Avarayr Muharebesi

Muharebeyi tasvir eden 15. yüzyıl Ermeni minyatürü

Tarih	26 Mayıs 451^[1]^[2]
Bölge	Avarayr Düzlüğü, Artaz Kantonu, Vaspuragan, Ermenistan Krallığı (günümüzde Churs, Çaypara şehristanı, Batı Azerbaycan (eyalet), İran)
Sonuç	Sasani Pirus zaferi^[3]^[4]^[5]

Taraflar

Sasani İmparatorluğu
Sasani taraftarı Ermeniler

Hıristiyan Ermeniler

Komutanlar ve liderler

Vasak of Syunik
Mushkan Niusalavurt

Vardan Mamikonyan (ölü)
Ghevond Vanandetsi^[6]

Güçler

200.000^[4]–300.000^[7] Sasaniler
60.000 sadık Ermeni^[7]
Sayısı bilinmeyen fil

66.000 Ermeni^[7]

Kayıplar

Ağır^[5]

Avarayr Muharebesi (Ermenice: Ավարայրի ճակատամարտ) 26 Mayıs 451'de Vaspuragan'daki Avarayr Ovası'nda Vardan Mamikonyan komutasındaki Hristiyan Ermeni ordusu ile Sasani Persleri arasında gerçekleşmiştir. Hıristiyan inancının savunulması için yapılan ilk savaşlardan biri olarak kabul edilir.^[8] Persler savaş alanında galip gelse de Avarayr, Ermenistan'ın Hristiyanlığı özgürce uygulama hakkını onaylayan 484 Nvarsak Antlaşması'nın yolunu açtığı için bu Pirus zaferi kabul edilir.^[4]^[5]

Muharebe, Ermeni tarihinin en önemli olaylarından biri olarak görülür.^[9] Ermeni kuvvetlerinin komutanı Vardan Mamikonyan ulusal bir kahraman olarak kabul edilir ve Ermeni Apostolik Kilisesi tarafından aziz ilan edilimiştir.^[10]^[11]

Arka plan

Ermenistan'ın Arşak Hanedanı yönetimindeki Ermenistan Krallığı, 301 yılında III. Tiridates döneminde resmi olarak Hıristiyanlığa geçen ilk ulus olmuştur. 428 yılında Ermeni soyluları V. Bahram'a IV. Artashir'in tahttan indirilmesi için dilekçe verdiler.^[12] Sonuç olarak ülke, Sasani valisinin kontrolüne geçerek Sasani egemenliğine girdi. Ermeni soyluları, Hristiyanlıklarını uygulamalarına izin verilmesi koşuluyla, başlangıçta Pers yönetimini memnuniyetle karşıladılar; ancak II. Yezdicerd, Ermeni Kilisesi'nin Aramice konuşan ve Fars destekli Doğu Kilisesi'nden ziyade Roma ve Konstantinopolis'e bağlı ve hiyerarşik olarak Latince ve Yunanca konuşan Hristiyan Kilisesi bağlı olmasından endişe duyarak, Ermeni Kilisesi'ni Doğu Kilisesi lehine Roma ve Bizans'ı terk etmelerini ya da sadece Zerdüştlüğe geçmeleri yönünde zorladı. Önde gelen Ermeni soylularını Tizpon'a çağırdı ve onlara, istediği gibi Ortodoks Kilisesi ile bağlarını kesmeleri için baskı yaptı.^[13] Yezdicerd'in kendisi de Hristiyan olmaktan çok Zerdüşt'tü ve onun kaygısı dini değil siyasi sadakati güvence altına almaktı.

Muharebe

66.000 kişilik Ermeni ordusu savaştan önce Efkaristiya aldı. Ordu, profesyonel bir güçten ziyade bir halk ayaklanmasıydı, ancak onu yöneten Ermeni soyluları ve maiyetleri, çoğu Sasani hanedanının Roma ve Orta Asya göçebeleriyle yaptığı savaşlara katılmış başarılı askerlerdi. Ermenilerin, geleneksel olarak Mamikonian soylu ailesinden olan bir başkomutan (sparapet) tarafından yönetilen ulusal ordularının çekirdeğini korumalarına izin verildi. O zamanlar Ermeni süvarileri pratikte hem İran hem de Bizans tarafından taktiksel bir müttefik olarak büyük takdir edilen elit bir kuvvetti. Bu özel vakada, hem subaylar hem de askerler ek olarak dinlerini ve yaşam tarzlarını koruma arzusuyla ayrıca motive olmuşlardı. Üç kat daha büyük olduğu söylenen Pers ordusunda savaş filleri ve ünlü Savārān veya Yeni Ölümsüz süvariler vardı. Vasak Siuni liderliğindeki Hristiyan sempatisi daha zayıf olan birkaç Ermeni soylu, muharebeden önce Perslerin yanına gitti ve onların tarafında savaştı; muharebe Vardan başlangıçta başarıları kazandı ancak sonunda sekiz üst düzey subayıyla birlikte öldürüldü.^[14]

Sonuç

Zaferin ardından Yezdicerd, bazı Ermeni rahipleri ve soyluları hapse attırdı ve Ermenistan'a yeni bir vali atadı.

Ermeni Kilisesi de savaşa yoğun bir şekilde müdahil olduğu için Kalkedon Konsili'ne heyet gönderemedi. 6. yüzyılda Ermeni Kilisesi, Kalkedon Konsili'ni kabul etmemeye, bunun yerine Miafizitizm'e bağlı kalmaya karar verdi.

Vardan'ın halefi ve yeğeni Vahan Mamikonyan liderliğindeki Ermeni direnişi savaşı takip eden yıllarda da devam etti. 484 yılında Sahag Belâş, Hristiyan Ermenilere din özgürlüğünü garanti eden^[15] ve yeni kilise inşa etme izni ile genel af sağlayan Nvarsak Antlaşması'nı imzaladı. Dolayısıyla Ermeniler Avarayr Muharebesi'ni manevi bir zafer olarak görürler; Aziz Vardan ve Sahabe Bayramı Ermeniler tarafından kutsal bir gün olarak kabul edilir ve Ermenistan'ın en önemli milli ve dini günlerinden biridir.

Ayrıca bakınız

Sasani Ermenistanı
Savaş fili
Ermenistan'da Zerdüştlük

Kaynakça

^ "Welcome to Encyclopaedia Iranica". Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler (link)
^ Nicholson, Oliver (19 Nisan 2018). The Oxford Dictionary of Late Antiquity. ISBN 9780192562463.
^ Susan Paul Pattie, Faith in History: Armenians Rebuilding Community (Smithsonian Institution Press, 1997), 40.
^ ^a ^b ^c Hewsen, Robert H. (17 Ağustos 2011). "AVARAYR". Encyclopædia Iranica. So spirited was the Armenian defence, however, that the Persians suffered enormous losses as well. Their victory was pyrrhic and the king, faced with troubles elsewhere, was forced, at least for the time being, to allow the Armenians to worship as they chose. Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler (link)
^ ^a ^b ^c ^d Susan Paul Pattie (1997). Faith in History: Armenians Rebuilding Community. Smithsonian Institution Press. s. 40. ISBN 1560986298. The Armenian defeat in the Battle of Avarayr in 451 proved a pyrrhic victory for the Persians. Though the Armenians lost their commander, Vartan Mamikonian, and most of their soldiers, Persian losses were proportionately heavy, and Armenia was allowed to remain Christian.
^ The Golden Age: Minor Writers, The Heritage of Armenian Literature, Vol.1, ed. Agop Jack Hacikyan (Wayne State University Press, 2000), 360.
^ ^a ^b ^c Babessian, Hovhannes (1965). "The Vartanantz Wars". The Armenian Review. Cilt 18. ss. 16-19.
^ Agadjanian, Alexander (2014). "Six Elements of the Armenian Ethno-Religious Genealogy". Armenian Christianity Today: Identity Politics and Popular Practice. Routledge. ISBN 978-1472412713.
^ Hakobyan, Науk (2003). "Ավարայրի ճակատամարտը (պատմաքննական տեսություն) [The Avarayr Battle (historical-critical review)]". Patma-Banasirakan Handes (Ermenice), 1. ss. 40-67.
^ Robert Armot, Alfred Aghajanian (2007). Armenian literature: comprising poetry, drama, folklore, and classic traditions. Los Angeles, CA: Indo-European Pub. s. 5. ISBN 9781604440003.
^ Suny, Ronald Grigor (1993). Looking toward Ararat Armenia in modern history. Bloomington: Indiana university press. s. 4. ISBN 9780253207739.
^ Introduction to Christian Caucasian History:II: States and Dynasties of the Formative Period, Cyril Toumanoff, Traditio, Vol.
^ Ronald Grigor Suny, The Making of the Georgian Nation (Indiana University Press, 1994), 23.
^ Mission, Conversion, and Christianization: The Armenian Example, Robert W. Thomson, Harvard Ukrainian Studies, Vol.
^ www.ANSC.org - Armenian Network of Student Clubs 30 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Konuyla ilgili yayınlar

Elishe: History of Vardan and the Armenian War, transl. R.W. Thomson, Cambridge, Mass. 1982
Visions Of Ararat: Writings On Armenia By Christopher J. Walker; Page 3
Dr. Abd al-Husayn Zarrin’kub "Ruzgaran:tarikh-i Iran az aghz ta saqut saltnat Pahlvi" Sukhan, 1999. 964-6961-11-8
Modern Armenia: People, Nation, State By Gerard J. Libaridian
Vahan Kurkjian - Period of the Marzbans — Battle of Avarair