Biota wschodnia

Systematyka^[1]^[2]

Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

Nadgromada

Gromada

Podgromada

Nadklasa

nagonasienne

Klasa

iglaste

Rząd

cyprysowce

Rodzina

cyprysowate

Rodzaj

biota

Gatunek

biota wschodnia

Nazwa systematyczna

Platycladus orientalis (L.) Franco
Portugaliae Acta Biol., Sér. B, Sist., Julio Henriques: 33 (1949)^[3]

Synonimy

Biota chengii (Bordères & Gaussen) Bordères & Gaussen
Biota coraeana Siebold ex Gordon
Biota dumosa Carrière
Biota elegantissima Beissn.
Biota ericoides Carrière
Biota excelsa Gordon
Biota falcata (Veitch) Hogg
Biota fortunei Carrière
Biota freneloides Rollison
Biota funiculata Gordon
Biota glauca Carrière
Biota gracilifolia Knight
Biota intermedia Gordon & Glend.
Biota japonica Siebold ex Gordon & Glend.
Biota meldensis P.Lawson ex Gordon & Glend.
Biota nepalensis Endl. ex Gordon & Glend.
Biota orientalis (L.) Endl.
Biota pyramidalis Carrière
Biota semperaurescens (Lemoine ex Gordon) Beissn.
Biota stricta (Spach) Lindl. & Gordon
Biota tatarica Lindl. & Gordon
Biota variegata Gordon & Glend.
Biota wareana Gordon
Biota zuccarinii Siebold ex Carrière
Chamaecyparis decussata Carrière
Chamaecyparis glauca Carrière
Cupressus filiformis Beissn.
Cupressus thuja O.Targ.Tozz.
Juniperus ericoides Carrière
Platycladus chengii (Bordères & Gaussen) A.V.Bobrov
Platycladus orientalis subsp. chengii (Bordères & Gaussen) Silba
Platycladus orientalis f. pendula Q.Q.Liu & H.Y.Ye
Platycladus stricta Spach
Retinispora decurvata Carrière
Retinispora decussata Gordon
Retinispora ericoides Zucc. ex Gordon
Retinispora flavescens Beissn.
Retinispora glauca Mast.
Retinispora juniperoides Carrière
Retinispora recurvata Mast.
Retinispora rigida Carrière
Thuja acuta Moench
Thuja antarctica Gordon
Thuja argentea Carrière
Thuja aurea Carrière
Thuja australis Ten.
Thuja chengii Bordères & Gaussen
Thuja decora Salisb.
Thuja dumosa Gordon
Thuja elegantissima Gordon
Thuja ericoides Carrière
Thuja expansa Laws. ex K.Koch
Thuja falcata Veitch
Thuja filiformis Lodd. ex Lindl.
Thuja fortunei Carrière
Thuja funiculata Gordon
Thuja glauca Carrière
Thuja gracilifolia Knight ex Parl.
Thuja hybrida Carrière
Thuja intermedia Gordon
Thuja meldensis Quetier
Thuja minor Paul ex Gordon
Thuja monstrosa Gordon
Thuja orientalis L.
Thuja orientalis var. mexicana Dummer
Thuja pyramidalis Ten.
Thuja semperaurescens K.Koch
Thuja stricta Gordon
Thuja tatarica Lodd. ex G.Don
Widdringtonia glauca (Carrière) Carrière^[3]

Kategoria zagrożenia (CKGZ)^[4]

bliski zagrożenia

Systematyka w Wikispecies

Multimedia w Wikimedia Commons

Biota wschodnia, platykladus wschodni dawniej żywotnik wschodni (Platycladus orientalis (L.) Franco) – gatunek rośliny iglastej należący do rodziny cyprysowatych. Jedyny żyjący przedstawiciel rodzaju biota (rodzaj obejmuje także kopalne, mioceńskie gatunki Platycladus yunnanensis^[5] i Platycladus preorientalis^[6]). Występuje w Korei, na północnych obszarach Chin i na Rosyjskim Dalekim Wschodzie^[3]^[7]. Od dawna uprawiany w Japonii i Chinach, także rośnie zdziczały na obszarach poza naturalnym zasięgiem^[7]. Uprawiany jest także w Europie, głównie w rejonie Morza Czarnego i Śródziemnego.

Morfologia

Pokrój: Wolno rosnące (po 50 latach osiąga do 10 m), niewielkie drzewa (maksymalnie do 20 m w naturze) lub duże krzewy o regularnym, zwartym pokroju za młodu i bardziej rozłożystej koronie u starszych okazów^[7]. Zwykle wytwarza kilka pni.
Pędy: Skierowane ku górze, o wachlarzowatych rozgałęzieniach gęsto ustawionych w jednej płaszczyźnie, podobnie zabarwionych z obu stron^[7].
Liście: Łuskowate, jednakowe po obu stronach, soczysto zielone, wąskie, długości 2–4 mm, przylegające do pędów, nakrzyżległe^[7]. Są delikatniejsze i drobniejsze niż u przedstawicieli żywotnika. Zimą często brunatnieją.
Szyszki: Męskie drobne, do 3 mm długości, powstają na szczytach gałązek. Młode szyszki żeńskie są zielone do niebieskawych, mięsiste. Osiągają do 25 mm długości^[7]. Dojrzewają po 8 miesiącach od zapylenia i wówczas drewnieją. Łuski grube, rogowato zgięte, najczęściej jest ich 6–8^[7]. Nasiona długości 5–7 mm, bez skrzydełek^[7].

Właściwości chemiczne

Rośliny tego gatunku zawierają trujące tujony. Zewnętrznie działają one drażniąco na skórę; spożyte wywołują drgawki i degeneracyjne zmiany w wątrobie i nerkach, krwawienia ze śluzówki żołądka^{[potrzebny przypis]}.

Systematyka

Pierwotnie gatunek ten zaliczany był do rodzaju żywotnik pod nazwą Thuja orientalis (pol. żywotnik wschodni) lecz obecnie został wyodrębniony we własnym jednogatunkowym rodzaju Platycladus (pol. biota) z powodu różnic morfologicznych^[8]^[9].

Zastosowanie

Roślina ozdobna: w Chinach drzewo święte, sadzone często na cmentarzach^[7]. Poza tym gatunek sadzony jest w ogrodach, pojedynczo, w niewielkich grupach lub na żywopłoty. Szczególnie cenione są wolno rosnące, kolorowe odmiany (np. 'Aurea Nana' – żółto igielna), jedna z najbardziej znanych polskich odmian tego gatunku to odmiana 'Justyna' – zielone igły.

Uprawa

Wymagania: Preferuje dobrze nasłonecznione, ciepłe i osłonięte miejsca o dużej wilgotności powietrza. Wytrzymały na suszę. Dobrze rośnie na glebach wilgotnych, zasobnych w wapń. Wymaga stanowisk osłoniętych od wiatru. Odczyn gleby najlepiej lekko kwaśny. W chłodniejszych rejonach kraju może przemarzać na zimę, dlatego młodsze rośliny należy zabezpieczać na zimę. Strefa mrozoodporności 6B^[10].
Sposób uprawy: Rośliny tego gatunku rozmnażane są z nasion lub sadzonek, które należy pobierać z „piętką”. Nasiona zbiera się w październiku i listopadzie, wysiewa w kwietniu, po uprzedniej 3–4 tygodniowej stratyfikacji. Przez zimę siewki należy starannie chronić przed mrozem. Rozmnażanie przez sadzonkowanie stosowane jest przy rozmnażaniu wyselekcjonowanych odmian, w celu zachowania ich cech odmianowych.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
↑ M.J.M.M.J.M. Christenhusz M.J.M.M.J.M. i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI: 10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).
↑ ^a ^b ^c Platycladus orientalis (L.) Franco. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-04-07].
↑ Platycladus orientalis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Jing-Yu Wu, Su-Ting Ding, Qi-Jia Li, Zhen-Rui Zhao i Bai-Nian Sun. First Occurrence of Platycladus from the Upper Miocene of Southwest China and Its Phytogeographic Implications. „PLoS ONE”. 9(12): e115141, 2014. DOI: 10.1371/journal.pone.0115141. (ang.).
↑ Wenlong He, Liang Xiao, Xiangchuan Li i Shuangxing Guo. An ancient example of Platycladus (Cupressceae) from the early Miocene of northern China: origin and biogeographical implications. „Historical Biology: An International Journal of Paleobiology”, w druku. DOI: 10.1080/08912963.2017.1339038. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 33. ISBN 0-333-73003-8.
↑ Piotr Gach: Żywotnik zachodni - Drzewa. [dostęp 2010-05-11]. Cytat: (...)Te duże różnice morfologiczne znalazły swoje odzwierciedlenie w filogenetyce, którym było właśnie utworzenie rodzaju Platykladus i przeniesienie do niego umieszczonej wcześniej w rodzaju żywotnik (jako żywotnik wschodni) bioty wschodniej. (pol.).
↑ Aljos Farjon: A natural history of conifers. Timbers Press, 2008, s. 188, 286. ISBN 978-0-88192-869-3. (ang.).
↑ Agnieszka Mike-Jeziorska: Biota wschodnia. 2013. [dostęp 2013-04-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-04-13)]. (pol.).