Brunfelsia

Brunfelsia americana

Systematyka^[1]^[2]

Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

Nadgromada

Gromada

Podgromada

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

psiankowce

Rodzina

psiankowate

Rodzaj

brunfelsia

Nazwa systematyczna

Brunfelsia Linnaeus
Sp. Pl. 191. 1 Mai 1753^[3]

Typ nomenklatoryczny

B. americana L.^[3]

Synonimy

Brunfelsiopsis (Urb.) Kuntze
Franciscea Pohl^[4]

Systematyka w Wikispecies

Multimedia w Wikimedia Commons

Brunfelsia (Brunfelsia L.) – rodzaj roślin z rodziny psiankowatych. Obejmuje 46^[5]–49^[6] gatunków. Rośliny te naturalnie występują głównie w Ameryce Środkowej i Południowej, na północy sięgając po Kubę i Panamę, a na południu po północną Argentynę^[5]^[6]. Jako introdukowane rosną także w równikowej Afryce Wschodniej^[6].

Niektóre gatunki są popularnie uprawiane w krajach klimatu ciepłego jako rośliny ozdobne^[7], w klimacie umiarkowanym jako rośliny szklarniowe i doniczkowe^[8]. Walorem ozdobnym są kwiaty zmieniające kolor w czasie kwitnienia z białego na żółty i z fioletowego na biały. Dzieje się tak z powodu zmieniającej się ich kwasowości. Kwiaty także efektownie pachną w nocy. Jako rośliny ozdobne najczęściej uprawiane są brunfelsia amerykańska B. americana, B. australis^[5] i brunfelsja skąpokwiatowa B. pauciflora^[7]^[9]. Część przedstawicieli rodzaju wykorzystywana jest także ze względu na właściwości lecznicze, halucynogenne i toksyczne^[7]. Halucynogenem wykorzystywanym w Amazonii jest B. grandiflora. Południowoamerykański gatunek B. uniflora wykorzystywany jest w leczeniu kiły^[5]. Trujące alkaloidy zawarte są zwłaszcza w mięsistych owocach, którymi często trują się psy^[8].

Morfologia

Pokrój: Zimozielone krzewy i niewielkie drzewa^[8]^[7].
Liście: Skrętoległe, pojedyncze^[6], często nieco skórzaste^[8], całobrzegie, nagie lub owłosione^[7], z włoskami pojedynczymi, ew. rzadko rozgałęzionymi^[6].
Kwiaty: Zebrane w szczytowych wierzchotkach^[7], gęstych lub luźnych, czasem zredukowanych do pojedynczych kwiatów^[6]. Kielich jest rurkowaty lub dzwonkowaty^[6], promienisty lub słabo grzbiecisty – wolne końce działek są podobnej wielkości^[7]. Korona kwiatu w dolnej części tworzy rurkę ze zrośniętych płatków, których końce są szeroko rozpostarte i wyraźnie grzbieciste – mają nierówną wielkość. Pręciki cztery, dwusilne – górne dwa osadzone są na długich nitkach i czasem wystają z rurki korony. Dolne dwa są krótsze^[7]. Zalążnia jajowata do stożkowatej^[6], powstaje z dwóch owocolistków i otoczona jest pierścieniowatym miodnikiem. Szyjka słupka na końcu zagięta^[7].
Owoce: Skórzaste lub mięsiste torebki, czasem podobne do jagód, okryte przez skórzasty, trwały kielich^[6]. Zawierają duże nasiona^[6] w liczbie od dwóch do 40^[7].

Systematyka

Rodzaj z podrodziny Petunioideae z rodziny psiankowatych (Solanaceae)^[4].

Wykaz gatunków^[6]

Brunfelsia acunae Hadac
Brunfelsia amazonica Morton
Brunfelsia americana L. – brunfelsia amerykańska^[8]
Brunfelsia australis Benth.
Brunfelsia bahiensis Benth.
Brunfelsia boliviana Plowman
Brunfelsia bonodora (Vell.) J.F.Macbr.
Brunfelsia brasiliensis (Spreng.) L.B.Sm. & Downs
Brunfelsia burchellii Plowman
Brunfelsia cabiesesiana J.G.Graham
Brunfelsia cestroides A.Rich.
Brunfelsia chiricaspi Plowman
Brunfelsia chocoensis Plowman
Brunfelsia clandestina Plowman
Brunfelsia clarensis Britton & P.Wilson
Brunfelsia cuneifolia J.A.Schmidt
Brunfelsia densifolia Krug & Urb.
Brunfelsia dwyeri D'Arcy
Brunfelsia grandiflora D.Don
Brunfelsia grisebachii Amshoff
Brunfelsia guianensis Benth.
Brunfelsia hydrangeiformis (Pohl) Benth.
Brunfelsia imatacana Plowman
Brunfelsia jamaicensis (Benth.) Griseb.
Brunfelsia lactea Krug & Urb.
Brunfelsia latifolia (Pohl) Benth.
Brunfelsia linearis Ekman ex Urb.
Brunfelsia macrocarpa Plowman
Brunfelsia macroloba Urb.
Brunfelsia maliformis Urb.
Brunfelsia martiana Plowman
Brunfelsia membranacea Urb.
Brunfelsia mire Monach.
Brunfelsia nitida Benth.
Brunfelsia obovata Benth.
Brunfelsia pauciflora (Cham. & Schltdl.) Benth. – brunfelsja skąpokwiatowa^[9]
Brunfelsia picardae Krug & Urb.
Brunfelsia pilosa Plowman
Brunfelsia plicata Urb.
Brunfelsia plowmaniana Filipowicz & M.Nee
Brunfelsia pluriflora Urb.
Brunfelsia portoricensis Krug & Urb.
Brunfelsia purpurea Griseb.
Brunfelsia rupestris Plowman
Brunfelsia shaferi Britton & P.Wilson
Brunfelsia sinuata A.Rich.
Brunfelsia splendida Urb.
Brunfelsia undulata Sw.
Brunfelsia uniflora (Pohl) D.Don

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2020-04-04] (ang.).
↑ ^a ^b Brunfelsia. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2020-04-04].
↑ ^a ^b Genus: Brunfelsia L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2020-04-04].
↑ ^a ^b ^c ^d David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 135, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k Brunfelsia Plum. ex L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. [dostęp 2020-04-04].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j K. Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. XIV. Flowering Plants. Eudicots. Springer-Verlag, 2016, s. 348-349. ISBN 978-3-319-28532-0.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, s. 157, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .
↑ ^a ^b MieczysławM. Czekalski MieczysławM., Rośliny ozdobne do dekoracji wnętrz, Poznań: Wydawnictwo Akademii Rolniczej w Poznaniu, 1996, s. 150, ISBN 83-7160-011-9 .