Bitwa pod Lipanami

Ten artykuł od 2009-05 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł.

Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Bitwa pod Lipanami

wojny husyckie

Część panoramy bitwy pod Lipanami, przedstawia ona m.in. Prokopa Wielkiego wraz z Prokopem Małym (po lewej, na podwyższeniu) i Jana Roháča z Dubé

Czas

30 maja 1434

Miejsce

Lipany, powiat Kolín

Terytorium

Czechy

Wynik

zwycięstwo utrakwistów i katolików

Strony konfliktu

Husyci (taboryci i sierotki)

Husyci (utrakwiści) i katolicy

Dowódcy

Prokop Wielki †
Jan Čapek z Sán
Prokop Mały †
Jan Roháč z Dubé

Diviš Bořek

Siły

około 10 000 ludzi i 360 wozów bojowych

około 20 000 ludzi i 660 wozów bojowych

Straty

1 300 ludzi

200 ludzi

Położenie na mapie Czech

50°01′43″N 14°56′13″E/50,028611 14,936944

Multimedia w Wikimedia Commons

Bitwa pod Lipanami (czes. Bitva u Lipan) – starcie zbrojne między katolicką i utrakwistyczną szlachtą czeską a taborytami i tzw. sierotkami w okresie wojen husyckich^[1]. W Czechach uważane za jedną z ważniejszych bitew w historii kraju.

Przebieg bitwy

Stoczona została 30 maja 1434 roku w pobliżu Lipan (pomiędzy Pragą a Kolínem), gdzie stanęły naprzeciw siebie połączone siły radykalnych husytów (taborytów dowodzonych przez Prokopa Wielkiego oraz sierotek dowodzonych przez Jana Čapka z Sán) z jednej strony, a z drugiej – sojuszu umiarkowanych husytów (utrakwistów) i katolików dowodzonego przez Diviša Bořka z Miletinka, dawnego towarzysza broni Jana Żiżki. Oddziały koalicji utrakwistów i katolików były liczniejsze, posiadali oni około 20 000 żołnierzy i 660 wozów bojowych, natomiast armia taborytów i sierotek (9 000 piechoty, 700 jazdy i 360 wozów bojowych) była mniej liczna ale lepiej zorganizowana i bardziej doświadczona. Obie armie używały klasycznej taktyki husyckiej (walka z użyciem warownego taboru) oraz podobnego uzbrojenia^[2].

Początkowo wojska radykałów schroniły się wewnątrz taboru (wagenburga) – sprzężonych wozów ustawianych w szyku kołowym (zazwyczaj w kilka współśrodkowych pierścieni). Taboryci liczyli na to, że koalicjanci – z uwagi na to, że ich terytorium pozostało właściwie niechronione – wykonując nerwowe działania popełnią jakiś błąd.

Diviš Bořek podzielił swą jazdę na dwie części, przy czym jednej nakazał schronić się w niewielkiej dolinie w pobliżu obozu radykałów. Drugiej grupie wraz z taborem nakazał atak na tabor radykałów, który po pierwszych salwach obrońców załamał się.

W tym momencie Prokop i Jan Čapek popełnili błąd. Podobnie, jak to miało miejsce we wcześniejszych walkach z wyprawami krzyżowymi na Czechy oraz podczas wypraw wojennych husytów, otwarto tabor, aby umożliwić własnym wojskom pogoń za ponoć uciekającymi w rozsypce przeciwnikami. Utrakwiści poczekali, aż Jan Čapek będzie dostatecznie daleko od wozów, a jego wojska będą zbyt zajęte masakrowaniem uciekających niedobitków. W odpowiednim momencie uderzył oddział ukryty w dolinie atakując opustoszały i otwarty tabor broniony przez niewielki oddział piechoty. W tym czasie rzekomo uciekające oddziały dokonały zwrotu i uderzyły na goniących ich taborytów. Niespodziewana zmiana sytuacji wprowadziła zamęt wśród taborytów. Čapek widząc, że Prokop nie obroni taboru, którego na dodatek nie można było już zamknąć (co w praktyce oznaczało przegraną w bitwie), zebrał pozostałość jazdy i uciekł z pola bitwy w kierunku Kolína, czym zyskał miano zdrajcy.

Bitwa zakończyła się masakrą taborytów i sierotek. Stracili 1 300 ludzi (w tym przywódcę – Prokopa Wielkiego), a cała armia została rozbita. W efekcie bitwy oba ugrupowania rozpadły się: część przystała do utrakwistów, część wyemigrowała. Opór niewielkich grup pozostałych w Czechach (np. Jan Roháč z Dubé) nie trwał długo. Bitwa położyła kres wojnom husyckim. Ostatnim, mniej znaczącym epizodem wojen husyckich była jednak bitwa pod Křečem, gdzie katolicy ostatecznie pokonali niedobitki taborytów.

Fabularny opis bitwy pojawia się w książce Andrzeja Sapkowskiego Lux perpetua.