Chaber Kotschyego
 | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | eukarionty | ||
|---|---|---|---|
| Królestwo | rośliny | ||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | okrytonasienne | ||
| Klasa | Magnoliopsida | ||
| Nadrząd | astropodobne | ||
| Rząd | astrowce | ||
| Rodzina | astrowate | ||
| Podrodzina | Carduoideae | ||
| Rodzaj | chaber | ||
| Gatunek | chaber Kotschyego | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Centaurea kotschyana Heuff. ex W. D. J. Koch Flora 18(1): 245. 1835[3] | |||
| Synonimy | |||
| |||
| |||
Chaber Kotschyego[4] (Centaurea kotschyana Heuff. ex W. D. J. Koch) – gatunek rośliny z rodziny astrowatych.
Rozmieszczenie geograficzne
Występuje w Europie we wschodnich Karpatach i na Bałkanach. Zachodnia granica jego zasięgu w Karpatach przebiega przez Bieszczady Zachodnie[5]. W Polsce występuje wyłącznie w Bieszczadach Zachodnich. W ramach inwentaryzacji florystycznej przeprowadzonej w latach 1993-1994 potwierdzono tutaj jego występowanie na 27 stanowiskach, większość z nich znajdowała się na połoninach Halicza i Tarnicy[5]. Najdalej na zachód wysunięte stanowisko było na Połoninie Wetlińskiej, najniżej położone w dolinie Terebowca (ok. 750 m n.p.m.)[5].
Morfologia
- Łodyga
- O wysokości 25-60 cm, zazwyczaj nierozgałęziona[6].
- Liście
- Liście pędów płonnych podługowato-eliptyczne, niepodzielone. Liście łodygowe pierzastosieczne, o szczytowym odcinku zazwyczaj większym i mającym grubo ząbkowane brzegi[6].
- Kwiaty
- Czarnopurpurowe, zebrane w szczytowy koszyczek. Okrywa ma średnicę 2,5-3 cm, a jej listki są gładkie, bez podłużnych żeberek i całkowicie zakryte przez czarniawe, okrągławotrójkątne przyczepki o długości 5-8 mm z frędzlami o długości 5-7 mm. Frędzle te mają srebrzyste wierzchołki. Przyczepki swoją nasadą zbiegają po bokach łusek. Kwiaty w środku koszyczka są obupłciowe, kwiaty brzeżne nijakie i niewiele tylko dłuższe od środkowych[6].
- Owoc
- Niełupka o długości 4-5 mm z puchem kielichowym tej samej długości. W miejscu przyczepienia do kielicha niełupki są brodate – posiadają pęczki wydłużonych włosków[6].
Biologia i ekologia
Bylina, hemikryptofit. Rośnie na połoninach. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Liczba chromosomów 2n=20, 22[5].
Zagrożenia i ochrona
Kategorie zagrożenia gatunku:
- Kategoria zagrożenia w Polsce według Czerwonej listy roślin i grzybów Polski (2006)[7]: R (rzadki, potencjalnie zagrożony); 2016: NT (bliski zagrożenia)[8]
- Kategoria zagrożenia w Polsce według Polskiej czerwonej księgi roślin (2001): LR (low risk, gatunek niskiego ryzyka); 2014: NT (bliski zagrożenia)[9]
Wszystkie dziko rosnące okazy tego gatunku w Polsce rosną na obszarze BdPN, w większości na obszarach ochrony ścisłej. Dodatkowo z zebranych nasion uprawia się populację tego gatunku w ogródku stacji naukowo-dydaktycznej BdPN w Suchych Rzekach[5].
Przypisy
- ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
- ↑ The Plant List. [dostęp 2017-03-13].
- ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
- ↑ a b c d e Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
- ↑ a b c d Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
- ↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
- ↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
- ↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.
