Dodonaea
 Dodonaea viscosa | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | eukarionty | ||
|---|---|---|---|
| Królestwo | rośliny | ||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | okrytonasienne | ||
| Klasa | Magnoliopsida | ||
| Nadrząd | |||
| Rząd | mydleńcowce | ||
| Rodzina | mydleńcowate | ||
| Rodzaj | Dodonaea | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Dodonaea Mill. Gard. Dict. Abr. ed. 4: s.p. (1754)[3] | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
| D. viscosa N. J. Jacquin[4] | |||
| Synonimy | |||
| |||
| |||
| |||
Dodonaea – rodzaj roślin z rodziny mydleńcowatych. Obejmuje 72 gatunki[3]. Zasięg rodzaju obejmuje wszystkie kontynenty w strefie międzyzwrotnikowej, ale ogromna większość jego przedstawicieli (65 gatunków) jest endemitami Australii[5]. Te zwykle gruczołowato lepkie drzewa i krzewy[5] zasiedlają w większości siedliska suche i piaszczyste, zwykle jednak rosnąc w ich obrębie w pobliżu strumieni i wzdłuż wybrzeży[6]. Do rodzaju należą rośliny wiatropylne, co jest wyjątkowe wśród generalnie owadopylnych mydleńcowatych[7].
Niektóre gatunki uprawiane są jako ozdobne, wykorzystywane jako lecznicze i paszowe. Szeroko rozprzestrzeniony gatunek D. viscosa jest źródłem dobrego drewna opałowego i wykorzystywanego do wyrobu narzędzi, uchwytów itp. Sadzony jest także jako ozdobny (jego owoce wykorzystywane są w hawajskich girlandach lei), tam też służą do wyrobu czerwonego barwnika[5].
Nazwa rodzaju upamiętnia Remberta Dodoensa (1517–1585) – botanika flamandzkiego[6].
Morfologia
- Liście
- Zimozielone, skrętoległe[6], rzadko naprzeciwległe[8], bez przylistków[9], często ogruczolone, lepkie i aromatyczne[6]. Blaszka pojedyncza i wówczas zwykle piłkowana, albo pierzasta z listkami czasem równowąskimi[6], listek szczytowy bywa normalnie wykształcony lub jest silnie zredukowany[8].
- Kwiaty
- Obupłciowe i jednopłciowe (rośliny są wówczas dwupienne). Wyrastają pojedynczo w kątach liści bądź zebrane w grona i wiechy w kątach liści i na szczytach pędów[9][8]. Kwiaty są promieniste. Działki kielicha opadają po dojrzeniu, występują w liczbie pięciu, rzadziej trzech do siedmiu. Płatków korony brak. Dysku miodnikowego brak lub jest szczątkowy[8][9]. Pręciki występują w liczbie od 5 do 15[8]. Nitki pręcików są krótkie, pylniki elipsoidalne. Górna zalążnia jest elipsoidalna, tworzona zwykle przez trzy lub pięć, rzadziej dwa lub sześć owocolistków i zawiera tyle samo komór. W każdej z komór znajdują się dwa zalążki. Szyjka słupka jest dłuższa od zalążni, często skręcona i zwieńczona jest znamieniem o liczbie łatek odpowiadającej liczbie owocolistków[9][6].
- Owoce
- Torebki dwu- do sześciokomorowe, z komorami na ścianach odosiowych oskrzydlonymi[8], zwykle dodatkowo dętymi[6]. W każdej z komór dojrzewają zwykle dwa nasiona kulistawe, jajowate lub soczewkowate[9].
Systematyka
Rodzaj z plemienia Dodonaeaeae, podrodziny Dodonaeoideae z rodziny mydleńcowatych Sapindaceae[10][8].
- Wykaz gatunków[3]
- Dodonaea adenophora Miq.
- Dodonaea amblyophylla Diels
- Dodonaea amplisemina K.A.Sheph. & Rye
- Dodonaea aptera Miq.
- Dodonaea arnhemica (S.T.Reynolds) M.G.Harr.
- Dodonaea barklyana (S.T.Reynolds) M.G.Harr.
- Dodonaea baueri Endl.
- Dodonaea biloba J.G.West
- Dodonaea boroniifolia G.Don
- Dodonaea bursariifolia F.Muell.
- Dodonaea caespitosa Diels
- Dodonaea camfieldii Maiden & Betche
- Dodonaea ceratocarpa Endl.
- Dodonaea concinna Benth.
- Dodonaea coriacea (Ewart & O.B.Davies) McGill.
- Dodonaea divaricata Benth.
- Dodonaea dodecandra (Domin) M.G.Harr.
- Dodonaea ericoides Miq.
- Dodonaea falcata J.G.West
- Dodonaea filamentosa (S.Moore) M.G.Harr.
- Dodonaea filifolia Hook.
- Dodonaea filiformis Link
- Dodonaea glandulosa J.G.West
- Dodonaea hackettiana W.Fitzg.
- Dodonaea heteromorpha J.G.West
- Dodonaea hexandra F.Muell.
- Dodonaea hirsuta (Maiden & Betche) Maiden & Betche
- Dodonaea hispidula Endl.
- Dodonaea humifusa Miq.
- Dodonaea humilis Endl.
- Dodonaea inaequifolia Turcz.
- Dodonaea intricata J.G.West
- Dodonaea lagunensis M.E.Jones
- Dodonaea lanceolata F.Muell.
- Dodonaea larraeoides Turcz.
- Dodonaea lobulata F.Muell.
- Dodonaea macrossanii F.Muell. & Scort.
- Dodonaea madagascariensis Radlk.
- Dodonaea malvacea (Domin) M.G.Harr.
- Dodonaea megazyga (F.Muell.) F.Muell. ex Benth.
- Dodonaea microzyga F.Muell.
- Dodonaea multijuga G.Don
- Dodonaea oxyptera F.Muell.
- Dodonaea pachyneura F.Muell.
- Dodonaea peduncularis Lindl.
- Dodonaea petiolaris F.Muell.
- Dodonaea physocarpa F.Muell.
- Dodonaea pinifolia Miq.
- Dodonaea pinnata Sm.
- Dodonaea platyptera F.Muell.
- Dodonaea polyandra Merr. & L.M.Perry
- Dodonaea polyzyga F.Muell.
- Dodonaea procumbens F.Muell.
- Dodonaea ptarmicifolia Turcz.
- Dodonaea rhombifolia N.A.Wakef.
- Dodonaea rigida J.G.West
- Dodonaea rupicola C.T.White
- Dodonaea scurra K.A.Sheph. & R.A.Meissn.
- Dodonaea serratifolia McGill.
- Dodonaea sinuolata J.G.West
- Dodonaea stenophylla F.Muell.
- Dodonaea stenozyga F.Muell.
- Dodonaea subglandulifera J.G.West
- Dodonaea tenuifolia Lindl.
- Dodonaea tepperi F.Muell. ex Tepper
- Dodonaea triangularis Lindl.
- Dodonaea trifida F.Muell.
- Dodonaea triquetra J.C.Wendl.
- Dodonaea truncatiales F.Muell.
- Dodonaea uncinata J.G.West
- Dodonaea vestita Hook.
- Dodonaea viscosa Jacq.
Przypisy
- ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2022-02-03] (ang.).
- ↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2022-02-03] (ang.).
- ↑ a b c d Dodonaea Mill.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-02-03].
- ↑ Dodonaea. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2022-02-03].
- ↑ a b c d David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 307, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
- ↑ a b c d e f g h Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 351. ISBN 0-333-73003-8.
- ↑ Rośliny kwiatowe. 1, Warszawa: Muza, 1998, s. 331, ISBN 83-7079-778-4, OCLC 749836232 .
- ↑ a b c d e f g K. Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. X. Flowering Plants. Eudicots. Heidelberg, Dordrecht, London, New York: Springer, 2011, s. 376. ISBN 978-3-642-14396-0.
- ↑ a b c d e Dodonaea Miller. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-02-03].
- ↑ Genus: Dodonaea Mill.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-02-01].
Identyfikatory zewnętrzne:
