Balowie herbu Gozdawa

Ten artykuł dotyczy rodu szlacheckiego. Zobacz też: inne znaczenia słowa „bal”.
Herb Gozdawa, jeden z herbów, którym posługiwała się rodzina
Fragment płyty nagrobnej Matiasza III z kościoła pw.św. Anny, 1576 r.

Balowie herbu Gozdawa – polski ród szlachecki. Potomkowie tego rodu należą do Gozdawitów.

Historia rodu

Według Jana Długosza ma to być genus polonicus i mają nosić w herbie lilię białą na czerwonym polu. Ten herb jednak nasuwa przypuszczenia, że rodzina ta przybyła do Polski w XIV wieku z Węgier, gdzie panowała wówczas andegaweńska rodzina o podobnym herbie. Mimo twierdzenia Jana Długosza i innych heraldyków (jak Niesiecki) ród ten ma pochodzenie węgierskie, a nie polskie. W roku 1361 z nadania króla Kazimierza Wielkiego osiadają na Podkarpaciu rycerze herbu Gozdawa, od których pochodzą Balowie.

Prof. Przemysław Dąbkowski w pracy „Szkice z życia szlachty ziemi sanockiej „ wyraża przypuszczenie, że mogli to być Niemcy, przybyli z Węgier (zob. Głuchoniemcy). Imiona ich nie są przecież węgierskie, lecz kosmopolityczne. Prawdopodobnie przybyli z północnego wschodu Górnych Węgier z m. Bartfeld, gdzie wpływy niemieckie były wówczas bardzo silne. Według prof. Dąbkowskiego nazwisko Bal nie pochodzi od przezwiska bal, lecz jest nazwiskiem wywodzącym się od nazwy miejscowości istniejącej w hrabstwie szaryskim, Bal-potoka niedaleko Bardejowa. Dokumenty nazywają tylko jednego Jana I z nazwiska Balem („ ... per Generosum et Nobilem Johannem Bal de Boyska, fidelem nostrum dilectum ... „), pozostali przybierają nazwiska od swych posiadłości.

Protoplastami polskiej linii Balów są Piotr i Paweł. Nazwisko Piotra spotykamy po raz pierwszy w dokumencie erekcyjnym parafii w Humniskach z roku 1409. Podpisał się w nim jako Piotr „hares de Lobetans”dziedzica Nowotańca. Wspomniany Piotr zdaje się być również identycznym z Piotrem de Hungaria, któremu Kazimierz III Wielki nadał 25 czerwca 1361 roku puste miejscowości we wsi Boiska, oraz Dydnię, Temeszów, Jurowce i Srogów.

Za te oraz inne nadania on oraz jego bracia mieli stawiać się na wyprawy wojenne z dwoma łucznikami (cum sagittis). Piotr więc jest protoplastą całego rodu, który bierze nazwisko początkowo ze Zboisk, a potem nazywają się Balami z Nowotańca, a następnie z Hoczwi.

Balowie skolonizowali należące do siebie ziemie w ciągu XV i XVI wieku. Spis podatkowy z 1552 r. wymienia ponad 30 wsi będących własnością Balów, m.in. Wołkowyję, Terkę, Łopienkę, Cisną, Żubracze, Hoczew, Baligród. W XVI wieku przyjmują kalwinizm i przechodzą na katolicyzm dopiero w roku 1667. Rodziny o tym nazwisku żyją w Polsce i na Ukrainie do dziś. Część rodziny mieszka w Bieszczadach, część osiadła w Krakowie i Warszawie oraz wyemigrowała do Australii.

Genealogia

I generacja
II generacja
III generacja
  • Piotr ze Zboisk, Petrus de Boyska, Petrus de Tyrawa, ożeniony z Małgorzatą, 1434 – 1465 chorąży sanocki
  • Jerzy Matiaszowicz, syn Matjasza ze Zboisk, właściciel Nowotańca w roku 1437 sprzedaje ojcowiznę bratu Janowi I za 260 marek, a sam przenosi się do Humnisk dając początek rodu Humnickich, jak również Bireckich.
  • Jan Bal, zwany również Jan Bal z Brzozowa, Jan Bal z Nowotańca (ur. – zm. 19 grudnia 1480 Nowotaniec) – od 1441 stolnik sanocki.
  • Helena m. z Marcinem ze Smolic r. 1440
  • Małgorzata r. 1435
  • Jadwiga Balówna r. 1435 m. z Mikołajem z Pobidna
IV generacja
  • Ewa Żaba za Mikołaja Żabę
  • Zuzanna Herburt, za Jana Herburta
  • Rozalia Odnowska
  • Maciej Bal (zm. 1511) ż. Anna Waszmuntowska, kasztelan sanocki, podkomorzy sanocki,
  • Piotr I de Lobetanz, proboszcz p. Nowotaniec
  • Mikołaj I Bal r. 1478, ż. Zofia z Pruchnika, stolnik sanocki,
  • Michał Bal (zm. 2 lutego 1496 Kraków), syn Jana, prowincjał zakonu Bernardynów, organizuje klasztory w Samborze i Bydgoszczy, w roku 1471 z misją w Pradze, występuje przeciwko Husytom, w roku 1475 na zgromadzeniu kapituły w Neapolu, w roku 1484 na synodzie w Łęczycy, procesy z biskupem poznańskim Górką,
  • Barbara Zarszyńska,
  • Anna Jaćmierska, II voto Włyńska
  • Jerzy Birecki, syn Jerzego Matiaszowicza
V generacja
  • Mikołaj II Bal syn Matjasza – z Nowotańca, następnie z Hoczwi, podkomorzy sanocki. W roku 1523 Mikołaj Bal otrzymał wraz z jego towarzyszami Jakubem Freiberger de Cadan oraz wojskim Adamem Wzdowskim pozwolenie od króla Zygmunta na poszukiwanie wszelkiego rodzaju minerałów w ziemiach sanockich i bieckich.
  • Barbara Bal
  • Anna Tyrawska
  • Jadwiga Latoszyńska
VI generacja
  • Matjasz III Bal z Hoczwi, kasztelan sanocki do 1506, syn Mikołaja II
  • Stanisław Bal (zm. przed 1575) z Hoczwi, syn Mikołaja II
  • Anna Domaradzka
VII generacja
VIII generacja
  • Matjasz V Bal r. 1651 zg. pod Beresteczkiem
  • Elżbieta Witkowska
  • Piotr III Bal
  • Jan III Bal r. 1663
  • Adam Bal zm. 1646, chorąży przemyski – uzyskał od króla Władysława IV prawa miejskie dla Baligrodu w roku 1634
  • Stefan Bal r. 1620-1675 chorąży przemyski i podkomorzy sanocki
  • Anna Lipska
  • Zofia Balówna
  • Agnieszka Wapowska
  • Helena Balówna
  • Mikołaj III Bal
  • Zofia Bełzska
IX generacja
  • Piotr IV Bal r. 1620-1665
  • Stanisław II Bal r. 1678
  • Bogusław Bal r. 1678-1685
  • Michał I Bal r. 1654-1669
  • Jan Bal (zm. 1698) r. 1653 syn Stefana, komornik graniczny sanocki i podkomorzy sanocki
  • Stanisław III Bal
X generacja
  • Adam z Hoczwi Bal, urzędnik i dygnitarz ziemski sanocki (1735),
  • Stanisław II z Hoczwi Bal r. 1678, urzędnik i dygnitarz ziemski sanocki (1733)
  • Michał II z Hoczwi Bal, chorąży i stolnik czernihowski (1734)
  • Jan V z Hoczwi Bal, sędzia ziemski sanocki, podstoli latyczowski, (1733)
  • Antoni Bal r. 1709-1724, podkomorzy sanocki (1733)
XI generacja
  • Michał III Bal z Nowosiółek, r. 1732
  • Aleksander Bal r. 1712-1758 podstoli latyczowski, podkomorzy sanocki (1735), właściciel Terpiczowa
  • Hieronim z Hoczwi Bal r. 1754, łowczy bracławski, 1758, 1764,
  • Wiktoria Bobowska
  • Katarzyna Romer
  • Anna Karsznicka
  • Ignacy Bal, pułkownik chorągwi pancernej (1716) włas. Taborówki pod Biała Cerkwią, starosta taborowski, dziedzic Baligrodu, ożeniony z Barbarą Domicelą Andrassy.
XII generacja

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Paweł, ożeniony z Wichną z Temiszowa, założyciel rodu Dedeńskich, [w:] Herbarz Bonieckiego. [komentarz: Boniecki nie podaje z jakich źródeł korzystał].

Bibliografia

  • Adam Fastnacht, Feliks Kiryk; Sanok: materiały do dziejów miasta do XVII w., 1990, s. 81
  • Akta Grodzkie i Ziemskie z archiwum tzw. bernardyńskiego
  • Akta konsystorskie t. XV Acta consistorialia premisliensia. Przemyśl
  • Archiwum parafialne w Hoczwi – dokumenty i metryki
  • Gazeta lwowska. O kniastwach we wsiach wołoskich. 1853
  • Herbarz Polski. t. I. A. Bonieckiego
  • Kodeks Dyplomatyczny Małopolski t. III. Piekosiński. Kraków 1876
  • Kronika rodziny Drohojowskich. Jan Drohojowski
  • Mańkowski Tadeusz, Hoczew i Balowie. Lwów 1910
  • Łukasz Bajda, Balowie. Z bieszczadzkich lasów na salony Krakowa i Lwowa, Rzeszów 2011
  • Orichoviana, opera inedita et espistole. Stanisław Orzechowski vol. I, Kraków 1891.
  • Stanisław Stadnicki. O wsiach na prawie wołoskiem. BO. 1848