Adam Solski
 | |||
 major piechoty | |||
| Data i miejsce urodzenia | 4 stycznia 1895 | ||
|---|---|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |||
| Przebieg służby | |||
| Lata służby | 1914–1940 | ||
| Siły zbrojne |
| ||
| Formacja | Legion Wschodni, | ||
| Jednostki | 30 Pułk Piechoty Austro-Węgier, | ||
| Stanowiska | instruktor, | ||
| Główne wojny i bitwy | I wojna światowa, | ||
| Odznaczenia | |||
        | |||
| |||
Adam Teofil Solski vel Solecki[a] (ur. 4 stycznia 1895 w Milatyczach, zm. 9 kwietnia 1940 w Katyniu) – major piechoty Wojska Polskiego, uczestnik czterech wojen, kawaler Orderu Virtuti Militari, ofiara zbrodni katyńskiej.
Życiorys
Urodził się w rodzinie Mariana i Marii z Wantałowiczów. Miał rodzeństwo: Kazimierza, Stefę, Tadeusza oraz dwoje innych z pierwszego małżeństwa ojca[1].
Uczęszczał do gimnazjum we Lwowie. Wstąpił do ruchu skautowego. Od lutego 1913 był członkiem Stałych Drużyn Sokolich we Lwowie[2]. Studiował w szkole Podchorążych w Bolechowie, a następnie w Wyższej Szkole Oficerskiej. Po wybuchu I wojny światowej wstąpił do Legionu Wschodniego. Po jego rozwiązaniu został wcielony do c. i k. armii[2].
I wojna światowa
W październiku 1914 i służył w 30 pułku piechoty Austro-Węgier, w tym od stycznia 1915 na froncie wschodnim, a od września 1915 na froncie włoskim, gdzie 18 listopada 1915 odniósł rany w walkach pod Monte Sabotino. Po rekonwalescencji ponownie służył w 30 pułku, z którego został dezerterem[1] w grudniu 1916. Wówczas wstąpił do Legionów Polskich używając tożsamości Solecki. Pracował w służbie werbunkowej, od 1 stycznia 1917 jako komendant posterunków werbunkowych na Ziemi Lubelskiej. W połowie 1917 był żołnierzem w szeregach 6 pułku piechoty w składzie III Brygady. Odbył kurs wyszkolenia nr 4 w Zambrowie[2].
Po kryzysie przysięgowym był żołnierzem oddziału uzupełnień Polskiego Korpusu Posiłkowego na stanowisku instruktora w zakresie broni maszynowej. Kształcił się w Szkole Chorążych w Bolechowie. Został awansowany na sierżanta w lutym 1918. Po przejściu przez linię frontu bitwie pod Rarańczą w połowie 1918 został zatrzymany i był internowany w Huszt[2]. Odzyskał wolność w maju 1918, po czym od czerwca 1918 ponownie przymusowo służył w armii austriackiej, działał na froncie włoskim jako sierżant 4 Batalionu Strzelców Polowych. Od końca sierpnia 1918 urlopowany celem kontynuowania edukacji po złożeniu wniosku[1]. Do zakończenia wojny przebywał we Lwowie.
Okres międzywojenny
U kresu wojny i po wybuchu walk o Lwów w listopadzie 1918 początkowo znajdował na obszarze zajętym przez Ukraińców. 22 listopada 1918 wstąpił do 5 pułku piechoty Legionów i zweryfikowany jako podchorąży służył w kompanii karabinów maszynowych. Wkrótce został przydzielony do oddziału rtm. Romana Abrahama[2], w którym był dowódcą plutonu i instruktorem na kursie broni maszynowej.
Później brał udział w bojach na terenie Galicji Wschodniej podczas trwającej wojny polsko-ukraińskiej. Mianowany na stanowisko dowódcy kompanii karabinów maszynowych. Odniósł ciężkie rany 11 marca 1919 w walkach pod Gródkiem Jagiellońskim[2]. Został awansowany na podporucznika piechoty; wstępnie 21 stycznia 1919, formalnie na podstawie dekretu z 5 czerwca 1919. Następnie 15 lipca 1919 został skierowany do służby kwatermistrzostwa Armii gen. J. Hallera, w której objął funkcję zastępcy referenta uzbrojenia. 30 lipca 1919 został referentem w Dowództwie Frontu Mazowieckiego. Od 12 września 1919 był szefem Oddziału I Sztabu w dowództwie Grupy Operacyjnej gen. Stanisława Pruszyńskiego, która na zajmowała obszary polskie na Pomorzu[2]. Wiosną 1920 był oficerem dowództwa Armii Rezerwowej.
Od połowy kwietnia 1920 był oficerem informacyjnym w sztabie Grupy płk. Józefa Rybaka. W tej funkcji brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej 1920, w tym w wyprawie kijowskiej[2]. W analogicznej funkcji oficera informacyjnego służył następnie od 5 lipca 1920 w Grupie Poleskiej gen. Władysława Sikorskiego, od 25 lipca 1920 w dowództwie XVII Brygady Piechoty, później w sztabie 9 Dywizji Piechoty. W tej dywizji służył następnie w oddziale operacyjnym, adiutanturze, od 2 września 1920 jako referent personalny i zastępca szefa adiutantury, po czym mianowany szefem adiutantury dywizji. Został awansowany do stopnia porucznika piechoty 21 grudnia 1920 ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919[3].
W okresie pokoju w latach II Rzeczypospolitej pozostawał oficerem 9 Dywizji Piechoty, sprawując stanowiska adiutanta, od 1 sierpnia 1923 był pełniącym obowiązki III oficera sztabu. W 1923 był II oficerem sztabu 9 Dywizji[4]. Został przydzielony do 35 pułku piechoty (początkowo w garnizonie Łuków, później Brześć): w 1923 jako oficer nadetatowy[5], od 1 maja 1924 jako etatowy oficer tej jednostki[6]. W międzyczasie został awansowany do stopnia kapitana piechoty ze starszeństwem z 1 lipca 1923[7][8].
W 1928, jako oficer 35 pp, pracował w Biurze Personalnym Ministerstwa Spraw Wojskowych[9][2]. Został awansowany do stopnia majora piechoty ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1932[10]. Na przełomie lat 20./30. pozostawał oficerem 32 pułku piechoty[11], w którym pełnił stanowisko dowódcy III batalionu od 23 marca 1932 do 11 kwietnia 1938. Wówczas został przeniesiony do 57 pułku piechoty w garnizonie Poznań, w którym objął funkcję II zastępcy dowódcy jako kwatermistrz. W 1939 mianowany dowódcą ośrodka uzupełnień 57 pp.
II wojna światowa
Wobec zagrożenia konfliktem zbrojnym w 1939 został zmobilizowany w Ośrodku Zapasowym 14 Wielkopolskiej Dywizji Piechoty. Po wybuchu II wojny światowej w okresie kampanii wrześniowej 1939 jako dowódca batalionu marszowego[1] ewakuował się w stronę Warszawy, następnie w stronę Chełma. Po dalszym marszu w okolicach Krasnobrodu wraz z pozostałością Ośrodka przyłączył się do 39 Dywizji Piechoty, a po wydaniu kapitulacji tej jednostki z 27 września 1939 samodzielnie usiłował przedrzeć się na Węgry.
Po agresji ZSRR na Polskę z 17 września 1939, został wzięty do niewoli przez Armię Czerwoną nieopodal Korchowa pod Tarnogrodem 28 września 1939[12]. Został osadzony w obozie jenieckim w Putywlu, a następnie w Kozielsku, gdzie był komendantem jednego z bloków[13].
W obozie
Osobny artykuł: Zbrodnia katyńska.
Na wiosnę 1940 został zabrany do Katynia i zamordowany przez funkcjonariuszy Obwodowego Zarządu NKWD w Smoleńsku oraz pracowników NKWD przybyłych z Moskwy na mocy decyzji Biura Politycznego KC WKP(b) z 5 marca 1940. Został pochowany na Polskim Cmentarzu Wojennym w Katyniu, gdzie w 1943 jego ciało zostało zidentyfikowane w toku ekshumacji prowadzonych przez Niemców pod numerem 490[15] (przy zwłokach zostały odnalezione dwa notatniki, karta szczepień, dwa medaliki, rachunek, skierowanie do lekarza[16]). Figuruje na liście wywózkowej LW 015/2 z 5.4.1940 r., poz. 41.
Podczas pobytu w obozie jenieckim prowadził dziennik, który został odnaleziony po jego ekshumacji w 1943 i opublikowany przez Józefa Mackiewicza, a następnie w wielu źródłach historycznych poświęconych zbrodni katyńskiej. Jego pamiętnik został uznany za jeden z dokładniejszych i prowadzony do ostatnich chwil przed egzekucją[17][18]. Z jego zapisów wiadomo, że Adam Solski przebywał w obozie w Kozielsku wraz ze swoim bratem, kapitanem artylerii Kazimierzem Solskim, który również był tam osadzony i zamordowany 17 kwietnia 1940[19] (Adam wspomniał w swoim dzienniku o spotkaniu z bratem Kazimierzem na terenie kozielskiego obozu w dniu 5 listopada 1939[20]). Zakończenie dziennika Adama Solskiego, prowadzonego do dnia śmierci, jest datowane na 9 kwietnia 1940 i brzmi:
Piąta rano. Od świtu dzień rozpoczął się szczególnie. Wyjazd karetką więzienną w celkach (straszne!). Przywieziono gdzieś do lasu; coś w rodzaju letniska. Tu szczegółowa rewizja. Zabrano zegarek, na którym była godzina 6.30 (8.30). Pytano mnie o obrączkę, którą (...). Zabrano ruble, pas główny, scyzoryk (...)
Po wojnie treść jego pamiętników była odczytywana w audycjach Radia Wolna Europa[21].
Rodzinie zamordowanego dziennik został udostępniony dopiero w 1989 roku dzięki Zbigniewowi Brzezińskiemu[potrzebny przypis].
Rodzina
W 1926 Adam Solski zawarł związek małżeński z Anną Leontynę Trojanowską, zwaną Danką (1906–1970)[22], z którą miał córkę Ewę (zm. 2010[23]). Jego bratankiem był Leszek Solski (syn Kazimierza), który zginął 10 kwietnia 2010 w katastrofie polskiego samolotu Tu-154 w Smoleńsku[24], udając się wraz z polską delegacją na uroczystości 70. rocznicy zbrodni katyńskiej.
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari nr 3003 (1921)[25]
- Krzyż Walecznych (1920)
- Srebrny Krzyż Zasługi (3 sierpnia 1928)[26]
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921[27]
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości[27]
- Brązowy Medal za Długoletnią Służbę[28]
- Odznaka za Rany i Kontuzje[27]
- Państwowa Odznaka Sportowa[27]
- Odznaka Pamiątkowa Więźniów Ideowych[27]
Upamiętnienie
Minister Obrony Narodowej decyzją Nr 439/MON z dnia 5 października 2007 awansował go pośmiertnie do stopnia podpułkownika[29]. Nominacja została ogłoszona 9 listopada 2007 w Warszawie w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”[30].
Dziennik Solskiego wykorzystał Andrzej Wajda w filmie Katyń z 2007 roku. Pod koniec filmu dziennik jest pokazany i odczytane zostają fragmenty z niego, w tym ostatnie zdania.[31].
W 2009 roku w Kątach k. Otwocka odsłonięto tablicę pamiątkową poświęconą majorowi Adamowi Solskiemu i posadzono upamiętniający go Dąb Pamięci[32].
Adamowi Solskiemu został poświęcony jeden z odcinków filmowego cyklu dokumentalnego pt. Epitafia katyńskie (2010)[33].
Uwagi
- ↑ W ewidencji wojskowej z 1923 jego tożsamość została podawana jako Adam Teofil Solski-Solecki (Rocznik Oficerski 1923). W 1924, 1928, 1932 tożsamość była podawana jako Adam Teofil Solski (Rocznik Oficerski 1924, 1928, 1932).
Przypisy
- ↑ a b c d Barbara Stanisławczyk: Ostatni krzyk. Od Katynia do Smoleńska historie dramatów i miłości. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis, 2011, s. 207. ISBN 978-83-7510-814-9.
- ↑ a b c d e f g h i Kolekcja VM ↓, s. 4.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 425.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 111.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 227.
- ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 211.
- ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 367.
- ↑ Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 204.
- ↑ Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 134.
- ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 389.
- ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 565.
- ↑ Biografia majora Adama Solskiego na stronach Centralnego Archiwum Wojskowego. caw.wp.mil.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-09-20)]. caw.wp.mil.pl [wersja archiwalna, dostęp 2016-02-22].
- ↑ Stanisław M. Jankowski, Dzień rozpoczął się szczególnie, Zeszyty Katyńskie (nr 18), s. 7.
- ↑ Józef Mackiewicz: Sprawa mordu katyńskiego. Londyn 2009, s. 125 oraz fotografia IX po str. 160. ISBN 978-0-907652-65-6.
- ↑ Katyń według źródeł niemieckich – 1943 r.. stankiewicze.com. [dostęp 2014-02-23].
- ↑ Andrzej Leszek Szcześniak: Katyń. Lista ofiar i zaginionych jeńców obozów Kozielsk, Ostaszków, Starobielsk. Warszawa: Alfa, 1989, s. 152. ISBN 83-7001-294-9.
- ↑ Janusz Zawodny: Katyń. Paryż: Editions Spotkania, 1989, s. 92–93. ISBN 2-86914-043-6.
- ↑ Janusz Zawodny: Pamiętniki znalezione w Katyniu. Paryż: Editions Spotkania, 1989, s. 94–105. ISBN 2-86914-044-4.
- ↑ Barbara Stanisławczyk: Ostatni krzyk. Od Katynia do Smoleńska historie dramatów i miłości. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis, 2011, s. 210–211, 213. ISBN 978-83-7510-814-9.
- ↑ Janusz Zawodny: Pamiętniki znalezione w Katyniu. Paryż: Editions Spotkania, 1989, s. 100. ISBN 2-86914-044-4.
- ↑ Barbara Stanisławczyk: Ostatni krzyk. Od Katynia do Smoleńska historie dramatów i miłości. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis, 2011, s. 219. ISBN 978-83-7510-814-9.
- ↑ Ewa Solska, Biografia Anny Solskiej, żony majora Adama Solskiego (ang.) katynfamilies.com [dostęp 2011-08-21].
- ↑ Barbara Stanisławczyk: Ostatni krzyk. Od Katynia do Smoleńska historie dramatów i miłości. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis, 2011, s. 370. ISBN 978-83-7510-814-9.
- ↑ Lista pasażerów i załogi samolotu Tu-154. mswia.gov.pl, 10 kwietnia 2010. [dostęp 2010-04-28].
- ↑ Dekoracja Orderem „Virtuti Militari”. „Gazeta Lwowska”. Nr 87, s. 4, 17 kwietnia 1921. - udekorowany 17 kwietnia 1921 we Lwowie przez gen. broni Tadeusza Rozwadowskiego.
- ↑ M.P. z 1928 r. nr 178, poz. 387 „za zasługi na polu organizacji i administracji wojska”.
- ↑ a b c d e Na podstawie fotografii [1]
- ↑ Na podstawie fotografii [2].
- ↑ Decyzja Nr 439/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 5 października 2007 r. w sprawie mianowania oficerów Wojska Polskiego zamordowanych w Katyniu, Charkowie i Twerze na kolejne stopnie oficerskie. Decyzja nie została ogłoszona w dzienniku Urzędowym MON.
- ↑ Lista osób zamordowanych w Katyniu, Charkowie, Twerze i Miednoje mianowanych pośmiertnie na kolejne stopnie. policja.pl. [dostęp 2014-07-23].
- ↑ Wajda: są szanse na pokazy filmu „Katyń” w Moskwie [online], Onet Kultura, 12 września 2007 [dostęp 2022-02-15] (pol.).
- ↑ Andrzej Kamiński, Pamięć w dębie zaklęta, „Linia Otwocka”, 8 maja 2009 (linia.com.pl, dostęp 2011-08-21).
- ↑ Epitafia Katyńskie – Adam Solski. youtube.com. [dostęp 2015-09-19].
Bibliografia
- Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
- Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
- Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
- Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
- Solski Adam Teofil. [w:] Kolekcja Orderu Wojennego Virtuti Militari; sygn. I.482.20-1452 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-08-25].
- Józef Mackiewicz, Katyń. Zbrodnia bez sądu i kary, tom I, Warszawa 1997, s. 93–94. ISBN 83-86482-32-X.
- Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego: Katyń. Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, 2000. s. 584. [dostęp 2014-07-23].
- Adam Solski. katyn-pamietam.pl. [dostęp 2014-07-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (26 lipca 2014)].
- Wykaz Legionistów Polskich 1914–1918. Adam Solski. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2015-10-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-04-07)].
- Biografia majora Adama Solskiego na stronach Centralnego Archiwum Wojskowego. caw.wp.mil.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-05-26)]. caw.wp.mil.pl [wersja archiwalna, dostęp 2016-02-22]
Kontrola autorytatywna (osoba):
Encyklopedia internetowa:
- PWN: 3977505
