Świniochwast
 Świniochwast wschodni | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | eukarionty | ||
|---|---|---|---|
| Królestwo | rośliny | ||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | okrytonasienne | ||
| Klasa | Magnoliopsida | ||
| Nadrząd | goździkopodobne | ||
| Rząd | goździkowce | ||
| Rodzina | szarłatowate | ||
| Rodzaj | świniochwast | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Axyris L. Sp. Pl.: 979 (1753)[3] | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
| A. amaranthoides Linnaeus[4] | |||
| Synonimy | |||
| |||
| |||
| |||
Świniochwast[5] (Axyris L.) – rodzaj roślin z rodziny szarłatowatych. Obejmuje 7 gatunków[3]. Centrum zróżnicowania znajduje się w górach Azji Środkowej od północnej części pasma Tienszan po Ałtaj, gdzie występują cztery gatunki[6]. Zasięg rodzaju obejmuje jednak rozległe obszary Azji (bez jej południowej części)[3], a jeden gatunek sięga także południowo-wschodniej Europy[7] (europejskiej części Rosji, bez jej północnej części)[3]. W Polsce przejściowo zawlekany był świniochwast wschodni A. amaranthoides (we florze ma status efemerofita)[5]. Gatunek ten jako introdukowany rośnie w różnych krajach Europy Środkowej i Północnej, w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie oraz w Japonii[3]. W Ameryce Północnej ma charakter inwazyjny[7].
Rośliny te występują na stepach, pustyniach chłodnych, w górskich formacjach trawiastych i na terenach skalistych sięgając do wysokości 4700 m n.p.m., poza tym w siedliskach przekształconych przez człowieka[6].
Morfologia
- Pokrój
- Rośliny jednoroczne o pędzie płożącym, podnoszącym się lub wzniesionym, pokrytym gęsto gwiazdkowatymi włoskami[8].
- Liście
- Skrętoległe, ogonkowe, lancetowate do jajowatych, całobrzegie[8].
- Kwiaty
- Jednopłciowe (rośliny są jednopienne). Kwiaty męskie są siedzące, skupione w szczytowe kwiatostany kłosokształtne pozbawione podsadek i przysadek. Kwiaty żeńskie wyrastają poniżej niż w skupieniach w kątach podsadek, każdy wsparty dwiema drobnymi przysadkami[6]. Kwiaty męskie mają okwiat składający się z 3–5, jajowatych lub eliptycznych, błoniastych i gęsto owłosionych listków. Pręcików jest od 2 do 5. Pylniki są szerokoowalne. Zalążnia jest szczątkowa. W kwiatach żeńskich okwiat składa się z 2–4 błoniastych lisków, powiększających się w czasie owocowania. Jajowata zalążnia zwieńczona jest krótką szyjką słupka zakończoną dwoma znamionami[8].
- Owoce
- Jednonasienne orzeszki o owocni ściśle przylegającej do łupiny nasiennej. Owoce są czarne i brązowe[6], elipsoidalne lub jajowate, nieco spłaszczone, gładkie lub pomarszczone, często z przydatkiem w postaci grzebienia[8].
Systematyka
Rodzaj z rodziny szarłatowatych Amaranthaceae w jej szerokim ujęciu (obejmującym komosowate Chenopodiaceae). W obrębie rodziny rodzaj należy do podrodziny komosowych Chenopodioideae i plemienia Axyrideae[9].
- Wykaz gatunków[3]
- Axyris amaranthoides L. – świniochwast wschodni
- Axyris caucasica (Sommier & Levier) Lipsky
- Axyris hybrida L.
- Axyris koreana Nakai
- Axyris mira Sukhor.
- Axyris prostrata L.
- Axyris sphaerosperma Fisch. & C.A.Mey.
Przypisy
- ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2022-04-27] (ang.).
- ↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Caryophyllales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2022-04-27] (ang.).
- ↑ a b c d e f g Axyris L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-04-27].
- ↑ Axyris. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2022-04-27].
- ↑ a b ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 40, ISBN 978-83-62975-45-7 .
- ↑ a b c d Alexander P. Sukhorukov. Axyris (Chenopodiaceae s.str. or Amaranthaceae s.l.) in the Himalayas and Tibet. „Willdenowia”. 41, s. 5–82, 2011. DOI: 10.3372/wi.41.41108.
- ↑ a b David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 897, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
- ↑ a b c d Axyris Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-04-27].
- ↑ Genus Axyris L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-04-27].
Identyfikatory zewnętrzne:
