Emir cümlesi

Emir cümlesi, konuşmacının/yazarın bir eylemin gerçekleştirilmesini buyurduğu cümle türü. Emir cümlelerinin tamamına yakını emir kipinde oluşturulur. Nadiren gelecek zaman kipinde emir cümlelerine de rastlanır.

• Şu sürahiyi mutfağa götür.
• Hepiniz odanıza çıkın.
• Diğer takımın oyuncuları da sahayı terk etsin.
• Herkes tahtadaki örneği defterine yazacak! ("yazmak zorunda" anlamında)

Emir cümleleri -tonlamaya bağlı olarak- ünlem cümlesi olarak kullanılabilir.

Emir kipi ile oluşturulanlar

Emir kipi Türkçedeki dilek kiplerinden biridir. Fiilin yapılmasını emretmek amacıyla kullanılır. Birinci şahıslar (ben ve biz) için emir kipi çekimi yoktur.^[1] İkinci tekil şahıs (sen) için eksiz şekilde (fiil kökü veya gövdesi halinde) kullanılır:^[1]

• (Sen) gel.

Diğer şahıslar için (siz, o, onlar) çekimli olarak kullanılır:^[1]

• (Siz) okuyun.
• (O) gelsin.
• (Onlar) koşsunlar.

Gelecek zaman kipi ile oluşturulanlar

Gelecek zaman kipi eki "-ecek", emir cümlesi oluşturmakta kullanılabilir. Bu tür cümlelerde gelecek zaman anlamından ziyade eylemin yapılması gerektiği (zorunluluk) anlamı vardır.

• Yarın saat 10'da odama geleceksiniz! (Konuşmacı gelecekle ilgili bir tahminde bulunmuyor, dinleyiciye yarın 10'da gelmesini emrediyor.)
• Eve döndüğümde bu oda tertemiz olacak! (Konuşmacı dinleyiciye odayı temizlemesini buyuruyor.)

Kaynakça