Anzu

Anzu
Ilustracja
Miedziany panel z fasady świątyni Ninhursag w Tall al-Ubajd z przedstawieniem ptaka Anzu; ok. 2500 p.n.e.; zbiory British Museum
Występowanie

mitologia mezopotamska

Kamienna płytka wotywna z przedstawieniem ptaka Anzu/Imduguda; czasy panowania Enmeteny, władcy Lagasz; ok. 2400 p.n.e.; znaleziona w Girsu; zbiory Luwru (AO 2394)

Anzu, Imdugud (sum. anzu zapisywane dim-dugudmušen; akad. anzû[1]) – w mitologii mezopotamskiej ogromnych rozmiarów ptak z głową lwa, którego machanie skrzydłami miało powodować trąby powietrzne i burze piaskowe. Być może był on pierwotnie personifikacją któregoś z żywiołów atmosferycznych. Inne opisy Anzu wskazują, że miał dziób „jak piła”, a więc prawdopodobnie również głowę ptaka. W sztuce nowoasyryjskiej stworzenie, będące kombinacją elementów ptaka i lwa (tzw. lew-smok), może przedstawiać Anzu lub Asakku.

W jednym z mitów Imdugud lub Anzu wykrada Enkiemu (wersja sumeryjska) lub Enlilowi (wersja akadyjska) tabliczkę losów i zostaje zabity przez Ninurtę, który ostatecznie zwraca tabliczkę prawowitemu właścicielowi. Musi to być mit bardzo stary (aczkolwiek poświadczony dopiero w okresie starobabilońskim), ponieważ Imduguda wyobrażano jako związane z bogiem Ningirsu zwierzę heraldyczne już na Steli sępów (okres wczesnodynastyczny III), a także jest wspomniany w powiązaniu z tym bogiem w śnie opowiedzianym przez Gudeę z Lagasz. Przypuszcza się, iż to powiązanie wynika z faktu pokonania ptaka przez boga Ningirsu/Ninurtę.

W poemacie sumeryjskim o Lugalbandzie (Lugalbanda i ptak Anzu)[2] bohater przemierzając góry Zagros natrafia na pisklę Imduguda w gnieździe, do którego wkrótce wracają jego rodzice. W innym sumeryjskim eposie Gilgamesz, Enkidu i świat podziemny (inna nazwa: Gilgamesz i Enkidu w świecie podziemnym)[3] słyszymy o Imdugudzie i jego pisklęciu w gnieździe założonym w świętym drzewie halub, które bogini Inanna zasadziła w Uruk.
Później termin anzû używany jest (również w liczbie mnogiej) w odniesieniu do przedstawień heraldycznych ptaka Anzu na budowlach.

Kamienna płytka wotywna Ur-Nansze, władcy Lagasz, przedstawiająca ptaka Anzu/Imduguda; ok. 2550-2500 p.n.e.; znaleziona w Girsu; zbiory Luwru (AO 2783)

W 2014 na pamiątkę Anzu nazwano nowy rodzaj dinozaura, teropoda z grupy owiraptorozaurów i rodziny cegnatów. Badaczom ten duży, pokryty piórami celurozaur skojarzył się z mitologicznym ptakiem[4].

Przypisy

  1. ↑ R.Borger, Assyrisch-babylonische Zeichenliste, Neukirchen-Vluyn 1978, s. 163.
  2. ↑ polskie tłumaczenie tego eposu znajduje się w: K. Szarzyńska, Eposy..., s. 39-52
  3. ↑ polskie tłumaczenie tego eposu znajduje się w: K. Szarzyńska, Eposy..., s. 72-80<
  4. ↑ Matthew C.M.C. Lamanna Matthew C.M.C., Hans-DieterH.D. Sues Hans-DieterH.D., Emma R. Schachner & Tyler R.E.R.S.& T.R. Lyson Emma R. Schachner & Tyler R.E.R.S.& T.R., A New Large-Bodied Oviraptorosaurian Theropod Dinosaur from the Latest Cretaceous of Western North America, „PLOS ONE”, 9 (3), 2014, e92022, DOI: 10.1371/journal.pone.0092022, PMID: 24647078, PMCID: PMC3960162  (ang.).

Bibliografia

  • hasło „Imdugud”, [w:] Jeremy Black, Anthony Green, Słownik mitologii Mezopotamii, Wydawnictwo „Książnica”, Katowice 1998, s. 85-86.
  • Krystyna Szarzyńska, Eposy sumeryjskie, seria Antologia Literatury Mezopotamskiej, Wydawnictwo AGADE, Warszawa 2003.
Kontrola autorytatywna (legendary bird):
Encyklopedia internetowa:
  • Universalis: mythe-d-anzu