Adrian Năstase

Adrian Năstase

Data i miejsce urodzenia	22 czerwca 1950 Bukareszt
Premier Rumunii
Okres	od 28 grudnia 2000 do 21 grudnia 2004
Przynależność polityczna	Partia Socjaldemokratyczna
Poprzednik	Mugur Isărescu
Następca	Eugen Bejinariu (p.o.)
Multimedia w Wikimedia Commons

Adrian Năstase (ur. 22 czerwca 1950 w Bukareszcie^[1]) – rumuński polityk, prawnik i nauczyciel akademicki. Działacz komunistyczny i postkomunistyczny, lider Partii Socjaldemokratycznej, długoletni poseł do Izby Deputowanych i jej przewodniczący w latach 1996–2000 oraz 2004–2006, minister spraw zagranicznych od 1990 do 1992, premier Rumunii w latach 2000–2004, kandydat w wyborach prezydenckich.

Życiorys

Urodził się jako syn wojskowego, który po II wojnie światowej dołączył do partii komunistycznej. Adrian Năstase jeszcze w czasach studenckich poślubił córkę prominentnego komunisty Grigore Preoteasy. Małżeństwo zakończyło się rozwodem, jego drugą żoną została Dana Miculescu, córka Angela Miculescu, w okresie komunistycznym m.in. wicepremiera i ministra^[2]. W 1973 ukończył prawo, a w 1978 socjologię na Uniwersytecie Bukareszteńskim. Doktoryzował się na tej uczelni w 1987 w zakresie prawa międzynarodowego^[1]. W latach 1973–1990 był badaczem w jednym z instytutów naukowych Academia Română. Od lat 90. pracował, równocześnie z działalnością polityczną, jako nauczyciel akademicki w tym na stanowisku profesorskim^[1].

Był aktywistą Rumuńskiej Partii Komunistycznej^[2]. W epoce Nicolae Ceaușescu mimo młodego wieku często brał udział w konferencjach międzynarodowych, wygłaszając i publikując artykuły krytykujące „zachodnią koncepcję praw człowieka”^[3]. M.in. w 1989 brał udział w rumuńsko-sowieckiej konferencji młodzieżowej w Moskwie i w XIII Światowym Festiwalu Młodzieży i Studentów w Pjongjangu. Jako prawnik z Instytutu Badań Prawnych udzielił także wywiadu gazecie „Komsomolskaja Prawda”, w którym krytykował pieriestrojkę w ZSRR, oceniając, że Michaił Gorbaczow zniszczy komunizm i doprowadzi do przywrócenia kapitalizmu. Jako modelowy przykład podawał „pieriestrojkę” Nicolae Ceaușescu, którą ten przeprowadził w Rumunii już w latach 60. Krytykował też radzieckiego przywódcę, który w czasie wizyty w Bukareszcie w maju 1987 nalegał na konieczność reform w Rumunii^[4].

W okresie przemian politycznych dołączył do Frontu Ocalenia Narodowego Iona Iliescu^[2], został sekretarzem ds. międzynarodowych i rzecznikiem tego ugrupowania. W 1992 został działaczem założonego przez część działaczy frontu FDSN, przekształcanego w 1993 w Partię Socjaldemokracji w Rumunii (PDSR), a w 2001 w Partię Socjaldemokratyczną (PSD). W ramach partii był przewodniczącym rady wykonawczej (1993–1997), pierwszym wiceprzewodniczącym (1997–2000), pełniącym obowiązki przewodniczącego (2000–2001) i przewodniczącym (2001–2005)^[1]. W 2005 na czele ugrupowania stanął Mircea Geoană^[5]. Adrian Năstase był później przewodniczącym rady wykonawczej i rady krajowej socjaldemokratów^[1].

W 1990 po raz pierwszy został wybrany do Izby Deputowanych. Reelekcję do niższej izby rumuńskiego parlamentu uzyskiwał w wyborach w 1992, 1996, 2000, 2004 i 2008^[1]. Pełnił funkcję wiceprzewodniczącego Izby Deputowanych, zaś w latach 1992–1996 i 2004–2006 stał na jej czele^[1]. W latach 1990–1992 zajmował stanowisko ministra spraw zagranicznych. W grudniu 2000, po zwycięstwie lewicy w wyborach parlamentarnych, objął urząd premiera, który sprawował przez czteroletnią kadencję do grudnia 2004^[5].

W 2004 wystartował w wyborach prezydenckich. W pierwszej turze z listopada otrzymał 40,97% głosów, zajmując pierwsze miejsce. W drugiej z grudnia poparło go 48,77% głosujących, przegrał tym samym z kandydatem centroprawicy Traianem Băsescu^[6]. W 2012 ostatecznie odszedł z rumuńskiego parlamentu^[1].

Postępowania karne

Specjalny urząd antykorupcyjny DNA wszczął przeciwko niemu postępowanie karne w związku z zarzutami o korupcję, w listopadzie 2006 skierowano akt oskarżenia^[7]. Adrian Năstase został ostatecznie skazany 20 czerwca 2012 na karę dwóch lat pozbawienia wolności za defraudację 1,5 miliona euro przeznaczonych na swoją kampanię wyborczą^[8][9]. Kiedy funkcjonariusze policji przybyli do domu byłego premiera, aby go zatrzymać, polityk postrzelił się w gardło, próbując rzekomo popełnić samobójstwo. Potem, ukrywając niegroźną ranę przed dziennikarzami, został przetransportowany na sześć dni do szpitala^[10][11]. Komentatorzy wskazywali, że była to próba tymczasowego uniknięcia aresztowania^[10][12]. Adrian Năstase został zwolniony z zakładu karnego w marcu 2013 po odbyciu dziewięciu miesięcy z zasądzonego dwuletniego pozbawienia wolności^[13].

W kolejnym procesie w styczniu 2014 Wysoki Trybunał Kasacyjny i Sprawiedliwości uznał, że polityk podczas pełnienia funkcji premiera przyjął łapówki o równowartości 638 tysięcy euro, skazując go za to na karę czterech lat pozbawienia wolności^[8] oraz na karę trzech lat pozbawienia wolności za szantaż. Ustalono, że w latach 2002–2004 wykorzystywał swoją pozycję, aby z naruszeniem procedury celnej sprowadzić z Chin materiały budowlane i wyposażenie do domu oraz daczy w Bukareszcie. Wywierał wtedy presję na funkcjonariuszy służb dyplomatycznych i celnych w celu uzyskania pozwolenia na przywóz^[14][15]. Jego żona Dana Năstase została uznana winną udziału w procederze i skazana na karę trzech lat pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania.

W czerwcu 2014 sąd apelacyjny orzekł wobec niego karę w łącznym wymiarze czterech lat i sześciu miesięcy pozbawienia wolności^[16]. W sierpniu tego samego roku po odbyciu jednej trzeciej kary został warunkowo przedterminowo zwolniony^[17]. W międzyczasie jako osoba skazana został usunięty z palestry przez bukareszteńską radę adwokacką^[18], a także utracił stanowisko profesora na Uniwersytecie Bukareszteńskim^[19].

Przypisy