Dalea

Dalea greggii

Systematyka^[1]^[2]

Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

Nadgromada

Gromada

Podgromada

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

bobowce

Rodzina

bobowate

Podrodzina

bobowate właściwe

Rodzaj

dalea

Nazwa systematyczna

Dalea L.
Opera Var.: 244 (1758)^[3]

Typ nomenklatoryczny

D. cliffortiana Willdenow^[4]

Synonimy

Cylipogon Raf.
Gatesia Bertol.
Jamesia Raf.
Kuhnistera Lam.
Parosela Cav.
Petalostemon Michx.
Thornbera Rydb.^[3]

Homonimy

Dalea Mill. = Browallia L.^[5]

Systematyka w Wikispecies

Multimedia w Wikimedia Commons

Dalea, niedołupin^[6] (Dalea L.) – rodzaj roślin z rodziny bobowatych (Fabaceae). Obejmuje 192 gatunki^[3]. Występują one w Ameryce Północnej i wzdłuż Andów w Ameryce Południowej od środkowej Kanady na północy po północną Argentynę na południu^[3]^[7]. Największe zróżnicowanie jest w Meksyku, skąd znanych jest ok. 115 gatunków, z czego 75 to endemity tego kraju. Liczne gatunki rosną też na północ od Meksyku (23 gatunki to endemity Stanów Zjednoczonych i Kanady)^[7]. Są to kserofityczne rośliny zielne i krzewy, rosnące w różnych formacjach i warunkach siedliskowych, przy czym często na skalistych zboczach, w wąwozach^[7] i na terenach pustynnych^[8].

Nazwa rodzaju upamiętnia angielskiego botanika, aptekarza i lekarza – Samuela Dale'a (1659–1739).

Korzenie Dalea purpurea są żute ze względu na ich walory smakowe, a z liści tego gatunku sporządza się aromatyczne napary. Inne gatunki stosowane są jako lecznicze, ozdobne, pastewne, do ochrony gruntów przed erozją, pędy bywają wykorzystywane w plecionkarstwie i do wyrobu mioteł^[7].

Morfologia

Pokrój: Ogruczolone, owłosione lub nagie rośliny zielne (roczne i byliny)^[9], krzewy i drzewa^[10].
Liście: Skrętoległe, nieparzysto pierzaste, ogonkowe lub siedzące, o różnej liczbie listków (od 3 do ponad 40), które są całobrzegie o kształcie od równowąskiego do eliptycznego i jajowatego. Przylistki szczecinkowate do lancetowatych^[9].
Kwiaty: Zebrane w luźne (długoszypułkowe) lub gęste (z kwiatami krótkoszypułkowymi i siedzącymi) kwiatostany typu kłos, grono lub główka. Wspierające kwiatostan podsadki czasem obecne, a czasem ich brak. Przysadki obecne. Kielich jest ma działki równe lub prawie równe, jest krótszy lub dłuższy od rurki korony^[9]. Działki czasem ościste^[10]. Korony zwykle niebieskie lub fioletowe^[10], żagielek szeroki^[10]^[9]. Pręcików jest 5, 9 lub 10^[9].
Owoce: Strąki mniej lub bardziej zamknięte w kielichu, zawierające pojedyncze nasiono^[10]^[9].

Systematyka

Pozycja systematyczna

Jeden z rodzajów plemienia Amorpheae z podrodziny bobowatych właściwych (Faboideae) z rodziny bobowatych (Fabaceae)^[5].

Wykaz gatunków^[3]

Dalea abietifolia (Rose) Bullock
Dalea acracarpica Barneby
Dalea aenigma Barneby
Dalea albiflora A.Gray
Dalea analiliana Spellenb.
Dalea ananassa Barneby
Dalea aurea Nutt. ex Pursh
Dalea austrotexana B.L.Turner
Dalea ayavacensis Kunth
Dalea azurea (Phil.) Reiche
Dalea bacchantum Barneby
Dalea bartonii Barneby
Dalea bicolor Humb. & Bonpl. ex Willd.
Dalea boliviana Britton
Dalea boraginea Barneby
Dalea botterii (Rydb.) Barneby
Dalea brachystachya A.Gray
Dalea brandegeei (Rose) Bullock
Dalea caeciliae Harms
Dalea cahaba J.R.Allison
Dalea candida Willd.
Dalea capitata S.Watson
Dalea carnea (Michx.) Poir.
Dalea carthagenensis (Jacq.) J.F.Macbr.
Dalea ceciliana B.L.Turner
Dalea choanosema Barneby
Dalea chrysophylla Barneby
Dalea cinnamomea Barneby
Dalea cliffortiana Willd.
Dalea coerulea (L.f.) Schinz & Thell.
Dalea compacta Spreng.
Dalea conetensis A.E.Estrada & Villarreal
Dalea confusa (Rydb.) Barneby
Dalea cora Barneby
Dalea crassifolia Hemsl.
Dalea cuatrecasasii Barneby
Dalea cuniculocaudata Paul G.Wilson
Dalea cyanea Greene
Dalea cylindrica Hook.
Dalea cylindriceps Barneby
Dalea daucosma Barneby
Dalea dipsacea Barneby
Dalea dispar C.V.Morton
Dalea dorycnioides DC.
Dalea drummondiana Shinners
Dalea elata Hook. & Arn.
Dalea elegans Gillies ex Hook.
Dalea emarginata (Torr. & A.Gray) Shinners
Dalea emmae Rzed. & Calderón
Dalea enneandra Nutt.
Dalea eriophylla S.Watson
Dalea erythrorhiza Greenm.
Dalea escobilla Barneby
Dalea exigua Barneby
Dalea exilis DC.
Dalea exserta (Rydb.) Gentry
Dalea feayi (Chapm.) Barneby
Dalea fieldii (J.F.Macbr.) J.F.Macbr.
Dalea filiciformis C.B.Rob. & Greenm.
Dalea filiformis A.Gray
Dalea flavescens (S.Watson) Welsh
Dalea floridana (Rydb.) J.Diggs & Weakley
Dalea foliolosa (Aiton) Barneby
Dalea foliosa (A.Gray) Barneby
Dalea formosa Torr.
Dalea frutescens A.Gray
Dalea galbina (J.F.Macbr.) J.F.Macbr.
Dalea gattingeri (A.Heller) Barneby
Dalea glumacea Barneby
Dalea grayi (Vail) L.O.Williams
Dalea greggii A.Gray
Dalea gymnocodon Barneby
Dalea gypsophila Barneby
Dalea hallii A.Gray
Dalea hegewischiana Steud.
Dalea hemsleyana (Rose) Bullock
Dalea hintonii Sandwith
Dalea holwayi Rose
Dalea hospes (Rose) Bullock
Dalea humifusa Benth.
Dalea humilis G.Don
Dalea illustris Barneby
Dalea insignis Hemsl.
Dalea isidori Barneby
Dalea jaliscana A.E.Estrada & Villarreal
Dalea jamesii (Torr.) Torr. & A.Gray
Dalea jamesonii (J.F.Macbr.) J.F.Macbr.
Dalea janosensis A.E.Estrada & Villarreal
Dalea kuntzei Harms ex Kuntze
Dalea lachnantha S.Schauer
Dalea lachnostachys A.Gray
Dalea lamprostachya Barneby
Dalea lanata Spreng.
Dalea laniceps Barneby
Dalea lasiathera A.Gray
Dalea leporina (Aiton) Bullock
Dalea leptostachya DC.
Dalea leucosericea (Rydb.) Standl. & Steyerm.
Dalea leucostachya A.Gray
Dalea luisana S.Watson
Dalea lumholtzii C.B.Rob. & Fernald
Dalea lutea (Cav.) Willd.
Dalea macrotropis S.Schauer
Dalea mcvaughii Barneby
Dalea melantha S.Schauer
Dalea mexiae Barneby
Dalea minutifolia (Rydb.) Harms
Dalea mixteca Barneby
Dalea mollis Benth.
Dalea mollissima (Rydb.) Munz
Dalea moquehuana J.F.Macbr.
Dalea mountjoyae M.Woods
Dalea mucronata DC.
Dalea multiflora (Nutt.) Shinners
Dalea myriadenia Ulbr.
Dalea nana Torr. ex A.Gray
Dalea nelsonii (Rydb.) Barneby
Dalea nemaphyllidia Barneby
Dalea neomexicana (A.Gray) Cory
Dalea nobilis Barneby
Dalea obovata (Torr. & A.Gray) Shinners
Dalea obovatifolia Ortega
Dalea obreniformis (Rydb.) Barneby
Dalea onobrychis DC.
Dalea ornata (Douglas ex Hook.) Eaton & Wright
Dalea parrasana Brandegee
Dalea pazensis Rusby
Dalea pectinata Kunth
Dalea pennellii (J.F.Macbr.) J.F.Macbr.
Dalea phleoides (Torr. & A.Gray) Shinners
Dalea pinetorum Gentry
Dalea pinnata (J.F.Gmel.) Barneby
Dalea piptostegia Barneby
Dalea plantaginoides Barneby
Dalea pogonathera A.Gray
Dalea polygonoides A.Gray
Dalea polystachya Barneby
Dalea pringlei A.Gray
Dalea prostrata Ortega
Dalea pseudocorymbosa A.E.Estrada & Villarreal
Dalea pulchella G.Don
Dalea pulchra Gentry
Dalea purpurea Vent.
Dalea purpusii Brandegee
Dalea quercetorum Standl. & L.O.Williams
Dalea radicans S.Watson
Dalea reclinata (Cav.) Willd.
Dalea reverchonii (S.Watson) Shinners
Dalea revoluta S.Watson
Dalea rosarum Rzed. & Calderón
Dalea rubescens S.Watson
Dalea rubriflora A.E.Estrada, Mart.-Ram., A.Mares & Ocampo
Dalea rubrolutea Barneby
Dalea rupertiana Rzed. & Calderón
Dalea rupertii A.E.Estrada, Villarreal & M.González
Dalea rzedowskii Barneby
Dalea sabinalis (S.Watson) Shinners
Dalea saffordii (Rose) Bullock
Dalea scandens (Houst. ex Mill.) R.T.Clausen
Dalea scariosa S.Watson
Dalea schiblii R.Medina & M.Sousa
Dalea searlsiae (A.Gray) Barneby
Dalea sericea Lag.
Dalea sericocalyx (Rydb.) L.Riley
Dalea similis Hemsl.
Dalea simulatrix Barneby
Dalea smithii J.F.Macbr.
Dalea sousae Barneby
Dalea strobilacea Barneby
Dalea tentaculoides Gentry
Dalea tenuicaulis Hook.f.
Dalea tenuifolia (A.Gray) Shinners
Dalea tenuis (J.M.Coult.) Shinners
Dalea thouinii Schrank
Dalea tolteca Barneby
Dalea tomentosa (Cav.) Willd.
Dalea transiens Barneby
Dalea tridactylites Barneby
Dalea trifoliata Zucc.
Dalea trochilina Brandegee
Dalea uniflora (Barneby) G.L.Nesom
Dalea urceolata Greene
Dalea verna Barneby
Dalea versicolor Zucc.
Dalea villosa (Nutt.) Spreng.
Dalea virgata Lag.
Dalea viridiflora S.Watson
Dalea weberbaueri Ulbr.
Dalea wigginsii Barneby
Dalea wilsonii Piñeros-U. & F.González
Dalea wrightii A.Gray
Dalea zimapanica S.Schauer

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2023-12-21] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Fabales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2023-12-21] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Dalea L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2023-12-21].
↑ Dalea. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2023-12-21].
↑ ^a ^b Genus Dalea L., [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [online], USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System [dostęp 2023-12-21] .
↑ Józef Rostafiński: Słownik polskich imion rodzajów oraz wyższych skupień roślin. Kraków: Akademia Umiejętności, 1900, s. 242. (pol.).
↑ ^a ^b ^c ^d G. P. Lewis, Brian Schrire, Barbara Mackinder, Mike Lock: Legumes of the World. Royal Botanic Gardens, Kew, 2005, s. 304. ISBN 978-1-900347-80-8.
↑ David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 274, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Woods, M., W.S.W.S. Hughes W.S.W.S., The genus Dalea (Fabaceae) in Alabama, „Phytoneuron”, 2013, s. 1–12 [dostęp 2023-12-21] .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Carmen UlloaC.U. Ulloa Carmen UlloaC.U., Peter MollerP.M. Jorgensen Peter MollerP.M., Dalea Lucanus, [w:] Arboles y arbustos de los Andes del Ecuador [online], eFloras.org [dostęp 2023-12-21] .