Arthur Conan Doyle

Ten artykuł dotyczy szkockiego pisarza. Zobacz też: inne znaczenia tego terminu.

Arthur Conan Doyle

Imię i nazwisko	Arthur Ignatius Conan Doyle
Data i miejsce urodzenia	22 maja 1859 Edynburg
Data i miejsce śmierci	7 lipca 1930 Crowborough
Narodowość	szkocka
Język	angielski
Alma Mater	Uniwersytet Edynburski
Dziedzina sztuki	powieść kryminalna, fantastyka
Ważne dzieła
Cykl o Sherlocku Holmesie Zaginiony świat
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons
Teksty w Wikiźródłach
Cytaty w Wikicytatach
Strona internetowa

Arthur Ignatius Conan Doyle (ur. 22 maja 1859 w Edynburgu, zm. 7 lipca 1930 w Crowborough) – szkocki pisarz, lekarz, wolnomularz, spirytysta, czołowy przedstawiciel nurtu powieści detektywistycznych, twórca postaci Sherlocka Holmesa.

Życiorys

Doyle pochodził ze spauperyzowanej arystokratycznej rodziny. Jego ojciec, alkoholik i narkoman, znęcał się nad dziećmi i żoną. Matka Arthura dorabiała jako praczka, by wyżywić rodzinę.

Ukończył studia medyczne w Edynburgu i do 1890 prowadził praktykę lekarską. Później zajął się wyłącznie pisarstwem. Oprócz utworów kryminalnych pisał również powieści historyczne, fantastyczno-naukowe, sensacyjne i książki niebeletrystyczne. Oprócz pisarstwa, zajmował się spirytyzmem (patrz niżej) oraz badaniem historii starożytnych Greków.

Do jego najważniejszych dzieł należą: Pies Baskerville’ów, Studium w szkarłacie oraz wielokrotnie ekranizowana powieść Zaginiony świat, w której wykreował postać ekscentrycznego naukowca George’a Challengera. Na jego dorobek składają się także próby poetyckie oraz kilka opowieści grozy i strachu, utrzymanych w stylistyce XIX-wiecznych romansów gotyckich, prozy Edgara Allana Poego czy Ambrose Bierce'a.

Fascynacja spirytyzmem

Zajmował się spirytyzmem, którego był gorącym entuzjastą przez większość życia. To z tego powodu utracił przyjaźń z Harrym Houdinim, który zajmował się demaskowaniem spirytystów. Doyle sądził, że sam Houdini jest potężnym medium spirytystycznym, uważając wiele jego sztuczek za przejawy działania sił paranormalnych, a jego demaskatorska działalność jest po prostu pozbywaniem się konkurencji (zobacz tekst: Na skraju nieznanego Doyle’a, opublikowany po śmierci Houdiniego, w 1931). Sprawa ta uczyniła z tych dwóch niegdysiejszych przyjaciół publicznych wrogów.

Do zainteresowania spirytyzmem Doyle’a skłoniła osobista tragedia. Podczas I wojny światowej stracił syna, brata, szwagra i siostrzeńca. Zrozpaczony, zaczął chodzić z żoną na seanse spirytystyczne w nadziei, że będzie mógł porozmawiać ze zmarłym synem.

Conan Doyle miał duży wkład w rozwój literatury spirytystycznej – jest m.in. autorem dwutomowego dzieła The History of Spiritualism (1926) i autorem przekładu na język angielski francuskiego dzieła Léona Denis Le mystère de Jeanne d'Arc (tytuł ang. The Mystery of Joan d'Arc).

Postać Conana Doyle’a w kulturze masowej

Arthur Conan Doyle jest bohaterem literackim i filmowym. Jako bohater literacki występuje w powieściach Lista siedmiorga, Spisek sześciu Marka Frosta, Arthur i George Juliana Barnesa oraz w serii Kroniki Imaginarium Geographica Jamesa Owena. Postać Doyle’a występuje także w miniserialu Sherlock Holmes: Mroczne początki, w mandze i anime Kuroshitsuji oraz w serialu Detektyw Murdoch (odcinki To proste, mój drogi Murdochu, Brzuchomówca i Studium Sherlocka).

Jego nazwiskiem nazwano szczyt w Belize.

Publikacje

Książki o Sherlocku Holmesie

Powieści

• Studium w szkarłacie (A Study in Scarlet, 1888, wyd. pol. 1956)
• Znak czterech (The Sign of the Four, 1890, wyd. pol. 1898)
• Pies Baskerville’ów (The Hound of the Baskervilles, 1902, wyd. pol. 1902)
• Dolina trwogi (w innym przekładzie jako Dolina strachu) (The Valley of Fear, 1915, wyd. pol. 1927)

Zbiory opowiadań

• Przygody Sherlocka Holmesa (The Adventures of Sherlock Holmes, 1892, wyd. pol. 1955, w innym przekładzie jako Zagadki Sherlocka Holmesa)
• Wspomnienia Sherlocka Holmesa (The Memoirs of Sherlock Holmes, 1894)
• Powrót Sherlocka Holmesa (The Return of Sherlock Holmes, 1905)
• Jego ostatni ukłon (His Last Bow, 1917)
• Księga przypadków Sherlocka Holmesa (The Case-Book of Sherlock Holmes, 1927, w innym tłumaczeniu jako Księga przypadków Sherlocka Holmesa)

Opowieści o profesorze Challengerze

Powieści

• Zaginiony świat (The Lost World, 1912, wyd. pol. 1919)
• Trujące pasmo (The Poison Belt, 1913)
• Kraina mgieł (The Land of Mist, 1926)^[1]

Opowiadania

• Eksperyment profesora Challengera (When the World Screamed, 1928)
• Groźna maszyna (The Disintegration Machine, 1929)

Powieści i zbiory opowiadań historycznych

Przygody brygadiera Gerarda

• Fortele brygadiera Gerarda (The Exploits of Brigadier Gerard, 1896)^[2] – zbiór opowiadań
• Spiskowcy (Uncle Bernac, dosł. Wuj Bernac, 1897) – powieść
• Przygody Gerarda (The Adventures of Gerard, 1903)^[2] – zbiór opowiadań

Inne

• Micah Clarke (1888)
• Biała Kompania (The White Company, 1890)
• Groźny cień (The Great Shadow, 1892)

Inne

• Tragedia Koroska (The Tragedy of the Korosko, 1898)
• Wielka wojna burska (The Great Boer War, 1900)
• Opowieści przy ogniu (Round the Fire Stories, 1908) - zbiór opowieści grozy i kryminalnych
• Duet z przygodnie stosowanym chórem (A Duet: With Occasional Chorus, 1914)
• Głębina Maracot (The Maracot Deep, 1928)

Bohaterowie wykreowani przez Arthura Conana Doyle’a

Bohaterowie książek o Sherlocku Holmesie

• Sherlock Holmes – słynny detektyw
• Doktor John Watson – doktor medycyny, wierny przyjaciel, pomocnik i kronikarz Holmesa
• Pani Hudson – gospodyni w mieszkaniu na Baker Street 221b
• Inspektor G. Lestrade – detektyw policyjny i przyjaciel Holmesa
• Peterson – służący detektywa; choć służył (jak należy mniemać) detektywowi wiele lat, jego imię pada jedynie w opowiadaniu Błękitny Karbunkuł
• Profesor Moriarty – geniusz świata przestępczego, niedoszły morderca Holmesa nad wodospadem Reichenbach
• Pułkownik Sebastian Moran – jeden z największych wrogów Holmesa; dziedzic spuścizny Moriarty’ego; skazany na więzienie – patrz: Przygoda w pustym domu (lub Pusty dom)
• Kapitan James Calhoun – morderca i przywódca Ku Klux Klanu; poszukiwany przez Holmesa, zginął na statku w czasie sztormu – patrz: Pięć pestek pomarańczy
• Woodley – szeregowy, powrócił z Afryki, główny prześladowca Violet Smith; skazany na więzienie – patrz: Samotna cyklistka
• Irene Adler – kochanka króla Bohemii, jako jedyna przechytrzyła Sherlocka Holmesa
• Carruthers – wojskowy, powrócił z Afryki, kolega Woodleya i jeden z prześladowców Violet Smith, oczyszczony z zarzutów – patrz: Samotna cyklistka

Inni bohaterowie

• Prof. George Edward Challenger – ekscentryczny naukowiec o autorytarnych skłonnościach i popędliwym charakterze, głęboko przekonany o swojej wielkiej wartości i nieomylności; bohater serii 3 powieści (m.in. Zaginionego świata) i 2 opowiadań.
• Brygadier (Etienne) Gerard – oficer huzarów w armii francuskiej, służący podczas wojen napoleońskich, bohater serii 17 opowiadań historycznych i 2 zbiorów nowel; najbardziej rzucającą się w oczy cechą Gerarda jest jego wielka próżność – jest on całkowicie przekonany, że jest najdzielniejszym żołnierzem, najlepszym szermierzem i najbardziej sprawnym jeźdźcem w armii oraz najbardziej szarmanckim kochankiem we Francji – co nie do końca jest pozbawione podstaw, ponieważ nie raz okazuje swą odwagę, brawurę i męstwo

Przypisy

Bibliografia

• Arthur Conan Doyle w bazie Notable Names Database (ang.)
• Wireless dla The New YorkW.T.N.Y. Times Wireless dla The New YorkW.T.N.Y., Conan Doyle Dead From Heart Attack, nytimes.com, 8 lipca 1930 [dostęp 2014-07-20]  (ang.).

Linki zewnętrzne

• Arthur Conan Doyle – wybór polskich przekładów prac pisarza (z ilustracjami z ich pierwszych oryginalnych wydań)
• Arthur Conan Doyle – dzieła w bibliotece Polona