Wysysowate

Wysysowate
Rhopalidae[1]
Amyot et Serville, 1843
Okres istnienia: jura–dziś
PreꞒ
O
S
D
C
P
T
J
K
Pg
N
Q
201.4/0
201.4/0
Ilustracja
Glinik lulkarz
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

stawonogi

Gromada

owady

Podgromada

uskrzydlone

Rząd

pluskwiaki

Podrząd

pluskwiaki różnoskrzydłe

Infrarząd

Pentatomomorpha

Nadrodzina

Coreoidea

Rodzina

wysysowate

Synonimy
  • Rhopalides Amyot et Serville, 1843
  • Corizidae Costa, 1853
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Boisea trivittata
Wysmuklinka trawna
Przedstawiciel rodzaju wysysek (Strictopleurus)
Zgrubień welonowy

Wysysowate[2] (Rhopalidae) – rodzina owadów z rzędu pluskwiaków i podrzędu różnoskrzydłych. Kosmopolityczna. Obejmuje ponad 220 opisanych gatunków, sklasyfikowanych w 30 rodzajach. Wszystkie są fitofagami ssącymi.

Morfologia

Pluskwiaki osiągające od 4 do 16 mm długości ciała[3][4], którego kształt najczęściej jest wydłużony bądź owalny[4]. Większość gatunków ma matowe, maskujące, często brązowawe ubarwienie. Niektóre jednak jaskrawością kolorów i kształtem przypominają Lygaeinae, kowalowate i Largidae[3]. Głowa jest trójkątna lub czworokątna[4]. Nadustek wykracza przed płytki szczękowe (jugae)[3][5]. Oczy złożone są dobrze wykształcone, okrągłe w zarysie[4]. Dwa przyoczka ulokowane są na niskich wzgórkach[3][5]. Czułki są dość cienkie, pozbawione rozszerzeń, o członie pierwszym najkrótszym i u nasady przewężonym[3][4]. Przedplecze jest w zarysie trapezowate lub prostokątne[4], u Serinethinae ma brzegi boczne wyraźnie wcięte tuż za kołnierzem, u Rhopalinae takiego wcięcia natomiast brak[3]. Powierzchnia przedplecza ma w przedniej części bruzdę. Tylne kąty przedplecza są tępe, zaokrąglone. Tarczka ma trójkątny kształt i płaską powierzchnię[4]. Półpokrywy mają często na przykrywkach duże obszary niezesklerotyzowanego, prześwitującego oskórka między żyłkami[3][4]. Na zakrywkach występują liczne żyłki. Charakterystyczny jest dla rodziny całkowity zanik lub silna redukcja ujść gruczołów zapachowych zatułowia[3][5]. Odnóża mają uda pozbawione kolców[4]. Odwłok ma wszystkie przetchlinki umieszczone po stronie brzusznej. Zazwyczaj wewnętrzne laterotergity są wykształcone[3]. Trichobotria na sternitach od czwartego do szóstego rozmieszczone są w prostych, a na siódmym w skośnych szeregach[5]. Lokalizacja trichobotrii na sternitach trzecim i czwartym jest środkowo-boczna, a na dalszych boczna[3]. Piąty tergit jest pośrodku zwężony[4]. Samica ma całobrzegi siódmy sternit, płytkowate pokładełko oraz spermatekę z okrągłym zbiornikiem, małą pompą i długim, poskręcanym przewodem[3].

Stadia larwalne mają ujścia grzbietowych gruczołów zapachowych odwłoka zlokalizowane pomiędzy tergitami czwartym i piątym oraz piątym i szóstym, przy czym te ostatnie przesunięte są ku przodowi[3].

Ekologia i występowanie

Wszystkie wysysowate są fitofagami ssącymi. Żerują na rozmaitych roślinach drzewiastych i zielnych. Spotykane są wśród nich gatunki polifagiczne, oligofagiczne i monofagiczne[3].

Rodzina kosmopolityczna[3]. Rhopalinae największą różnorodność osiągają w krainie palearktycznej, zaś Serinethinae w strefie tropikalnej[5]. W sumie z Palearktyki znanych jest około 70 gatunków z 14 rodzajów[4]. Z Polski wykazano 14 gatunków należących do 6 rodzajów (zobacz: wysysowate Polski)[6][4]. W Australii stwierdzono występowanie 7 gatunków z 2 rodzajów[5].

Taksonomia

Do rodziny tej należy ponad 220 opisanych gatunków[7], sklasyfikowanych w 30 rodzajach[8][9]. Takson ten wprowadzony został w 1843 roku przez Charlesa Jean-Baptiste'a Amyota i Jeana Guillaume'a Audinet-Serville'a[10]. Wcześniej umieszczany był w szerzej zdefiniowanych wtykowatych[11]. Współcześnie klasyfikowany jest wraz z nimi oraz smyczykowatymi, Hyocephalidae, Stenocephalidae, Trisegmentatidae i Yuripopovinidae w nadrodzinie Coreoidea w obrębie infrarzędu Pentatomomorpha[8][12].

W 1873 roku podwaliny pod podział wysysowatych położył Carl Stål wyróżniając w ich obrębie cztery działy: Harmostaria, Corizaria, Myrmaria oraz Serinetharia[13]. W 1967 roku N.P. Chopra wprowadził podział na dwie podrodziny, Rhopalinae i Serinethinae, w obrębie tej pierwszej rozpoznając sześć plemion[14]. Współcześnie stosuje się podział na dwie podrodziny i pięć plemion, przy czym rodzajów wymarłych nie przyporządkowano do żadnego z nich[8][9]:

  • podrodzina: Rhopalinae Amyot & Serville, 1843
    • plemię: Chorosomatini Fieber, 1860
      • rodzaje: Agraphopus, Chorosoma, Ithamar, Leptoceraea, Myrmus, Xenogenus
    • plemię: Corizomorphini Kiritshenko, 1964
      • rodzaj: Corizomorpha
    • plemię: Harmostini Stål, 1873
      • rodzaje: Aufeius, Harmostes
    • plemię: Niestrheini Chopra, 1967
      • rodzaje: Arhyssus, Niestrhea, Peliochrous
    • plemię: Rhopalini Amyot & Serville, 1843
      • rodzaje: Brachycarenus, Corizus, Limacocarenus, Liorhyssus, Maccevethus, Punjentorhopalus, Rhopalus, Strictopleurus
  • podrodzina: Serinethinae Stål, 1873
    • rodzaje: Boisea, Jadera, Leptocoris
  • incertae sedis
    • rodzaje: †Grandicaputus, †Longiclavula, †Miracorizus, †Originicorizus, †Quatlocellus, †Vescisalignus

Przypisy

  1. Rhopalidae, [w:] Integrated Taxonomic Information System  (ang.).
  2. Jiří Zahradník: Przewodnik: Owady. Warszawa: Multico, 2000, s. 114. ISBN 83-7073-132-5.
  3. a b c d e f g h i j k l m n Randall T. Schuh, James Alexander Slater: True bugs of the world (Hemiptera:Heteroptera): classification and natural history. Cornell University Press, 1995, s. -2. ISBN 0-8014-2066-0. (ang.).
  4. a b c d e f g h i j k l Barbara Lis, Adam Stroiński, Jerzy A. Lis: Heteroptera Poloniae 1: Coreoidea. Bytom: Zakład Poligraficzno-Wydawniczy "Plik", 2008, s. 77-130.
  5. a b c d e f Family Rhopalidae. [w:] Australian Biological Resources Study. Australian Faunal Directory [on-line]. Australian Government, Department of Agriculture, Water and Environment, 2002-2012. [dostęp 2022-08-28].
  6. rodzina: Rhopalidae Amyot et J.G. Audinet-Serville, 1843. [w:] Biodiversity Map [on-line]. [dostęp 2022-08-27].
  7. Michael Forthman, Christine W. Miller, Rebecca T. Kimball. Phylogenomic analysis suggests Coreidae and Alydidae (Hemiptera: Heteroptera) are not monophyletic. „Zoologica Scripta”. 48 (4), s. 520-534, 2019. DOI: 10.1111/zsc.12353. 
  8. a b c David C. Eades et al.: family Rhopalidae Amyot & Serville, 1843. [w:] Coreoidea Species File (Version 5.0/5.0) [on-line]. [dostęp 2022-08-28].
  9. a b Family Rhopalidae Amyot and Audinet-Serville 1843 (scentless plant bug). [w:] Fossilworks.org [on-line]. [dostęp 2022-08-28].
  10. C.J.B. Amyot, J.G. Audinet-Serville: Histoire Naturelle des Insects. Hémiptères. Paris: Librairie Encyclopédique de Roret, 1843, s. 243.
  11. W.E. Leach: Hemiptera. W: Brewster's Edinburgh Encyclopedia. Vol. 9. Edinburgh: John Murray Baldwin & Cradocle, 1815, s. 123.
  12. Superfamily Coreoidea. [w:] Australian Biological Resources Study. Australian Faunal Directory [on-line]. Australian Government, Department of Agriculture, Water and Environment, 2002-2012. [dostęp 2022-08-28].
  13. C. Stål. Enumeratio Hemipterorum. Bidrag till en förteckning öfver aller hittills kända Hemiptera, jemte systematiska meddelanden. 3. „Kongliga Svenska Vetenskaps-Academiens Nya Handlingar, Stockholm n.f.”. 11 (2), s. 1-163, 1873. 
  14. N.P. Chopra. The higher classification of the family Rhopalidae (Hemiptera). „Transactions of the Royal Entomological Society of London”. 119, s. 363-399, 1967. 
  • p
  • d
  • e
Rodziny pluskwiaków
Fulgorokształtne
Coleoscytoidea
  • †Coleoscytidae
Fulgoroidea
  • Acanaloniidae
  • Achilidae
  • Achilixiidae
  • cybelowate
  • Derbidae
  • Eurybrachidae
  • Flatidae
  • Fulgoridae
  • †Fulgoridiidae
  • Gengidae
  • Hypochthonellidae
  • Kinnaridae
  • †Lalacidae
  • Lophopidae
  • Meenoplidae
  • †Neazoniidae
  • Nogodinidae
  • ocikowate
  • owoszczowate
  • †Perforissidae
  • †Qiyangiricaniidae
  • Ricaniidae
  • sietnicowate
  • szrońcowate
  • szydlakowate
  • Tropiduchidae
  • †Weiwoboidae
Surijokocixioidea
  • †Surijokocixiidae
Cykadokształtne
Cercopoidea
Cicadoidea
Dysmorphoptiloidea
  • †Dysmorphoptilidae
  • †Eoscarterellidae
  • †Magnacicadiidae
Hylicelloidea
  • †Chiliocyclidae
  • †Hylicellidae
  • †Mesojabloniidae
Membracoidea
  • Aetalionidae
  • †Archijassidae
  • Melizoderidae
  • Myerslopiidae
  • skoczkowate
  • zgarbowate
Palaeontinoidea
  • †Dunstaniidae
  • †Mesogereonidae
  • †Palaeontinidae
Pereborioidea
  • †Curvicubitidae
  • †Ignotalidae
  • †Pereboriidae
Prosboloidea
  • †Prosbolidae
  • †Maguviopseidae
Prosbolopseoidea
  • †Prosbolopseidae
Dipsocoromorpha
Dipsocoroidea
Stemmocryptoidea
Enicocephalomorpha
Enicocephaloidea
  • Aenictopecheidae
  • Enicocephalidae
Pluskwiaki półwodne
Gerroidea
Hebroidea
Hydrometroidea
Mesovelioidea
Leptopodomorpha
Leptopodoidea
  • Leotichiidae
  • †Leptaphelocheiridae
  • Leptopodidae
  • Omaniidae
  • †Palaeoleptidae
Saldoidea
Pluskwiaki wodne właściwe
Corixoidea
Naucoroidea
Nepoidea
Notonectoidea
Pleoidea
Ochteroidea
Cimicomorpha
Cimicoidea
  • Curaliidae
  • dziubałkowate
  • pluskwowate
  • Lasiochilidae
  • Lyctocoridae
  • Plokiophilidae
  • Polyctenidae
  • †Torirostratidae
  • Velocipedidae
  • †Vetanthocoridae
Joppeicoidea
Miroidea
Naboidea
Reduvoidea
Thaumastocoroidea
  • Thaumastocoridae
Tingoidea
Pentatomomorpha
Aradoidea
Coreoidea
Idiostoloidea
Lygaeoidea
Pyrrhocoroidea
Tarczówki
Coelorrhyncha
Peloridiomorpha
  • †Hoploridiidae
  • †Karabasiidae
  • Peloridiidae
  • †Progonocimicidae
Progonocimicomorpha
  • †Progonocimicidae
czerwce
  • Aclerdidae
  • †Albicoccidae
  • †Apticoccidae
  • †Arnoldidae
  • Beesoniidae
  • †Burmacoccidae
  • brzózkowate
  • Conchaspididae
  • Dactylopiidae
  • drewnikowate
  • †Electrococcidae
  • Eriococcidae
  • †Grimaldiellidae
  • †Grohnidae
  • gwiazdoszowate
  • †Hammanococcidae
  • Halimococcidae
  • †Hodgsonicoccidae
  • †Inkaidae
  • †Jersicoccidae
  • †Kozariidae
  • †Kukaspididae
  • kermesowate
  • korowinowcowate
  • †Labiococcidae
  • †Lebanococcidae
  • Lecanodiaspididae
  • †Lithuanicoccidae
  • Margarodidae
  • miłkowate
  • misecznikowate
  • †Pennygullaniidae
  • Phenacoleachiidae
  • Phoenicococcidae
  • †Serafinidae
  • Stictococcidae
  • tarcznikowate
  • †Weitschatidae
  • wełnowcowate
  • zabielicowate
koliszki
  • Aphalaridae
  • Calophyidae
  • Carsidaridae
  • Homotomidae
  • †Liadopsyllidae
  • Liviidae
  • †Malmopsyllidae
  • Phacopteronidae
  • †Protopsyllidiidae
  • Psyllidae
  • Triozidae
mączliki
  • mączlikowate
mszyce
Adelgoidea
Aphidoidea
  • mszycowate
  • Bajsaphididae
  • †Canadaphididae
  • †Cretamyzidae
  • †Drepanochaitophoridae
  • †Oviparosiphidae
  • †Sinaphididae
Genaphidoidea
  • †Genaphididae
Naibioidea
  • †Dracaphididae
  • †Naibiidae
  • †Sinojuraphididae
Palaeoaphidoidea
Phylloxeroidea
  • filokserowate
Tajmyraphidoidea
  • †Burmitaphididae
  • †Grassyaphididae
  • †Khatangaphididae
  • †Lebanaphididae
  • †Retinaphididae
  • †Tajmyraphididae
Triassoaphidoidea
incertae sedis
  • †Archiconiopterygidae
Niesklasyfikowane w podrzędach
  • †Archescytinidae
  • Aviorrhynchidae
  • †Granulidae
  • †Ingruidae
  • †Ipsviciidae
  • †Paraknightiidae
  • †Protoprosbolidae
  • †Saaloscytinidae
  • †Scytinopteridae
  • †Serpentivenidae
  • †Stenoviciidae
Kontrola autorytatywna (takson):
  • J9U: 987007544063205171
Identyfikatory zewnętrzne:
  • BioLib: 17109
  • EoL: 633
  • GBIF: 4325
  • identyfikator iNaturalist: 53225
  • ITIS: 108477
  • NCBI: 38106
  • identyfikator taksonu Fossilworks: 176445