Binanın giriş katı demir yolları müzesi; ikinci katı ise Atatürk’ün kabul odası, çalışma ve yatak odası ile Fikriye Hanım'ın odasının da bulunduğu bir konut-müze olarak düzenlenmiş; 24 Aralık 1964 tarihinden itibaren ziyarete açılmıştır[1]
Tarihçe
Direksiyon adı verilen küçük taş bina, 1892 yılında Berlin-Bağdat Demiryolu inşaatı sırasında Ankara Garı'nın bir parçası olarak demir yolu idaresinin yönetimi için inşa edilmişti. 30 Ekim 1918 tarihli Mondros Mütarekesi sonrasında Ankara’ya gelen İngiliz birliği komuta kademesi Direksiyon binasında kaldı.[2]
Bina, 15 Ekim 1920'den itibaren Mustafa Kemal Paşa tarafından hem ikametgâh hem de çalışma yeri olarak kullanıldı.[3] Kurtuluş Savaşı sırasında Ankara'ya ilk kez 27 Aralık 1919'da giden Mustafa Kemal Paşa, 23 Nisan 1920'ye kadar şehrin 5 km. dışındaki Ziraat Mektebi’ni ikametgâh ve karargâh olarak kullanmıştı.[3] TBMM'nin açılışından sonraki günlerde güvenlik gerekçesiyle Ziraat Mektebi Karargâhı 'ndan ayrılarak güvenlik ve şehre yakınlık açısından daha uygun bir yer olan Ankara İstasyonu'ndaki Gar Müdürlüğü binasına yerleşti. Binada aşağı kattaki odalardan ikisinde Özel Kalem Müdürü Hayati Bey ile iki kâtibi bulunmaktaydı. Alt giriş katında muhafızlar ve yaverlerin de ayrı yerleri vardı. Kasım 1920'den itibaren Fikriye Hanım da bu binada yaşadı, üst katta bir odası vardı.[2]
1919-1925 arasında Mustafa Kemal Paşa'nın koruma yaverliğini yapan Ali Metin Çavuş, Ankara İstasyon binasının müze hâline getirilmesine ön ayak oldu.[2] Bina, 24 Aralık 1964'te binadaki kalışını anmak için tarihî bir ev ve demir yolu müzesine dönüştürüldü.[1] 10 Kasım 1974, 10 Kasım 1983, 23 Nisan 2003 tarihlerinde yeniden düzenleme çalışmaları yapılarak ziyarete açıldı.
8 Kasım 2004 tarihinde kullanıma çıkarılan Atatürk Evleri konulu posta pulu serisinde Devlet Demiryolları Direksiyon Binası yer almıştır.[4]
Mimari
Bina yarım borum üzerine iki katlıdır. Bütün cephelerinde o döneme özgü sıva kullanılmıştır. Köşe taşları ve ahşap saçakları vardır. Basit, kemerli pencereler binanın tek dekorasyonudur.[1] Kuzeydoğu yönündeki ana giriş kapısının üzerinde beyaz üçgen alınlık bulunur. Üçgen alınlığın üzerinde bir silme ve üst üste yerleştirilmiş iki dikdörtgen biçimli pencere vardır.[5]
Üst kat, Atatürk'ün konut ve karargâh olarak kullandığı bölümdür. Merdiven sahanlığının solunda yer alan ilk oda, Atatürk'ün kabul salonudur. Kabul salonundan bir kapı ile geçilen oda ise Atatürk'ün çalışma odasıdır. Atatürk'ün yatak odası, üst katın güneybatı bölümünde yer almaktadır. Bitişiğinde Fikriye Hanım'ın yatak odası yer alır. Yapının kuzeydoğu bölümünde, tuvaletin hemen yanında bir banyo vardır.[5]
Müze
Atatürk'ün 1935-1938 yılları arasında ülke içi ziyaretlerde kullandığı özel vagonu.
Zemin kat 1856'dan günümüze kadar kullanılan demir yolu ürünlerinin sergilenmesi için ayrılmıştır. Bu demir yolu ögeleri, yemek ve yatak vagonlarında kullanılan belgeler, madalyalar, demir yolu makasları, raylar ve gümüş sofra takımlarını içerir. Demir yolu iletişiminde kullanılan mühürler, sertifikalar, kimlik kartları, biletler, lokomotif plakaları, telefon ve telgraf setleri de sergilenmektedir.[1]
Mustafa Kemal Atatürk'ün bazı kişisel eşyaları ikinci katta sergilenmektedir. 2006 yılında yeğeni Hayri Özdinçer tarafından bağışlanan Fikriye Hanım'ın kişisel eşyaları ve özel fotoğrafları müzeye dahil edildi.[6]
Atatürk tarafından 1935-1938 yılları arasında ülke çapında yaptığı turlarda kullanılan beyaz boyalı özel demir yolu aracı müze binasının yanındadır. Vagon, 19 ve 20 Kasım 1938 tarihleri arasında Atatürk'ün tabutunu İzmit'ten Ankara'ya taşıdı. Demir yolu arabası Almanya'da yapıldı.[7]
İbrahim Çallı’nın 1920 yılına ait 3 metreye 2 metre boyutundaki “Kurtuluş Savaşı’nda Kağnı Çeken Kadınlar” isimli tablosu müzede sergilenen önemli eserlerdendir.
Erişim
2022 itibarıyla müze hafta içi yerel saatle 9.00-17.00 saatleri arasında açık olup hafta sonları, millî ve dini bayramlarda kapalıdır. Erişim ücretsizdir.[1]
Kaynakça
^abcde"Atatürk Konutu Ve Demiryolları Müzesi - Ankara". Türkiye Kültür Portalı. 11 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2020.
^abcArslan, Mukaddes. "OSMANLI'DAN CUMHURİYET'E MİLLÎ MÜCADELE DÖNEMİ HATIRASI OLARAK ANKARA İSTASYON BİNASI" (PDF). doi:10.52063/978-975-17-4861-4.01. 25 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
^abAysal, Necdet (1 Eylül 2007). "Mustafa Kemal Paşa'nın Ankara'da İlk Günleri "Ziraat Mektebi"". Atatürk Yolu Dergisi. 10 (39): 359-396. doi:10.1501/Tite_0000000107. ISSN 1303-5290.
^"Türk Postaları 08.11.2004". 1 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2023.
^abBaşbolat, Özlem (2022). "Ankara istasyon ve çevresinin tarihi ve fiziksel gelişimi /". Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü yüksek lisans tezi.
^"Fikriye Hanım'ın eşyaları TCDD'ye bağışlandı". Sabah. 2 Kasım 2006. 5 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2020.
^"Atatürk'ün yurt gezilerinde kullandığı vagonu: Beyaz Tren". Hürriyet. 18 Şubat 2020. 11 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2020.
