Abraham Josef Sztybel

Abraham Josef Sztybel, także Stiebel, Sztibel (ur. 1884 w Żarkach, zm. 16 września 1946 w Nowym Jorku) – polsko-żydowski wydawca, właściciel wydawnictwa Sztybel publikującego literaturę w języku hebrajskim.

Życiorys

Abraham Josef Sztybel urodził się w 1884 roku w Żarkach^[1]. Odebrał tradycyjne żydowskie wykształcenie m.in. w jesziwie w Zduńskiej Woli, miał nawet zamiar podejść do egzaminów rabinackich^[2]. W 1904 roku przybył do Warszawy, gdzie miał okazję obserwować i poznać lokalną działalność wydawniczą^[2]. Początkowo w Warszawie pracował przy handlu skórami; dzięki powodzeniu finansowemu miał okazję podróżować do Moskwy, Berlina, Amsterdamu i Stanów Zjednoczonych^[3]. W 1917 roku, w Moskwie^[1][3], założył wydawnictwo o nazwie Sztybel^[1]. Gdy w 1921 roku Sztybel przeniósł się do Warszawy, przeniósł tam także siedzibę wydawnictwa^[3]. Instytucja w latach 30. na krótko przeniosła się do Berlina, następnie zaczęła publikować w Tel-Awiwie, z krótką przerwą na powrót do Warszawy^[2][3]. Posiadała także filię w Nowym Jorku^[1], do której przeniosła się po wybuchu II wojny światowej^[2].

Głównym celem szerokiej działalności wydawniczej Sztybla było wzbogacenie literatury hebrajskiej o dzieła klasyczne, jak i nowości^[2]. W swej ok. trzydziestoletniej działalności jego wydawnictwo opublikowało przeszło 500 tytułów 75 autorów tworzących po hebrajsku i 125 autorów tworzących w innych językach, których przekłady przygotowało 90 tłumaczy^[3]. Wydano oryginalne utwory m.in. Michy Josefa Berdyczewskiego, Gerszona Szofmana, Aharona Dawida Gordona czy Ze’ewa Żabotyńskiego^[3]. W tłumaczeniu ukazała się klasyka literatury powszechnej^[3][4], od dzieł Platona i Sofoklesa, przez Szekspira, po utwory autorów dwudziestowiecznych takich jak Thomas Mann^[3]. Publikowano także przekłady z języka polskiego, w tym Ogniem i mieczem, Pana Tadeusza^[4] czy wydane w 1938 roku w tłumaczeniu Bera Pomeranca Wesele^[3]. Sztybel osobiście dobierał polskie tytuły do tłumaczeń i wybierał tłumaczy, przysługując się popularyzacji literatury polskiej w hebrajskim kręgu językowym^[3]. Sam także wyszukiwał zagranicznych autorów i negocjował warunki^[2][3], zapewniając godziwe stawki i napędzając tym samym życie literackie^[2]. Jego wydawnictwo publikowało także kwartalnik literacki „Ha-Tkufa”^[3][4], który zajął ważną rolę w literaturze hebrajskiej^[2][3] diaspory^[2].

Sztybel uciekł z Warszawy po wybuchu II wojny światowej^[2]. Zmarł 16 września 1946 roku w Nowym Jorku, w siedzibie swego wydawnictwa^[2].

W 2000 roku ukazała się w Izraelu monografia na temat działalności edytorskiej Sztybla, autorstwa Danii Amichay-Michlin^[3].

Przypisy