Czapka frygijska

Ten artykuł od 2014-07 wymaga zweryfikowania podanych informacji. Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary) Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Ten artykuł dotyczy nakrycia głowy. Zobacz też: inne znaczenia.

Czapka frygijska (czapka wolności) – rodzaj wełnianej lub filcowej czapki o kształcie wysokiego stożka z opadającym zwieńczeniem. Nakrycie głowy znane już w starożytności, na przełomie XVIII-XIX wieku spopularyzowane przez ruchy rewolucyjne jako symbol wolności.

Historia

Starożytność

Nazwa tego nakrycia głowy pochodzi od Frygii w Azji Mniejszej. Starożytni Grecy uważali ją za nakrycie typowe dla ludów wschodnich: Frygów, Traków i mitycznych Amazonek.

Zbliżony do niej kształtem pileus był w Rzymie symbolem wolności, otrzymywanym przez niewolnika w momencie wyzwolenia^[1].

Na monetach rzymskich bogini Roma nosi frygijkę. Noszące ją postacie występują często w rzymskiej sztuce, np. chłopiec na Ołtarzu Pokoju^{[potrzebny przypis]}. W czapce frygijskiej przedstawiano od epoki hellenistycznej Mitrę. Kształt frygijki przybrał jeden z typów antycznych hełmów, umownie zwany trackim albo frygijskim.

Nowożytność i współczesność

Szerszą popularność czapka ta zaczęła zdobywać pod koniec XVIII wieku, używana przez rewolucjonistów najpierw w czasie amerykańskiej wojny o niepodległość a następnie w czasie rewolucji francuskiej. Czerwona czapka frygijska używana popularnie przez francuskich sankiulotów stała się nie tylko symbolem rewolucji, ale jednym z głównych symboli narodowych Francji, której kobiecy symbol wolności (fr. liberté) – Marianna przedstawiana jest właśnie w tym nakryciu głowy.

W okresie II wojny światowej czerwona czapka frygijska (fr. bonnet phrygien) z kokardą tricolore stała się (obok barw narodowych i czerwonej gwiazdy) symbolem Wolnych Strzelców i Partyzantów Francuskich – komunistycznej organizacji ruchu oporu we Francji. Kiedy w lutym 1944 r. FTPF współtworzyły Francuskie Siły Wewnętrzne komuniści przyjęli odgórnie symbol FFI – krzyż lotaryński. Mimo to, dla podkreślenia autonomii, na opaskach obok skrótu „FFI” i krzyża umieszczano stary skrót i czapkę wolności (rzadziej czerwoną gwiazdę)^[2][3].

Czapka frygijska była i jest umieszczana na monetach i banknotach wielu państw, m.in. USA, w Polsce po raz pierwszy na banknocie 25-złotowym z 1794 roku. W czasie powstania listopadowego w projekcie godła proponowanego przez Joachima Lelewela miała zastąpić koronę^[4] (sam Lelewel miał później twierdzić, że pomysł ten był żartem z jego strony^[5]). Występuje w symbolice państw, regionów i miast, szczególnie obu Ameryk (np. Kostaryki, Kolumbii, Salwadoru, Argentyny, stanu Nowy Jork, Wirginii).

Odniesienia w kulturze popularnej

• W czapkach frygijskich przedstawione są smerfy – stworzeni przez Peyo bohaterowie komiksu i serialu animowanego.

• Łysiczka lancetowata grzyb o właściwościach psychoaktywnych ze względu na swój kształt bywa popularnie określana czapką wolności^[6].

Zobacz też

Zobacz multimedia związane z tematem: Czapka frygijska

• szlafmyca

Przypisy