Artyleria w Polskich Siłach Zbrojnych

Artyleria w Polskich Siłach Zbrojnych – jeden z podstawowych rodzajów wojsk Armii Polskiej we Francji oraz PSZ w latach 1939 – 1947

Bezpośrednio po klęsce wrześniowej, obok jednostek piechoty i wojsk pancernych tworzyła się również polska artyleria.

Artyleria w Armii Polskiej we Francji

W nowych warunkach artyleria polska uzbrojona została w sprzęt francuski. Przyjęła również organizację artylerii francuskiej. Cała artyleria skupiała się w dywizjach piechoty.

Canon de 47 antichar SA mle 1937[a]

Etatowo każda dywizja piechoty powinna posiadać[b]:

  • pułk artylerii lekkiej
  • pułk artylerii ciężkiej
  • bateria 47 mm dział przeciwpancernych (8 dział)
  • kompania przeciwpancerna dział 25 mm (12 dział)

Pułki piechoty posiadały:

  • w kompanii broni towarzyszącej: trzy 81 mm moździerze i cztery 25 mm działa przeciwpancerne.

W batalionie znajdowały się:

  • w kompanii ckm i broni towarzyszącej: dwa 81 mm moździerze i dwa 25 mm działa przeciwpancerne.

Brygada Strzelców Podhalańskich:

  • w kompanii broni towarzyszącej: 6 dział przeciwpancernych
  • w batalionie(4): dwa 25 mm działa przeciwpancerne i pięć 81 mm moździerzy.

Brygada nie posiadała artylerii organicznej do prowadzenia ognia pośredniego.

Samodzielna Brygada Strzelców Karpackich:

  • dywizjon artylerii górskiej 65 mm
  • artyleria organiczna dwóch pułków piechoty według etatów francuskich

Artyleria brygady pancerno-motorowej[c]:

  • dywizjon artylerii 105 mm armat
  • dywizjon przeciwpancerny
    • dwie baterie 25 mm dział przeciwpancernych
    • dwie baterie 47 mm dział przeciwpancernych

Zorganizowano również dwanaście kompanii przeciwpancernych po 8 –12 armat. Cztery z nich włączono do oddziałów polskich, a osiem do francuskich.

Artyleria polska w 1940 brała udział w walkach o Narwik. We Francji walczyła głównie artyleria 1 i 2 Dywizji Piechoty oraz 10 Brygady Kawalerii Pancernej.

Razem w Armii Polskiej

  • dział przeciwpancernych – 287
    • 47 mm dział przeciwpancernych – 32
    • 37 mm dział przeciwpancernych – 8
    • 25 mm dział przeciwpancernych – 247
  • moździerzy – 151
  • armat – 120
    • 65 mm armat – 12
    • 75 mm armat – 96
    • 105 mm armat – 12
  • 155 mm haubic – 48

Ogółem – 606 dział i moździerzy

Artyleria 1 Korpusu

Sexton[d]
M10 Wolverine[e]
6-funtowa armata ppanc[f]

Po przewiezieniu ocalałych wojsk do Anglii władze polskie postanowiły zorganizować 1 Korpus. Ostatecznie zorganizowano 1 Dywizję Pancerną i Samodzielną Brygadę Spadochronową. Później zorganizowano 4 Dywizję Piechoty i 16 Brygadę Pancerną.

1 Dywizja Pancerna w chwili wyruszenia na front posiadała artylerię dywizyjną w składzie:

  • 1 pułk artylerii przeciwpancernej
    • dwa dywizjony armat 17 funtowych dział ciągnionych
    • dwa dywizjony 76,2 mm dział samobieżnych
  • 1 pułk artylerii motorowej (samobieżny, 24 Sextony)
  • 2 pułk artylerii motorowej (ciągniony, 24 Armaty 25-funtowa)
  • 1 pułk artylerii przeciwlotniczej

W pułku motorowym znajdowały się dwadzieścia cztery 87,6 mm działa. W 3 Brygadzie Strzelców znajdował się batalion broni wspierających, w którym było osiem 106,7 mm moździerzy oraz szesnaście 20 mm dział przeciwpancernych. Ponadto w batalionach kompanie wsparcia posiadały sześć 76,2 mm moździerzy oraz sześć 57 mm dział.

Razem w 1 DPanc:

  • 8 moździerzy 106,7 mm
  • 18 moździerzy 76,2 mm
  • 2 x 24 armaty 87,6 mm (samobieżne i ciągnione)

Środki przeciwpancerne:

  • 42 działa 57 mm
  • 24 działa samobieżne 76,2 mm
  • 16 dział 20 mm

Ogółem 156 dział i moździerzy.

W Samodzielnej Brygadzie Spadochronowej znajdowały się:

  • jeden dywizjon artylerii lekkiej (osiem 75 mm haubic)
  • jeden dywizjon artylerii pancernej (piętnaście 6-funtowych dział przeciwpancernych)

Ponadto w batalionach było 18 moździerzy i 18 dział przeciwpancernych.

Razem w brygadzie – 59 dział i moździerzy.

Pod koniec 1944 sformowano 4 Dywizję Piechoty składającą się z trzech brygad piechoty i trzech pułków artylerii lekkiej, pułku przeciwpancernego i przeciwlotniczego. Jednak w walce brały udział jedynie dwie pierwsze jednostki dysponujące około 190 działami i moździerzami.

Artyleria 2 Korpusu

Angielska haubicoarmata 25-funtowa[g]
Armata 5,5-calowa[h]
M3 GMC[i]

Po opuszczeniu przez Armię Andersa terytorium Związku Radzieckiego początkowo myślano o zorganizowaniu armii, ostatecznie zorganizowano 2 Korpus i jednostki armijne. 2 Korpus posiadał dwie dywizje piechoty, każda po dwie brygady, a te po trzy bataliony.

Artylerię Korpusu stanowiły:

  • dowództwo Artylerii II KP
  • 2 Grupa Artylerii
  • 1 pułk pomiarów artylerii
  • 7 pułk artylerii przeciwpancernej
  • 7 pułk artylerii przeciwlotniczej lekkiej
  • 8 pułk artylerii przeciwlotniczej ciężkiej
  • artyleria dywizyjna 2 Warszawskiej Dywizji Pancernej
  • artyleria dywizyjna 3 Dywizji Strzelców Karpackich
  • artyleria dywizyjna 5 Kresowej Dywizji Piechoty
  • artyleria dywizyjna 7 Dywizji Piechoty

Dywizje Piechoty posiadały:

  • trzy pułki artylerii lekkiej
  • pułk artylerii przeciwpancernej
  • pułk artylerii przeciwlotniczej lekkiej

Ponadto w batalionie ckm znajdowała się:

  • kompania 106,7 mm moździerzy (16 moździerzy)

W każdym batalionie:

  • w kompanii sześć 76,2 mm moździerzy i sześć 57 mm dział przeciwpancernych

W pułku rozpoznawczym:

  • sześć 76,2 mm moździerzy
  • sześć 57 mm dział przeciwpancernych

W bitwie pod Monte Cassino 2 Korpusowi przydzielono cztery pułki artylerii armijnej. W sumie dysponował on ośmioma pułkami artylerii lekkiej, dwoma pułkami artylerii ciężkiej, dwoma pułkami artylerii przeciwpancernej i czterema pułkami artylerii przeciwlotniczej.

W 2 Korpusie znajdowały się :

  • 84 moździerze 76,2 mm
  • 32 moździerze 106,7 mm
  • 162 działa przeciwpancerne 57 mm
  • 40 dział przeciwpancernych 76,2 mm
  • 24 działa przeciwpancerne M-10 (76,2)
  • 6 dział 75 mm
  • 192 działa 87,6 mm
  • 16 dział 114,3 mm
  • 16 dział 139,7 mm

Razem 572 działa i moździerze.

Łącznie w 1 i 2 Korpusie polskim było 1198 dział i moździerzy. W dniu zakończenia wojny we wszystkich jednostkach polskich na Zachodzie było 1607 dział i moździerzy[1].

Pułki artylerii w Polskich Siłach Zbrojnych


Zobacz też

Uwagi

  1. ↑ Najnowocześniejsze francuskie działo przeciwpancerne na początku wojny będące na wyposażeniu dywizyjnych baterii przeciwpancernych
  2. ↑ Organizacja dotyczy 1 i 2 Dywizji we Francji; 3 i 4 Dywizja posiadały po jednym pułku artylerii lekkiej.
  3. ↑ Do walki 10 Brygada Kawalerii Pancernej wyruszyła bez dywizjonu artylerii.
  4. ↑ Działa Sexton były na wyposażeniu 1 pułku artylerii motorowej wchodzącego w skład 1 Dywizji Pancernej. W działa te został wyposażony również 7 pułk artylerii konnej, który wszedł w 1945 w skład nowo formowanej 2 Dywizji Pancernej. Działa używane były również w różnych polskich ośrodkach szkolenia artylerii.
  5. ↑ Niszczyciele czołgów M10 walczyły zarówno w składzie 1 Dywizji Pancernej gen. Maczka we Francji i Niemczech, jak i w 2 Korpusie Polskim we Włoszech.
  6. ↑ Była na wyposażeniu powietrznego dywizjonu artylerii przeciwpancernej 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej i 1 pappanc 1 DPanc
  7. ↑ Na wyposażeniu 2 Korpusu we Włoszech w pułkach artylerii lekkiej.
  8. ↑ Armaty 139,7 mm znajdowały się na wyposażeniu jednostek Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie w 10 Pułku Artylerii Ciężkiej i 13 Pułku Artylerii Ciężkiej
  9. ↑ Samobieżne działo przeciwpancerne konstrukcji amerykańskiej. We wrześniu 1944 8 dział otrzymał polski Pułk Ułanów Karpackich, który pierwszy raz użył ich bojowo, w marcu 1945 roku, w walkach nad rzeką Senio. Potem działa przejął 12 Pułk Ułanów Podolskich. Działa M3 GMC znajdowały się także w uzbrojeniu innych oddziałów polskich - 7 szwadronu rozpoznawczego, stacjonującego w Qasassin w Egipcie, a także (podobno) w oddziałach 4 Dywizji Piechoty formowanej od 1945 roku w Wielkiej Brytanii.

Przypisy

  1. ↑ W. Biegański: Krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej; Błagowieszczański: Artyleria II wojny światowej.
  2. ↑ Maciej Szczurowski nazywa pułk 13 pułkiem artylerii lekkiej, Zbigniew Wawer natomiast używa nazwy 3 pułk artylerii lekkiej motorowej lub 3 pułk artylerii motorowej

Bibliografia

  • Maciej Szczurowski: Artyleria PSZ na Zachodzie w II wojnie światowej, Piotrków Trybunalski-Warszawa 2000. ISBN 83-87050-91-1
  • Zbigniew Wawer: Organizacja Polskich Wojsk Lądowych w Wielkiej Brytanii 1940-1945. Bellona, Warszawa 1992. ISBN 83-11-08218-9
  • p
  • d
  • e
Artyleria w Polskich Siłach Zbrojnych
Wojsko Polskie we Francji
Polskie Siły Zbrojne w ZSRR
  • 5 pal
  • 6 pal
  • 7 pal
  • 8 pal
  • 9 pal
  • 10 pal
  • 7 pac
  • 8 pac
  • 9 pac
Armia Polska na Wschodzie (1941–1944)
I Korpus Polski
2 Korpus Polski