Dikdik sawannowy

Madoqua kirkii^[1]

(Günther, 1880)

Systematyka

Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Rząd

parzystokopytne

Rodzina

wołowate

Podrodzina

antylopy

Rodzaj

dikdik

Gatunek

dikdik sawannowy

Kategoria zagrożenia (CKGZ)^[2]

najmniejszej troski

Systematyka w Wikispecies

Multimedia w Wikimedia Commons

Dikdik sawannowy^[3] (Madoqua kirkii) – gatunek ssaka parzystokopytnego z rodziny wołowatych zaliczany do antylop, blisko spokrewniony z dikdikiem drobnym (Madoqua guentheri). Wyewoluował w miocenie ok. 12 mln lat temu.

Występowanie i biotop

Obecny zasięg występowania gatunku obejmuje obszary środkowej i południowej Afryki – południowo-zachodnia Angola, środkowa i południowa Kenia, Namibia, południowo-wschodnia Somalia, środkowa Tanzania i Namibia.

Jego siedliskiem są suche tereny w pobliżu gęstych krzewów, wśród których zwierzęta te ukrywają się i żerują.

Charakterystyka ogólna

Dane morfologiczne i cyklu życiowego
	parametr
Długość ciała	55–77 cm
Wysokość w kłębie	35–45 cm
Długość ogona	4–6 cm
Masa ciała	2,7-6,5 kg
Dojrzałość płciowa	samice: 6-8 miesięcy, samce: ok. 12 miesięcy
Ciąża	169-174 dni
Liczba młodych w miocie	1
Długość życia	10 lat

Wygląd

Ubarwienie grzbietu brązowe lub żółtawoszare, głowa i nogi płowe, spodnia część ciała i wewnętrzna strona nóg – biała. Duże oczy otacza pierścień jasnych włosów.

U samców występują krótkie, ok. 11 cm rogi, które mogą być osłonięte kępą włosów. U samic występują dwie pary sutków. Wąskie i długie racice ostro zakończone. Charakterystyczną cechą dikdików sawannowych jest ruchliwa górna warga, która wraz z nozdrzami wystaje lekko przed wargą dolną.

Tryb życia

Dikdiki sawannowe są najbardziej aktywne wczesnym rankiem i późnym popołudniem, ale wykazują również aktywność w ciągu nocy. Żyją pojedynczo lub parami. Są zwierzętami terytorialnymi. Granice zajmowanego obszaru znakują kałem, moczem i wydzieliną gruczołów przyocznych. Rytuał znakowania wykonywany jest przez samca i przez samicę. Samiec zajmuje się obroną terytorium przed innymi przedstawicielami tego samego gatunku. Po swoim terenie poruszają się ustalonymi ścieżkami. Są zwierzętami nieśmiałymi, spędzającymi większość czasu w ukryciu. Wystraszone uciekają zygzakiem, wydając przy tym dźwięki brzmiące jak dik-dik lub zik-zik. W czasie ucieczki osiągają prędkość do 42 km/h.

Podstawę ich diety stanowią liście krzewów i drzew, a uzupełnieniem są trawy, pąki, owoce i zioła. Żyją do 10 lat, ale średni czas życia w warunkach naturalnych wynosi 3-4 lata. W niewoli zanotowano dikdika sawannowego w wieku 14 lat^[4].

Rozród

Samice dikdika Kirka osiągają dojrzałość płciową w wieku ok. 6-8 miesięcy, samce ok. 12 miesięcy. Są prawdopodobnie gatunkiem monogamicznym. Tworzą pary zajmujące obszar 5-30 hektarów. Po ok. 170-dniowej ciąży samica rodzi jedno młode ważące 560-680 g, które karmi mlekiem przez 6 tygodni, pozostając z nim w ukryciu. Przeżywalność młodych szacowana jest na 50%. Siedmiomiesięczne dikdiki sawannowe osiągają pełne wymiary i są wówczas zmuszane do opuszczenia terytorium rodziców. Samica może rodzić dwa razy w ciągu roku.

Podgatunki

Wyróżniono 4 podgatunki dikdików sawannowych^[3]:

dikdik płochy (Madoqua kirkii cavendishi)
dikdik namibijski (Madoqua kirkii damarensis)
dikdik kenijski (Madoqua kirkii hindei)
dikdik tanzański (Madoqua kirkii thomasi)

Znaczenie

Zabijane głównie ze względu na skórę, z której wyrabiane są m.in. rękawiczki. Na parę rękawiczek potrzebne są skóry z dwóch dikdików.

Zagrożenia i ochrona

Do naturalnych wrogów dikdików sawannowych należą lamparty, gepardy, szakale, pawiany, orły i pytony. Pomimo intensywnych polowań w niektórych regionach dikdik sawannowy jest uważany za gatunek liczny. Nie jest objęty konwencją waszyngtońską CITES, a w Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii LC (least concern – niskiego ryzyka)^[5].

Zobacz też

ochrona przyrody

Przypisy

↑ Madoqua kirkii, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ Madoqua kirkii, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ^a ^b Włodzimierz Cichocki, Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Ewa Rajska, Artur Jasiński, Wiesław Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk, 2015, s. 297. ISBN 978-83-88147-15-9.
↑ Jones, M.L.: Longevity of ungulates in captivity. Int. Ybk. 32:159-169, 1993.
↑ IUCN SSC Antelope Specialist Group, Madoqua kirkii, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2009-01-11] (ang.).

Bibliografia

Halina Komosińska, Elżbieta Podsiadło: Ssaki kopytne. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002. ISBN 83-01-13806-8.
Scheibe, E. 1999.: "Madoqua kirkii" (On-line), Animal Diversity Web.. [dostęp 2007-09-05]. (ang.).
Brent Huffman: www.ultimateungulate.com. [dostęp 2007-09-05]. (ang.).
Kirk's Dik-Dik Madoqua kirkii. [dostęp 2007-09-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-09-04)]. (ang.).