Bilans płatniczy

Bilans płatniczy – zestawienie wszystkich transakcji dokonanych między rezydentami (gospodarką krajową) a nierezydentami (zagranicą) w danym okresie sprawozdawczym. Jest on sporządzany zgodnie z szóstym wydaniem Balance of Payments and International Investment Position Manual (BPM) publikowanego przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy. Bilans płatniczy Polski publikuje Narodowy Bank Polski, natomiast bilans płatniczy strefy euro − Europejski Bank Centralny.

Międzynarodowa pozycja inwestycyjna jest zestawieniem stanów zagranicznych aktywów i pasywów na koniec danego okresu sprawozdawczego.

Zadłużenie zagraniczne jest zestawieniem zobowiązań zagranicznych o charakterze dłużnym (w tym m.in. kredyty i pożyczki, dłużne papiery wartościowe znajdujące się w posiadaniu zagranicznych inwestorów portfelowych, rachunki bieżące i depozyty nierezydentów w bankach polskich).

Statystyka bilansu płatniczego obejmująca bilans płatniczy, międzynarodową pozycję inwestycyjną i zadłużenie zagraniczne opisuje relacje gospodarki z zagranicą. Umożliwia prowadzenie analizy międzynarodowych stosunków gospodarczych, w tym ocenę nierównowagi zewnętrznej państwa.

Struktura bilansu płatniczego

1. Rachunek bieżący:
   1. Obroty towarowe
   2. Usługi
   3. Dochody pierwotne
   4. Dochody wtórne
2. Rachunek kapitałowy
3. Rachunek finansowy:
   1. Inwestycje bezpośrednie
   2. Inwestycje portfelowe
   3. Pozostałe inwestycje
   4. Pochodne instrumenty finansowe
   5. Oficjalne aktywa rezerwowe
4. Błędy i opuszczenia

Charakterystyka sald składowych bilansu płatniczego

• Rachunek bieżący – obejmuje transakcje w zakresie towarów, usług, dochodów pierwotnych oraz dochodów wtórnych.
• Rachunek kapitałowy – obejmuje transfery kapitałowe o charakterze inwestycyjnym (w Polsce przede wszystkim fundusze unijne).
• Rachunek finansowy – zawiera transakcje finansowe z zakresu inwestycji bezpośrednich, portfelowych, pozostałych inwestycji, pochodnych instrumentów finansowych oraz oficjalnych aktywów rezerwowych.

Równowaga i nierównowaga bilansu płatniczego

Równowaga bilansu płatniczego (w sensie księgowym) występuje wtedy, gdy spełniona jest następująca tożsamość: saldo rachunku bieżącego plus saldo rachunku kapitałowego minus saldo rachunku finansowego plus błędy i opuszczenia równa się zero. Polega ona na równoważeniu deficytów z jednego okresu, nadwyżkami z drugiego.

Do oceny nierównowagi bilansu płatniczego w sensie ekonomicznym, tzn. nierównowagi zewnętrznej kraju i jego wrażliwości na zarażenie zewnętrznymi zjawiskami kryzysowymi, wykorzystuje się dane statystyki bilansu płatniczego w relacji do PKB. Są to m.in. saldo rachunku bieżącego, udział eksportu netto, międzynarodowa pozycja inwestycyjna netto, zadłużenie zagraniczne i oficjalne aktywa rezerwowe.

Bibliografia

• NBP: Statystyka bilansu płatniczego. Uwagi metodyczne. nbp.pl. [dostęp 2016-11-25].
• System finansowy w Polsce. Bogusław Pietrzak, Zbigniew Polański, Barbara Woźniak (red.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012. ISBN 978-83-01-15236-9.brak strony w książce
• Eurostat: Statystyki bilansu płatniczego. europa.eu. [dostęp 2022-07-29].

Linki zewnętrzne

• Bilans płatniczy Polski na stronach NBP
• Balance of Payments Manual 5
• Balance of Payments and International Investment Position Manual ed.6
• Balance of Payments The Concise Encyclopedia of Economics (ang.)