Czarnobrody

Ten artykuł dotyczy pirata. Zobacz też: inne znaczenie.

Czarnobrody

Edward Teach

Czarnobrody (drzeworyt z 1734)
Data urodzenia	ok. 1680
Data śmierci	22 listopada 1718
Zawód, zajęcie	pirat
Narodowość	angielska
Multimedia w Wikimedia Commons

Czarnobrody (ang. Blackbeard, właśc. Edward Teach lub Thatch, także Thack, Thatche i Theach^[a][1]) (ur. około 1680^[1][2], zm. 22 listopada^[3]/2 grudnia^[4] 1718) – angielski pirat, w latach 1717–1718 grasujący na wschodnim wybrzeżu Ameryki Brytyjskiej i Morzu Karaibskim, jeden z najgroźniejszych piratów swojego okresu^[2].

Życiorys

Jednym z najważniejszych źródeł nt. jego życia jest wydana w 1724 praca General History of the Pyrates pióra kapitana Charlesa Johnsona^[5]. Według niektórych źródeł urodził się w Bristolu^[1], inne relacje wskazują na Jamajkę jako miejsce jego urodzenia^[6][5]. O jego młodości wiadomo niewiele; niewykluczone, że również nazwisko, pod którym Czarnobrody jest znany, było fałszywe^[5].

Prawdopodobnie służył na okrętach korsarskich podczas Wojny Królowej Anny^[1]; przez pewien czas podlegał słynnemu korsarzowi i piratowi Benjaminowi Hornigoldowi, który miał swoją bazę na wyspie New Providence^[1]. Teach był jednym z najwierniejszych żeglarzy Hornigolda; kiedy zbuntowana załoga odsunęła w 1717 kapitana od dowodzenia okrętem „Ranger”, Czarnobrody był jednym z niewielu, którzy pozostali wobec niego lojalni^[5]. Po tym wydarzeniu Teach uczestniczył w kilku kolejnych wypadach Hornigolda^[5].

Jesienią 1717 na New Providence zjawił się pirat Stede Bonnet, dowodzący slupem „Revenge”^[5]. Bonnet był ranny po potyczce z hiszpańskim okrętem wojennym, w związku z czym zgodził się na to, by Teach przejął czasowo dowodzenie nad jego okrętem^[5]. Ataki na inne statki Czarnobrody prowadził więc początkowo na slupie Bonneta, a następnie na zdobycznym francuskim okręcie La Concorde, przemianowanym na „Queen Anne’s Revenge” (Zemsta Królowej Anny)^[1]. Łącznie w ciągu jesiennych miesięcy 1717 Teach złupił kilkanaście okrętów u wybrzeży Wirginii i w zatoce Delaware^[5], a także podczas późniejszego wypadu w okolice Leeward Islands, gdzie zdobyto „La Concorde”^[5]. Po zdobyciu nowego okrętu flagowego znacznie go dozbroił, umieszczając na nim łącznie ok. 40 dział; poprzednią swoją jednostkę, „Revenge”, zwrócił Bonnetowi^[5]. Obydwaj piraci współpracowali ze sobą w następnych tygodniach^[5].

1718

Okres zimowy 1717/1718 Bonnet i Teach spędzili na New Providence, a następnie na pewien czas rozdzielili się^[5]. Do ponownego ich spotkania doszło wiosną 1718 na wyspach Turneffe. Wówczas załoga Bonneta, przekonana o jego niekompetencji, poprosiła Teacha o przejęcie dowodzenia nad „Revenge”, na co ten przystał, zmuszając Bonneta do rezygnacji, a na nowego kapitana statku wyznaczając swojego podwładnego Richardsa^[5]. W tym samym okresie piraci przejęli i dołączyli do swojej floty slup „Adventure”, a na jego kapitana Czarnobrody wyznaczył Israela Handsa^[5].

W szczytowym momencie kariery – wiosną 1718 roku – Teach dysponował 4 (lub więcej, licząc jednostki sprzymierzone^[5][1]) okrętami, 60 działami i ok. 400 ludźmi^[7]. Wielu z marynarzy napadniętych statków przyłączało się do załogi Czarnobrodego^[5]. Jedną z najbardziej znamiennych akcji Teacha była przedsięwzięta przezeń w maju 1718 tygodniowa blokada morska Charleston, w której uczestniczyło osiem okrętów i w której wyniku piraci splądrowali kilka statków, a także sterroryzowali miasto, zmuszając włodarzy do okupienia się w zamian za uwolnienie jeńców (okupem był wart kilkaset funtów ładunek lekarstw)^[1][5]. Po zdjęciu blokady Teach skierował swoje okręty w okolice przesmyku Topsail (współcześnie przesmyk Beaufort), gdzie najprawdopodobniej celowo osadził kilka własnych okrętów na mieliźnie i porzucił większość swojej załogi^[1][5]. Niewykluczone, że był to wypadek, zapewne jednak Teach dążył do uszczuplenia liczby marynarzy, chcąc uniknąć nadmiernego podziału łupów^[5]. W czerwcu 1718 popłynął do Bath i tam wystarał się u gubernatora Karoliny Północnej Charlesa Edena o ułaskawianie, na krótki czas zrezygnowawszy z piractwa^[1]. Ożenił się z córką lokalnego plantatora i zamieszkał w okolicach Bath^[5]. Wkrótce jednak zaczął ponownie grasować po pobliskich akwenach, m.in. w przesmyku Ocracoke^[1]. Charles Eden nie podejmował działań skierowanych przeciwko Teachowi, w związku z czym mieszkańcy wybrzeża i ofiary pirata zwrócili się w tajemnicy o pomoc do gubernatora Wirginii, Alexandra Spotswooda^[5][3].

Śmierć

Teach zginął 22 listopada 1718 (wg starego stylu, bądź 2 grudnia wg nowego kalendarza^[4]) w trakcie potyczki z dwoma okrętami („Jane” i „Ranger”) dowodzonymi przez angielskiego porucznika Roberta Maynarda, działającego na polecenie Spotswooda^[1][3]. Do bitwy doszło w okolicach przesmyku Ocracoke^[2]. W tym dniu na statku Czarnobrodego znajdowało się około 20 ludzi^[3]. Brytyjczyk wykorzystał podstęp, każąc większości swojej załogi schować się pod pokładem flagowca „Jane” – Teach, nieświadom tego, nakazał abordaż okrętu,co doprowadziło do klęski piratów i śmierci Czarnobrodego^[5]. Maynard rozkazał odciąć głowę Teacha, a jego ciało wyrzucić za burtę^[1]. Za zabicie Czarnobrodego otrzymał od Spotswooda sto funtów szterlingów nagrody^[1]. Następnie skierował się do Wirginii, gdzie głowę Czarnobrodego wywieszono na widok publiczny, a następnie do Bath; tam odszukano i zaaresztowano kilkunastu podwładnych Teacha, m.in. Israela Handsa^[5]. Był on jedynym spośród piratów Czarnobrodego, którego ułaskawiono w procesie w Williamsburgu w marcu 1719; jego zeznania obciążały władze kolonialne Karoliny Północnej, od dłuższego czasu uznawane za przychylne piratom^[5]. Informacje nt. zgonu Teacha rozpowszechniane były m.in. w prasie londyńskiej^[3].

Wygląd i charakter

Według opisu Henry'ego Bostocka, który był jedną z ofiar Teacha, pirat był wysokim mężczyzną o bardzo długiej czarnej brodzie^[5]. Podobny jego opis zachował się w General History of the Pyrates Johnsona^[5]. Charakterystyka ta przeniknęła do większości przedstawień Teacha w dziełach kultury popularnej^[5].

Według opisu Johnsona Teach, aby wyglądać groźniej, uciekał się do zabiegów takich jak wiązanie swojego zarostu w supły i warkocze, przywiązywanie doń wstążek, czy podkładanie ognia pod swój kapelusz^[5]. Miało to na celu wzbudzić lęk u napotkanych żeglarzy i skłonić ich do poddania się bez walki^[5].

We wspomnianej pracy General History Johnson opisuje Teacha jako osobę charyzmatyczną, lecz nieprzewidywalną^[5]. Nakazał m.in. zapalić w ładowni swojego statku siarkę, a w toksycznym dymie wytrzymał najdłużej z całej załogi^[5]. Miał również bez przyczyny postrzelić w nogę jednego ze swoich oficerów, Israela Handsa, tłumacząc ten czyn tym, że musi „co jakiś czas przypominać załodze, kim jest”^[5].

Czarnobrody prowadził prywatny dziennik, który, choć zachowały się nieliczne jego fragmenty, stanowi jedno ze źródeł dla badań nad jego biografią^[5][6].

Elementem amerykańskiego folkloru stał się nigdy nie odnaleziony legendarny skarb Czarnobrodego (największy pojedynczy łup, szacowany na sumę 325 tys. ówczesnych funtów szterlingów^{[potrzebny przypis]}), istnienie którego podawane jest jednak przez historyków w wątpliwość^[2]. W latach 90. XX wieku u wybrzeży Północnej Karoliny odnaleziono wrak statku, będącego prawdopodobnie należącą do Teacha „Zemstą królowej Anny”^[2].

Czarnobrody w kulturze

Filmy i seriale

• 1952: Duch Blackbearda (Blackbeard’s Ghost) – amerykański film familijny (wyk. Peter Ustinov) – w filmie Czarnobrody pojawia się jako duch
• 2006: Czarnobrody (Blackbeard) – amerykański telewizyjny film przygodowy (wyk. Angus Macfadyen).
• 2006: Czarnobrody (Blackbeard: Terror at Sea) – brytyjsko-niemiecko-francuski telewizyjny film dramatyczny (wyk. James Purefoy)
• 2011: Piraci z Karaibów: Na nieznanych wodach ( Pirates of the Caribbean: On Stranger Tides) – amerykański film przygodowy (wyk. Ian McShane) – film ma charakter fantastyczny. Postać Czarnobrodego ma niewiele wspólnego z jego historyczną biografią.
• 2022: Nasza bandera znaczy śmierć – amerykański serial komediowy (wyk. Taika Waititi)

Inne

• 2003: One Piece – seria mang, w której występuje postać o imieniu Marshall D. Teach, która przypomina postać Czarnobrodego
• 2013: Assassin’s Creed IV Black Flag – przygodowa gra akcji

Uwagi

Przypisy