Andrzej Cretti

Andrzej Aleksander Cretti
Data i miejsce urodzenia

26 czerwca 1923
Warszawa

Data i miejsce śmierci

6 listopada 2017
Szczecin

profesor nauk medycznych
Specjalność: ginekologia, położnictwo
Alma Mater

Uniwersytet Warszawski

Doktorat

1960

Habilitacja

1967

Profesura

20 marca 1990

Nauczyciel akademicki
Uczelnia

Akademia Medyczna w Gdańsku
Akademia Medyczna w Białymstoku
Akademia Medyczna w Szczecinie

Odznaczenia
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi Medal Zwycięstwa i Wolności 1945

Andrzej Aleksander Cretti (ur. 26 czerwca 1923 w Warszawie, zm. 6 listopada 2017[1]) – polski ginekolog, położnik, profesor nauk medycznych specjalizujący się w badaniach nad gestozą(inne języki)[a], wykładowca akademicki, członek wielu Komisji PAN (np. Komisja Wad Rozwojowych, Komisja Rozwoju Człowieka, Komisja Patofizjologii Klinicznej) oraz międzynarodowych specjalistycznych instytucji i stowarzyszeń[2][3].

Życiorys

Warszawa (1923–1949)

Był najmłodszym dzieckiem Stanisława Cretti (nauczyciela) i Heleny z domu Bobrowskiej[4]. Miał siostrę Zofię (ur. 6.04.1921)[5] i brata Stanisława[6].

Liceum o profilu humanistycznym skończył w czasie okupacji niemieckiej na tajnych kompletach w Milanówku. Po zdaniu matury w 1942 roku rozpoczął studia lekarskie w Szkole profesora Zaorskiego (zob. Jan Zaorski). Równocześnie pracował zarobkowo m.in. jako ortoptysta(inne języki) w Aninie.

W latach 1942–1944 Andrzej Cretti ps. „Górski” był żołnierzem 10. pułku piechoty Armii Krajowej Milanówek (Podokręg Zachodni AK, Obwód Błonie, Ośrodek Milanówek „Mielizna”). Żołnierze z Ośrodka „Mielizna” produkowali środki bojowe (granaty, butelki z benzyną itp.), które magazynowali i przekazywali powstańcom. Brali też udział w odbieraniu spadochronowych zrzutów sprzętu, np. zabezpieczali lądowiska i miejsca zrzutów[6] (zob. zrzuty zaopatrzenia nad Warszawą i okolicznymi lasami)[b].

Od lutego 1945 roku Andrzej Cretti kontynuował studia na Wydziale Lekarskim UW. Absolutorium uzyskał w 1947 roku, a dyplom lekarza w 1949 roku[6].

Gdańsk (1949–1954)

W roku 1949 rozpoczął pracę w Klinice Położnictwa i Chorób Kobiecych Akademii Medycznej (AM) w Gdańsku pod kierunkiem prof. Henryka Gromadzkiego (1886–1952, zob. badania). Pracował też w szpitalu rejonowym w Nowym Dworze Gdańskim i Szpitalu Miejskim w Gdańsku oraz w poradniach ginekologicznych[6].

Białystok (1954–1976)

Od roku 1954 pracował w Klinice Położnictwa i Chorób Kobiecych AM w Białymstoku, początkowo pod kierownictwem prof. Stefana Soszki[7], a od 1963 roku – profesora Józefa Musiatowicza[8]. W roku 1960 odbył staż naukowy w Zakładzie Fizjologii Zwierząt Uniwersytetu w Nottingham[3]. W latach 1955–1967 otrzymał[9]:

  • 1955 – tytuł zawodowy specjalisty w zakresie położnictwa i ginekologii
  • 1960 – stopień doktora nauk medycznych na podstawie pracy pt. „Obraz morfologiczny ściany macicy w zakażeniu wewnątrzmacicznym podczas porodu” (Roczniki Akademii Medycznej w Białymstoku 1959 : 5, s.201-244)[10],
  • 1967 – stopień doktora habilitowanego na podstawie dorobku naukowego i rozprawy pt. „O wpływie estradiolu i progesteronu na gojenie się ran”.

Przez 22 lata pracował kolejno na stanowiskach starszego asystenta, adiunkta i docenta. W latach 1971–1976 pełnił funkcję kierownika Kliniki Ginekologii i Położnictwa Septycznego w Instytucie Położnictwa i Ginekologii[9].

W 1968 roku został powołany na członka międzynarodowego komitetu do badań nad gestozą (Organization Gestosis – Society for the Study of Pathophysiology of Pregnancy)[11], a w roku 1975 wybrany na sekretarza tej organizacji dla regionu Europy Wschodniej. Od 1973 roku do przejścia na emeryturę (PAM 1993) był przewodniczącym Sekcji Gestozy w Polskim Towarzystwie Ginekologicznym.

Szczecin (1976–2017)

W latach 1976–1993 był kierownikiem Kliniki Patologii Ciąży i Porodu Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie. Był zaangażowany w rozwój młodej kadry naukowej – zachęcał młodych lekarzy do badań i publikacji ich wyników. Pełnił funkcję promotora 15 rozpraw doktorskich, w tym 14 prac asystentów zatrudnionych w PAM[6], m.in.[2]:

  • Wiesława Wieczorek,Ewolucja zmian w zapasie elektrokardiograficznym w okresie wczesnoniemowlęcym u dzieci matek przewlekle tokolizowanych lekami, beta-sympatyko-mimetycznymi (19/10/1993)
  • Olimpia Sipak-Szmigiel[c], Wpływ trapidilu na ciśnienie tętnicze krwi, na reakcję presyjną na angiotensynę II i na stężenie prostacykliny i tromboksanu w osoczu krwi u ciężarnych i nieciężarnych królic (08/06/1993)
  • Halina Konefał, Wpływ stosowania surfaktantu i surfaktantu wraz z ambroksolem na przeżywalność i stopień upowietrznienia płuc nowourodzonych wcześniaków króliczych poddanych sztucznej wentylacji (18/05/1993)
  • Mariusz Zieliński, Wpływ oleju z wiesiołka na ciśnienie tętnicze krwi, na reakcję presyjną na angiotensynę II i na stężenie prostacykliny i tromboksanu w osoczu krwi u ciężarnych i nieciężarnych królic (20/04/1993)
  • Grażyna Hnatyszyn, Wpływ progesteronu na dojrzewanie płuc płodów królicznych i nowonarodzonych królików (16/03/1993)
  • Barbara Nestorowicz, Wpływ aminofiliny betametazonu na wzrost płodów króliczych (01/01/1991)
  • Jadwiga Ossowicka-Stępińska, Wpływ aminofiliny na dojrzewanie płuc, przeżywalność i masę ciała płodów króliczych (01/01/1989)

Był też opiekunem naukowym dwóch osób wykonujących badania w ramach przewodów habilitacyjnych[6].

Stanowisko profesora nadzwyczajnego zajmował od 1982 roku. Tytuł profesora nauk medycznych otrzymał w roku 1990.

Po odejściu na emeryturę (1993) kontynuował pracę w polskich i zagranicznych (władał biegle czterema językami obcymi: niemieckim, angielskim, rosyjskim i włoskim[6]) instytucjach i stowarzyszeniach medycznych, m.in. w Polskiej Akademii Nauk jako członek lub przewodniczący w Komitetach Wydziału Nauk Medycznych (Kom. Rozwoju Człowieka, Kom. Patofizjologii Klinicznej i in.) oraz w Międzynarodowej Organizacji Gestozy dla Europy Wschodniej jako przewodniczący Komisji Oceny Postępowania w Gestozie (od 1980 roku)[2][3]. Był członkiem Brytyjskiego Towarzystwa Preeclamptic Toxaemia Soc., członkiem honorowym Włoskiego Towarzystwa Położnictwa i Ginekologii, Jugosłowiańskiego Towarzystwa USG[3].

Dorobek naukowy

Profesor Andrzej Cretti był autorem i współautorem 134 publikacji naukowych w czasopismach krajowych i zagranicznych oraz trzech monografii. Był promotorem 15 rozpraw doktorskich i opiekunem naukowym w dwóch przewodach habilitacyjnych[6]. Szczególnie dużą wagę przywiązywał do problematyki gestozy(inne języki)[a]. W latach 60. XX w. opracował podział i klasyfikację przypadków gestozy oraz własny schemat postępowania terapeutycznego (leczenie sterowane i skojarzone). W cenionych czasopismach zagranicznych opublikowano artykuły[6]:

  • Cretti A.: Combined treatment of eclampsia with hypotensive drugs, magnesium sulfate and saluretics, Am J Obstet Gynecol, 1964 Dec 15; 90:1319–23[12]
  • Cretti A.: Wie kann den Schwierigkeiten in der antihypertensiven Behandlung von Spätgestosen vorgebeugt werden? Zentralblatt fur Gynakologie. 1966: 88, s. 770–777

Jako przewodniczący Sekcji Gestozy w Polskim Towarzystwie Ginekologicznym organizował liczne ogólnopolskie i międzynarodowe sympozja. Wydania materiałów z tych specjalistycznych spotkań są uznawane za najbardziej znaczące dokonania A. Crettiego[13][14]:

  • O wpływie estradiolu i progesteronu na gojenie się ran = Influence of oestradol and progesterone on wound healing = O bliânii èstradiola i progesterona na zaživlenie ran / Andrzej Cretti. Wydanie I. Białystok ; Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, 1966
  • Aktualne badania nad gestozą: I Sympozjum Sekcji Gestozy Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego, Kielce 8-9 XI 1974 / redaktor naukowy Andrzej Crretti, druk 1975
  • Badania naczyń krwionośnych i układu krążenia w gestozie: zbiór prac: III Sympozjum Sekcji Gestozy Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego, Szczecin, 10-11. V.1980 / [kom. org. sympozjum ; przew. Andrzej Cretti]
  • Postępowanie diagnostyczne i terapeutyczne w gestozie EPH (późnym zatruciu ciążowym) / Andrzej Cretti ; Pomorska Akademia Medyczna w Szczecinie, 1985
  • Olej z nasion wiesiołka w profilaktyce i terapii: 2 Sympozjum (Łódź, 6-7.10.1995): zbiór prac / komitet nauk. Andrzej Cretti [et al.]. Łódź: MakoLab, 1996

Odznaczenia i wyróżnienia

Został uhonorowany[6]:

Życie pozazawodowe

Prof. Cretti był zamiłowanym żeglarzem – brał czynny udział w żeglarskich rejsach pełnomorskich po Morzu Śródziemnym i jeziorach mazurskich[6]. Był też pasjonatem turystyki rowerowej i muzyki poważnej[9]. Unikał kontaktów z osobami bliżej nieznanymi, co prawdopodobnie oznaczało silną potrzebę ochrony prywatności, charakterystyczną dla ludzi z wojennego pokolenia[6].

Zobacz też

Uwagi

  1. ↑ a b Gestoza – zatrucie ciążowe[15]
  2. ↑ Siostra Andrzeja, Zofia Cretti (pseudonimy "Studzińska", "Maria"). była w powstaniu strzelcem-sanitariuszką (Śródmieście Północ). Nazwisko po wojnie: Zofia Cretti-Jachowicz (porucznik WP w stanie spoczynku). Zmarła w marcu 2017 roku. Została pochowana na cmentarzu parafialnym w Grodzisku Mazowieckim, w grobie rodzinnym.
  3. ↑ dr hab. n. med., prof. PUM Olimpia Sipak-Szmigiel, Kierownik Zakładu Położnictwa i Patologii Ciąży PUM od roku 2017 (od śmierci prof. Crettiego)[16], autorka biogramu opublikowanego przez Okręgową Izbę Lekarską w roku 2022[6]

Przypisy

  1. ↑ Zmarł Profesor Andrzej Cretti. Aktulności PUM. [dostęp 2017-11-08]. (pol.). (Dyrekcja i Pracownicy SPSK 1 PUM).
  2. ↑ a b c Prof. Andrzej Cretti, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2017-11-08] .
  3. ↑ a b c d Kto jest kim w polskiej medycynie. Informator biograficzny (red. Lidia Becela i inni), Warszawa 1987, s. 109.
  4. ↑ Andrzej Aleksander Cretti (syn Stanisława i Heleny z domu Bobrowskiej, w konspiracji 1939-1944, od 1942 roku w ZWZ-AK na terenie Milanówka). 2022 Muzeum Powstania Warszawskiego. [dostęp 2022-12-14].
  5. ↑ Zofia Cretti ps. „Studzińska”, „Maria” (po wojnie Zofia Cretti-Jachowicz, Zofia Jachowicz). [w:] Powstańcze biogramy [on-line]. 2022 Muzeum Powstania Warszawskiego. [dostęp 2022-12-14].
  6. ↑ a b c d e f g h i j k l m dr hab. n. med., prof. PUM Olimpia Sipak. Andrzej Cretti, ps. Górski (1923–2017) Żołnierz AK, student medycyny, powstaniec warszawski „44”, prof. dr hab. n. med., dr h.c.. „VOX MEDICI Biuletym Okręgowej Izby Lekarskiej w Szczecinie”, s. 16–19, grudzień 2021– styczeń 2022. Okręgowa Izba Lekarska w Szczecinie. ISSN 1426-6318. 
  7. ↑ Wojciech Więcko: Prof. Stefan Soszka Rektor Akademii Medycznej w Białymstoku 1970-1972. [w:] Medyk Białostocki > Ludzie UMB [on-line]. Uniwersytet Medyczny w Białymstoku. [dostęp 2022-12-15].
  8. ↑ Teresa Kurowska-Dąbrowska: Prof. dr hab. Józef Musiatowicz (1913 – 2011). [w:] MEDYK BIAŁOSTOCKI, NR 101 [on-line]. czerwiec-Wrzesień 2011. [dostęp 2022-12-15].
  9. ↑ a b c Zbigniew Celewicz. Prof. dr hab. n. med. DHC PAM Andrzej Cretti. „Biuletyn Informacyjny PUM”, s. 40–41, 2017. ISSN 2082-2650. 
  10. ↑ CRETTI ANDRZEJ (Liczba odnalezionych rekordów: 57). [w:] Bibliografia publikacji pracowników Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku [on-line]. Biblioteka AMB. [dostęp 2022-12-13].
  11. ↑ “Organization Gestosis – Society for the Study of Pathophysiology of Pregnancy” – About us. [w:] Strona internetowa [on-line]. gestosis.org/. [dostęp 2022-12-13]. (ang.).
  12. ↑ A.Cretti M.D. Combined treatment of eclampsia with hypotensive drugs, magnesium sulfate, and saluretics. „American Journal of Obstetrics and Gynecology”. 90 (8), s. 1319–1323, 15 December 1964. Mosby, Inc.. ISSN 0144-3615. (ang.). 
  13. ↑ Most widely held works by Andrzej Cretti. [w:] WorldCat Identities [on-line]. OCLC ResearchWorks Terms and Conditions. [dostęp 2022-12-12].
  14. ↑ Andrzej Cretti. [w:] Katalog centralny NUKAT [on-line]. Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie. [dostęp 2022-12-12].
  15. ↑ Agnieszka Żędzian (absolwentka Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku): Przyczyny oraz objawy zatrucia ciążowego, inaczej nazywanego gestozą. [w:] Strona internetowa [on-line]. Polski Bank Komórek Macierzystych. [dostęp 2022-12-13].
  16. ↑ Zakład Położnictwa i Patologii Ciąży > Kierownik jednostki: dr hab. n. med. Olimpia Sipak – Szmigiel prof. PUM. [w:] Strona internetowa PUM, dydaktyka i leczenie [on-line]. pum.edu.pl. [dostęp 2022-12-17].

Linki zewnętrzne

  • Okręgowa Izba Lekarska w Szczecinie: Pamiątkowa tablica poświęcona lekarzom szczecińskim biorącym udział w powstaniu warszawskim w 1944 r. została 9 grudnia 2022 odsłonięta na tzw. „starej siedzibie” OIL. Inicjatorką i realizatorką wydarzenia była dr Amelia Korycka (ps. „Mela”) – sanitariuszka pracująca w powstańczym szpitalu przy ul. Poznańskiej 11, po wojnie lekarka w Klinice Pediatrycznej Szpitala PAM w Szczecinie, zob. Amelia Korycka „Mela”. [w:] Archiwum historii mówionej [on-line]. Muzeum Powstania Warszawskiego. [dostęp 2022-11-11].
Kontrola autorytatywna (osoba):
  • ISNI: 0000000113172176
  • VIAF: 165190334
  • PLWABN: 9810698223405606
  • NUKAT: n96638513
  • WorldCat: viaf-165190334
Identyfikatory zewnętrzne:
  • identyfikator osoby w bazie „Ludzie nauki” (dawnej): 72992