Antropocentryzm

Antropocentryzm (z gr. anthropos – człowiek i gr. kentron – środek koła[1]) – pogląd filozoficzny i religijny, według którego człowiek stanowi centrum i cel Wszechświata[2]. Prekursorami antropocentryzmu poznawczego byli sofiści, od których pochodzi określenie – „człowiek jest miarą wszechrzeczy”[3].

Antropocentryzm można przedstawić z trzech punktów widzenia[4]:

  • w znaczeniu teoriopoznawczym termin ten oznacza styl filozofowania polegający na przyjmowaniu ludzkiej perspektywy – tzn. analizowaniu wszystkich zjawisk z punktu widzenia odbioru ich przez człowieka i odrzucaniu rozumowań wychodzących poza ludzką percepcję jako poznawczo nieuprawnionych lub pozbawionych praktycznego znaczenia.
  • w znaczeniu ontologicznym antropocentryzm zakłada, że człowiek jest centrum Wszechświata, który jest celowo tak skonstruowany, aby umożliwić istnienie człowieka. W skrajnej postaci antropocentryzm przyjmuje, że celem istnienia Wszechświata jest człowiek, i że stanowi on ostateczny i najdoskonalszy produkt ewolucji Wszechświata.
  • w znaczeniu etycznym określa człowieka jako jedyny byt, który posiada wartości moralne.

Formy antropocentryzmu

  • metafizyczny (ontologiczny) – człowiek wyłącznym obiektem i perspektywą poznania (Max Scheler, Martin Heidegger, Jean-Paul Sartre)
  • gnozeologiczny (epistemologiczny) – (ludzka) świadomość jest źródłem wiedzy (Kartezjusz, Johann Gottlieb Fichte, Friedrich Wilhelm Joseph von Schelling, Edmund Husserl)
  • aksjologiczny – człowiek to wartość bezwzględna i nadrzędna wobec pozostałych wartości (Arthur Schopenhauer, Ludwig Feuerbach, Fryderyk Nietzsche)
  • teologiczny – człowiek zajmuje szczególne miejsce w historii zbawienia i w zbawczym planie Boga. Teologia ukazując w sposób zobiektywizowany Boga, Chrystusa i inne treści, przedstawia te zagadnienia w odniesieniu do człowieka, jego sposobu percepcji, jego egzystencji itd. Propagatorem „zwrotu antropologicznego” w teologii był Karl Rahner
  • kosmologiczny – człowiek jako najważniejsze, końcowe ogniwo ewolucji
  • technologiczny

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Encyklopedia Humanisty. Wydawnictwo IBIS, Poznań 2010, s.22.
  2. ↑ antropocentryzm. sjp.pwn.pl.
  3. ↑ H. James Birx: Encyclopedia of Anthropology. Sage, 2005, s. 83. ISBN 978-0-7619-3029-7.
  4. ↑ Serenella Iovino, Roberto Marchesini, Eleonora Adorni: Relations. Beyond Anthropocentrism - Vol. 4, No. 2 - November 2016. LED Edizioni Universitarie, 2016, s. 176-177. ISBN 978-88-7916-803-8.
Encyklopedia internetowa: