Dolores del Río
 Dolores del Río (1935) | |||
| Imię i nazwisko | María de los Dolores Asúnsolo y López Negrete | ||
|---|---|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | 3 sierpnia 1904 | ||
| Data i miejsce śmierci | 11 kwietnia 1983 | ||
| Zawód | aktorka | ||
| Lata aktywności | 1925–1978 | ||
 | |||
| |||
Dolores del Río (właśc. María de los Dolores Asúnsolo y López Negrete; ur. 3 sierpnia 1904 w Durango, zm. 1983 w Newport Beach)[1] – meksykańska aktorka filmowa, teatralna i telewizyjna, pierwsza latynoska gwiazda filmowa[2]. Trzykrotna zdobywczyni nagrody filmowej Ariel, nazywanej "meksykańskim Oscarem"[3].
Życiorys
Urodziła się w 1905 w zamożnej meksykańskiej rodzinie[2]. Jej rodzicami byli Antonia i Jesus Asúnsolo. Ojciec przyszłej aktorki pracował jako dyrektor banku w Durango. W 1910 podczas rewolucji meksykańskiej musiał uciekać do USA. Dolores wraz z matką zamieszkała tymczasem w Meksyku. Tam ukończyła francuską szkołę prywatną przy klasztorze św. Józefa[1].
W 1921, mając szesnaście lat, została wydana za mąż za starszego od siebie o 18 lat prawnika Jaimiego Martíneza[1][2]. Para udała się w podróż po Europie, gdzie Dolores wykorzystywała swoje umiejętności taneczne, występując dla francuskich żołnierzy wracających z Maroka[1].
Wraz z mężem zamieszkała w Meksyku. Tam poznała reżysera Edwina Carewe, który zaproponował jej kontrakt filmowy. Dolores i Jamie wyruszyli do Hollywood. On próbował swoich sił jako scenarzysta filmowy, ona – jako aktorka[2].
W 1925 zadebiutowała w filmie Joanna. Jej kariera rozwijała się szybko – zagrała m.in. w Jaka jest cena sławy, który był jednym z najbardziej dochodowych filmów roku[3], oraz w Zmartwychwstaniu (na podstawie utworu Lwa Tołstoja) i Ramonie; ta ostatnia rola przyniosła jej uznanie krytyki[4]. W 1926 wygrała konkurs piękności WAMPAS Baby Star[3]. W latach 20. XX w. była jedną z dziesięciu najlepiej zarabiających aktorek[4].
Grała kobiety różnego pochodzenia – rosyjską wieśniaczkę, Francuzkę, Hiszpankę czy Polinezyjkę[5]. Dzięki temu, że początek jej kariery przypadał na okres kina niemego, fakt, że Dolores del Rio początkowo słabo mówiła po angielsku, nie przeszkadzał jej w zdobywaniu ról[4].
W 1928 rozwiodła się z Jaimim Martínezem[5]. W 1930 wyszła za Cedrica Gibbonsa[4].
W 1930 Del Rio wystąpiła w swoim pierwszym filmie dźwiękowym. Podpisała intratny kontrakt z United Artists, jednak utraciła go ze względu na poważną chorobę. Jej następny kontrakt podpisany był z RKO Pictures[4]. W 1933 wystąpiła wraz z Ginger Rogers i Frede Astaire'm w filmie Karioka[4].
W 1941 rozwiodła się z Cedrikiem Gibbonsem. Miała w tamtym okresie romans z Orsonem Wellesem[5].
W 1942 aktorka postanowiła wrócić do Meksyku. Była rozczarowana amerykańskim przemysłem filmowym, który oferował jej role wyłącznie oparte na jej urodzie, nie dające jej szansy na wykazanie się umiejętnościami aktorskimi[3]. Była też stęskniona za ojczyzną i rodakami oraz chciała uczestniczyć w rozwoju meksykańskiego kina[4]. Nawiązała współpracę z reżyserem Emilio Fernándezem. Wspólnie nakręcili m.in. filmy Polny kwiat, Maria Candelaria. Ten ostatni film zdobył Złotą Palmę na pierwszym w historii MFF w Cannes oraz nagrodę na MFF w Locarno. Przyczynił się on do popularyzacji kina meksykańskiego na świecie oraz uczynił z del Rio gwiazdę światowego formatu[4].
Za swoje kolejne meksykańskie filmy otrzymała 3 nagrody filmowe Ariel – za Porzuconych, film Doña Perfecta i El Niño y la niebla[3]. W latach 40. i 50. XX wieku była najważniejszą meksykańską aktorką[4]. W latach 50. występowała także w teatrze, m.in. w Wachlarzu Lady Windermere oraz Upiorach Ibsena[6].
W 1947 wystąpiła w Uciekinierze Johna Forda i był to jej ostatni występ w amerykańskim filmie aż do 1960, kiedy zagrała w Płonącej gwieździe z Elvisem Presleyem[5]. Jedną z przyczyn tej nieobecności w kinie amerykańskim mogła być pomoc, jakiej del Rio udzieliła antyfrankistowskim uchodźcom po hiszpańskiej wojnie domowej, co było źle widziane w ogarniętym antykomunistyczną podejrzliwością Hollywood okresu zimnej wojny[4].
Zasiadała w jury konkursu głównego na 10. MFF w Cannes (1957).
W 1960 wyszła za reżysera i producenta Lewisa Rileya[6]. W latach 60. jej kariera znacznie zwolniła – grywała już zdecydowanie rzadziej. Poświęciła się za to działalności charytatywnej, prowadząc Estancia Infantil – placówkę opieki dziennej dla dzieci meksykańskich artystów. W ośrodku tym szczególne znaczenie miał rozwój dzieci poprzez kontakt ze sztuką – tańcem i muzyką[6].
W 1978 zagrała w swoim ostatnim filmie – Sanchez i jego dzieci. Zmarła 11 kwietnia 1983 w wyniku przewlekłego zapalenia wątroby[6].
Filmografia
- 1925: Joanna
- 1926: The Whole Town's Talking
- 1926: High Steppers
- 1926: Pals First
- 1926: Jaka jest cena sławy
- 1927: The Loves of Carmen
- 1927: Zmartwychwstanie
- 1928: The Gateway of the Moon
- 1928: No Other Woman
- 1928: The Red Dance
- 1928: Ramona
- 1929: Evangeline
- 1930: The Bad One
- 1932: Płomień
- 1932: Rajski ptak
- 1933: Karioka
- 1934: Wonder Bar
- 1934: Madame du Barry
- 1935: I Live for Love
- 1935: A Dream Comes True
- 1935: The Widow from Monte Carlo
- 1935: In Caliente
- 1936: Przyspieszenie
- 1937: The Devil’s Playground
- 1937: Lancer Spy
- 1937: Ali Baba Goes to Town
- 1938: International Settlement
- 1939: Człowiek z Dakoty
- 1942: Podróż do krainy strachu
- 1943: Polny kwiat
- 1944: Maria Candelaria
- 1945: Porzuceni
- 1945: Bugambilia
- 1945: La Selva de Fuego
- 1946: La Otra
- 1947: Uciekinier
- 1948: Historia de una mala mujer
- 1949: La Malquerida
- 1949: La Casa chica
- 1950: Doña Perfecta
- 1951: Deseada
- 1953: El Niño y la niebla
- 1953: Reportaje
- 1955: Senora Ama
- 1956: Toreo
- 1958: A donde van nuestros hijos?
- 1959: La Cucaracha
- 1960: El Pecado de una madre
- 1960: Płonąca gwiazda
- 1964: Jesień Czejenów
- 1966: Casa de Mujeres
- 1967: Hijo de Todas
- 1967: C'era una Volta
- 1978: Sanchez i jego dzieci[7]
Przypisy
- ↑ a b c d Telgen 1993 ↓, s. 130
- ↑ a b c d Lowe 2005 ↓, s. 170
- ↑ a b c d e Lowe 2005 ↓, s. 171
- ↑ a b c d e f g h i j Telgen 1993 ↓, s. 131
- ↑ a b c d SusanS. Ware SusanS., Notable American Women: A Biographical Dictionary Completing the Twentieth Century, Harvard University Press, 2004, s. 163, ISBN 978-0-674-01488-6 [dostęp 2018-06-24] (ang.).
- ↑ a b c d Telgen 1993 ↓, s. 132
- ↑ Lowe 2005 ↓, s. 171-172.
Bibliografia
- Denise.D. Lowe Denise.D., An encyclopedic dictionary of women in early American films, 1895–1930, New York: Haworth Press, 2005, ISBN 978-1-84972-291-9, OCLC 234077475 .
- DianeD. Telgen DianeD., Notable Hispanic American Women, VNR AG, 1993, ISBN 978-0-8103-7578-9 [dostęp 2018-06-24] (ang.).
