanych, którzy ubiegali się o reelekcję. W nawiasach podano miejsce zajęte przez danego kandydata w I turze.

Źródło: Český statistický úřad^[7].

Lista senatorów, którzy nie uzyskali reelekcji

W nawiasach podano miejsce zajęte przez danego kandydata w I turze.

Źródło: Český statistický úřad^[11][8].

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Rozhodnutí prezidenta republiky o vyhlášení voleb do Senátu Parlamentu České republiky, do zastupitelstev obcí a zastupitelstev městských obvodů a městských částí ve statutárních městech a do zastupitelstva hlavního města Prahy a zastupitelstev jeho městských částí, 85/2018 Sb.. [dostęp 2018-10-19]. (cz.).
• Zákon ze dne 27. září 1995 o volbách do Parlamentu České republiky a o změně a doplnění některých dalších zákonů, 245/1995 Sb.. [dostęp 2018-10-19]. (cz.).

Linki zewnętrzne

• Volby do Senátu Parlamentu ČR konané dne 5.10. – 6.10.2018. Český statistický úřad. [dostęp 2018-10-19]. (cz.).
• Volby do Senátu v roce 2018. Senát PČR. [dostęp 2018-10-19]. (cz.).