Eltra

Ten artykuł dotyczy firmy elektronicznej i elektrotechnicznej. Zobacz też: Eltra – odbiornik radiowy.
Elda-Eltra Elektrotechnika S.A.
Zakłady Radiowe „Unitra-Eltra”
Ilustracja
Państwo

 Polska

Województwo

 kujawsko-pomorskie

Adres

ul. Glinki 146
85-861 Bydgoszcz[1]

Data założenia

1 marca 1923

Forma prawna

spółka akcyjna

Prezes

Robert Wielicki

Nr KRS

0000025250

Dane finansowe
Kapitał zakładowy

110.000.000,00 zł

Położenie na mapie Bydgoszczy
Mapa konturowa Bydgoszczy, na dole znajduje się punkt z opisem „Elda-Eltra Elektrotechnika S.A.”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na lewo u góry znajduje się punkt z opisem „Elda-Eltra Elektrotechnika S.A.”
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego
Mapa konturowa województwa kujawsko-pomorskiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Elda-Eltra Elektrotechnika S.A.”
Ziemia53°05′27″N 18°02′42″E/53,090833 18,045000
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
Dawny biurowiec „Eltry” (1964) przy ul. Dworcowej w Bydgoszczy
Podtynkowy wyłącznik Prima, Nr 1110 - 1937 r. produkcji Fabryki Artukułów Elektrotechnicznych
Eltra MOT-59 – pierwszy polski, miniaturowy odbiornik tranzystorowy
Obwód drukowany radioodbiornika Koliber – pierwszego masowo produkowanego na tranzystorach
Sylwia MOT-633 – produkowany od 1966
Eltra 50 MOT-729 – produkowany od 1973 z użyciem układów scalonych
Stylizowany na sprzęt wojskowy odbiornik Major MOT-759 (od 1976)
Trzyzakresowy odbiornik Izabella
Jowita (1975-1985)
Radioodbiornik Julia Stereo (1979-1991)
Pierwszy radiomagnetofon stereofoniczny Klaudia RMS-801 produkowany od 1980
Wzmacniacz Eltron 100 U produkowany w latach 70. i 80.
Odbiornik stereofoniczny ATS 361
Produkowany w Warszawie, a później w Bydgoszczy radiomagnetofon Grundig MK 2500
Esperanto-Rondo Eltra (Koło Esperanta Eltra), 1964

Eltra – przedsiębiorstwo w Bydgoszczy przekształcone w 1956 roku z uruchomionej po 1945 roku w PRL Bydgoskiej Fabryki Artykułów Elektrotechnicznych, jedna z najstarszych fabryk branży elektrotechnicznej w Polsce. W 1959 wyprodukowała pierwszy polski radioodbiornik tranzystorowy Eltra MOT-59. W 1997 część zakładu stała się własnością koncernu Tyco International, a w 1998 Lexel A/S. W 2003 wyodrębniła się jako spółka akcyjna Elda-Eltra Elektrotechnika, należąca do międzynarodowego koncernu Schneider Electric.

Historia

Okres międzywojenny 1923-1939

Przedsiębiorstwo zostało założone 1 marca 1923 roku[2] przez przybyłego z Warszawy inż. Stefana Ciszewskiego. Siedziba zlokalizowana była w Bydgoszczy przy ulicy Świętej Trójcy 3[3]. Zakład zajmował zaledwie 25 metrów kwadratowych, na których znajdowały się tokarka, tłoczarnia, bęben do czyszczenia, dwie prasy ręczne, trzy wiertarki i cztery imadła. Zakład początkowo zatrudniał 4, a następnie 13 pracowników, a administrację stanowili inż. Ciszewski ze swym teściem oraz Władysław Gwiazdowski[4]. Pierwszymi wyrobami były paseczki topikowe do bezpieczników i elementy izolacyjne, wieszaki do lamp oraz porcelanowe wtyczki i gniazdka. W 1925 produkowano już 25 różnych wyrobów. Zakład korzystał z koniunktury związanej z szybkim tempem elektryfikacji kraju[4][5].

W 1925 przedsiębiorstwo powiększyło znacznie kapitał zakładowy dzięki wejściu do spółki przemysłowca Mieczysława Kutnickiego (do 1933). Przy ulicy Sobieskiego 1 wybudowano nową fabrykę, a w 1933 rozpoczęto wykonywanie mas termoutwardzalnych[4]. W tym roku powstał zakładowy klub sportowy Spartan – Ciszewski Bydgoszcz, który przez swoje osiągnięcia (mistrzostwo Pomorza w koszykówce, wicemistrzostwo w piłce nożnej) reklamował fabrykę[4].

W 1937 przedsiębiorstwo przekształcono w spółkę akcyjną, kontrolowaną przez rodzinę założyciela zakładu[6]. Zatrudnienie wzrosło ze 139 osób w 1928 do 526 osób w 1939 roku[6]. Produkcja opierała się na własnej, oryginalnej myśli technicznej. Pomysłodawcą nowych wyrobów był m.in. właściciel spółki Stefan Ciszewski, który wiele z nich opatentował[2]. Asortyment obejmował 1220 urządzeń elektrotechnicznych dla niskiego i częściowo wysokiego napięcia[6]. Przedsiębiorstwo w tym czasie pracowało na trzy zmiany[7] i miało przedstawicielstwa w 7 większych miastach Polski[4]. W 1939 rozpoczęto budowę filii w Zamościu na terenie Centralnego Okręgu Przemysłowego.

Spółka przez cały okres międzywojenny wypracowywała zysk netto, nawet w okresie wielkiego kryzysu i to mimo dużych kwot przeznaczanych na rozbudowę fabryki oraz unowocześnienie parku maszynowego[2]. Fabrykę wyróżniała także wyjątkowa dbałość o pracowników, warunki sanitarne i socjalne[2]. Po śmierci inż. Stefana Ciszewskiego (15 listopada 1938) spółką do 31 marca 1939 kierował Władysław Gwiazdowski, a następnie inż. Janusz Zambrzuski[2].

Fabryka Ciszewskiego wystawiała swoje produkty zarówno na Międzynarodowych Targach Poznańskich, jak i Targach Lipskich. Za swoje wyroby uzyskała liczne dyplomy uznania, trzy złote medale na wystawach krajowych (Lwów 1926, Wilno 1928, Warszawa 1936) oraz dwa na wystawie w Paryżu (1937)[4]. Przedsiębiorstwo słynęło z wysokiej jakości produktów i wydawało bogato ilustrowane katalogi wyrobów[2]. Produkcja przedsiębiorstwa pokrywała 80% krajowego zapotrzebowania na artykuły sprzętu instalacyjnego. W poczet klientów zaliczały się m.in. koncerny: Siemens, AEG, czy Brown Boveri[2]. W okresie międzywojennym zakład zaliczał się do największych przedsiębiorstw przemysłu elektrotechnicznego w Polsce obok zakładów braci Borkowskich i Lukrec w Warszawie oraz Spółki Akcyjnej Przemysłu Elektrotechnicznego w Czechowicach-Dziedzicach[2].

Okres okupacji niemieckiej

Jesienią 1939 przedsiębiorstwo zostało przejęte przez Niemców[8]. W tym czasie córka i zięć założyciela fabryki inż. Stefana Ciszewskiego (zm. 1938) zostali rozstrzelani w masowej egzekucji w Tryszczynie.

Wiosną 1940 powiernikiem przedsiębiorstwa został przemysłowiec gdański Erhardt Schmidt, który w 1941 kupił fabrykę[8]. Obok wytwarzania artykułów elektrotechnicznych prowadzono produkcję na rzecz Wehrmachtu, m.in. zapalniki do szrapneli, wytwarzanych w miejscowej fabryce Löhnerta. Rozwój produkcji wojennej był przyczyną uzupełnienia parku maszynowego oraz wzrostu zatrudnienia z 200 w 1939 do 767 pracowników w 1944 roku[8]. W końcowym etapie wojny fabryka wraz z więziennymi filiami w Koronowie (1941) oraz w Sztumie (1943) zatrudniała około 1200 osób. Większość załogi stanowili Polacy, jeńcy wojenni oraz więźniowie. Kierownicze stanowiska były obsadzone Niemcami, a Polakom potrącano ok. 30% uposażenia[8].

20 stycznia 1945 pracownik zakładu Edmund Biechowski zniszczył materiały wybuchowe przygotowane do wysadzenia zakładu[9].

Okres PRL

W kwietniu 1945 radzieckie władze wojskowe rozpoczęły akcję demontażu i wywozu urządzeń do ZSRR[10]. 6 kwietnia zakład obstawił oddział Armii Czerwonej[10], a 180 maszyn trafiło do zakładów elektrycznych w Leningradzie[6]. Wiosną 1946 jako rekompensatę do fabryki przewieziono maszyny z przedsiębiorstwa Schortmann w Lipsku[6]. Po upaństwowieniu zakład podporządkowano Centralnemu Zarządowi Przemysłu Maszyn i Aparatów Elektrycznych, a od 1952 Centralnemu Zarządowi Wyrobów Precyzyjnych[4]. Do 1948 fabryka powiększyła się o zakłady filialne w Nakle nad Notecią, Toruniu oraz w Poniatowej (1950). Część produkcji przekazano nowo powstałym zakładom, łącznie z oddelegowaniem pewnej grupy fachowców. Zakład w Nakle zatrudniał około 300 osób i z chwilą usamodzielnienia się w 1956 otrzymał nazwę: Zakłady Wytwórcze Sprzętu Instalacyjnego w Nakle[4].

W 1948 przy fabryce powołano Centralne Biuro Studiów i Konstrukcji Sprzętu Instalacyjnego, którego celem była standaryzacja wyrobów i racjonalny ich podział między różne fabryki[4]. Z kolei w 1949 w Bydgoszczy wyodrębniono Zakłady Wytwórcze Sprzętu Instalacyjnego, któremu podlegały wszystkie zakłady produkujące sprzęt elektrotechniczny w całym kraju. W tym okresie fabryka w Bydgoszczy otrzymała nazwę Zakłady Wytwórcze Sprzętu Instalacyjnego A-4[4]. W 1952 rozpoczęto rozbudowę zakładu. W okresie Planu Sześcioletniego (1950-1956) zatrudnienie zwiększyło się z 776 do 1240 pracowników[11].

W 1956 na mocy decyzji Rady Ministrów przesunięto fabrykę do branży elektronicznej[12]. Zakład przeszedł pod nadzór Zjednoczenia Przemysłu Elektronicznego i Teletechnicznego „Unitra”, co wiązało się z podjęciem produkcji podzespołów stykowych dla przemysłu elektronicznego oraz zmianą nazwy zakładu na „Eltra”[4].

Przełomem w działalności przedsiębiorstwa było opracowanie i wyprodukowanie w 1959 pierwszego polskiego, miniaturowego odbiornika tranzystorowego Eltra MOT-59. Jego konstruktorem był zespół inżynierów pod kierunkiem Romana Paluchowskiego[13]. Biorąc pod uwagę, że został zaprojektowany bez możliwości współpracy z ośrodkami na Zachodzie, w zakładzie, który nie miał tradycji w budowie radioodbiorników, należy uznać to za duże osiągnięcie[14]. Od tej pory odbiorniki przenośne stanowiły coraz bardziej znaczącą pozycję w asortymencie Eltry, nigdy jednak nie wyparły całkowicie produkcji podzespołów elektronicznych[15]. Brak kooperantów do podjęcia produkcji podzespołów do radioodbiorników, zmusił zakład do uruchomienia nowego zespołu asortymentowego, m.in. przetwórstwa tworzyw sztucznych, fototechnicznej produkcji skali itp.[16]

Drugim modelem radioodbiornika tranzystorowego był Koliber[17]. W latach 1965–1968 produkowano nowe, ulepszone przenośne odbiorniki: Tramp, Minor, Sylwia, Ara, Jacek (w częściach do składania), Sylwia-2, Kamila i Kama, a w 1969 trzyzakresowy aparat Dominika i Izabella (poprzednie miały tylko dwa zakresy – fale długie i średnie). W 1970 wszedł do produkcji 4-zakresowy odbiornik Laura[17]. W tym czasie produkowano 400 tys. szt. radioodbiorników rocznie, co stanowiło 60% wartości całej produkcji zakładu[17]. Tranzystory pochodziły z importu, początkowo z firmy Telefunken, a później Philips[13].

W 1960 pracownicy zakładu dokonali montażu kilkudziesięciu egzemplarzy telewizorów Szmaragd 902 z części sprowadzonych z Warszawskich Zakładów Telewizyjnych[13]. W latach 60. starano się wprowadzać taśmowy system produkcji. Równolegle przebiegała rozbudowa hal produkcyjnych[18]. W 1964 oddano do użytku 11-kondygnacyjny biurowiec przy ul. Dworcowej. Technologię produkcji wzbogacono o nowe rozwiązania konstrukcyjne, m.in. obwody drukowane[18]. W latach 1958–1970 opracowano i wdrożono do produkcji seryjnej 13 typów radioodbiorników opartych w całości na polskich rozwiązaniach konstrukcyjnych, wykorzystujących jednak podzespoły importowane z krajów zachodnich[18]. W 1968 wyprodukowano milionowy odbiornik radiowy i zakupiono we francuskiej firmie Isostat licencje na segmentowe przełączniki klawiszowe, które w przyszłości stały się głównym produktem eksportowym przedsiębiorstwa. Wdrażanie nowych technologii przebiegało jednak z opóźnieniem wynikającym z niedowładu gospodarki centralnie planowanej[18].

Od 1970 w skład przedsiębiorstwa Eltra weszły zakłady Porad w Gniewie produkujące podzespoły stykowe. Przejęły one z zakładów bydgoskich produkcję części złącz (między innymi złącza DIN) i przełączników. W ten sposób Eltra stała się na rynku polskim praktycznie monopolistą w dziedzinie produkcji elementów stykowych. W 1971 w skład przedsiębiorstwa włączono zakłady w Białogardzie, dotychczas będące filią warszawskich zakładów Rawar. W 1973 w skład Eltry wszedł również Bydgoski Zakład Instrumentów Muzycznych. Funkcjonował również oddział w Chojnicach.

W latach 1971–1975 wdrożono do produkcji 12 nowych typów radioodbiorników, a w 1976 do seryjnej produkcji weszły kalkulatory elektroniczne serii „Brda”[18]. Wytwarzano wówczas pełną gamę tranzystorowych odbiorników turystycznych nazywanych zazwyczaj imionami żeńskimi. Drugi rodzaj produkcji obejmował przełączniki segmentowe klawiszowe, złącza wielostykowe do sprzętu profesjonalnego, radiowo-telewizyjnego, filtry przeciwzakłóceniowe[12]. Eltra była jednym z nielicznych przedsiębiorstw, w którym na stałe zatrudniony był artysta plastyk, zajmujący się projektowaniem radioodbiorników[12]. Stąd produkty Eltry posiadały charakterystyczne tylko dla tego zakładu obudowy oraz niepowtarzalny i indywidualny styl[12].

W 1975 Eltra wraz z zakładami filialnymi zatrudniała 5 tysięcy pracowników[16], z czego w Bydgoszczy pracowało około 1500 osób. Większość załogi stanowiły kobiety[6]. Przedsiębiorstwo dysponowało własną przychodnią z gabinetem zabiegowym i stomatologicznym oraz poradniami internistyczną, ginekologiczną, reumatologiczną, a nawet gastrologiczną; żłobkiem, przedszkolem i ośrodkami wczasowymi w Mielnie, Sosnówce, Sianożętach, Więcborku i Orzechowie[19][20].

Po podziale zjednoczenia Unitra w 1978, Eltra weszła w skład zjednoczenia Unitra-Dom. Zakłady filialne w Gniewie i Białogardzie włączono do przedsiębiorstwa Unitech. W 1979 zorganizowano zakład filialny w Rzeszowie produkujący popularne radioodbiorniki przenośne, który w 1983 usamodzielnił się. W 1980 po latach prób i doświadczeń wyprodukowano pierwszy stereofoniczny radiomagnetofon kasetowy Klaudia RMS-801 oraz organy elektroniczne[15].

Produkty zakładu bez trudu sprzedawane były w kraju, gdzie panowała tzw. gospodarka niedoboru. Eksport podjęto dopiero w drugiej połowie lat 70.[21]. Wizytówką Zakładów Radiowych „Unitra-Eltra” w latach 80. były nagradzane złotymi medalami i tytułami „Mistera Eksportu” złącza wielostykowe, dwukasetowy radiomagnetofon stereofoniczny Manuela RMS-806, wieża audio Eltra CS 201, organy elektroniczne Estrada-207 AR i pianino elektroniczne Estrada-108 P[22]. Radiomagnetofony eksportowano do Austrii, Jugosławii, Francji, Włoch, RFN, Holandii, Hiszpanii i Szwecji, a podzespoły elektrotechniczne głównie do ZSRR i NRD[22]. W 1988 przedsiębiorstwo włączono do ogólnopolskiego programu elektronizacji gospodarki narodowej, co wiązało się z jego rozbudową przy ul. Glinki[6].

Eltra i jej produkty były de facto traktowane jako norma w Polsce. Przykładowo jej złącza, gniazda wykorzystano w pierwszym masowym komputerze szkolnym z Polski – Elwro 800 Junior[23].

Okres po 1989

W 1991 przedsiębiorstwo państwowe uległo przekształceniu w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa[6]. Od 1995[24] ze względu na konkurencję importowanego sprzętu elektronicznego, Eltra skupiła się na produkcji sprzętu elektroinstalacyjnego (w 1998 jego udział w produkcji przedsiębiorstwa przekroczył 50%) i telekomunikacyjnego. Jednocześnie produkcję złącz i narzędzi przekazano do spółek zależnych El-Con i El-Form, które w 1997 zostały kupione przez AMP Incorporated, wraz z którym zostały włączone w 1999 w skład Tyco International (w 2007 z Tyco International wydzieliła się samodzielna spółka Tyco Electronics). Niepotrzebne hale produkcyjne na Glinkach nabyły Bydgoskie Fabryki Mebli. W 1997 przedsiębiorstwo uzyskało certyfikat systemu zarządzania jakością ISO 9001, a w roku 2000 certyfikat systemu zarządzania środowiskowego ISO 14001.

W 1998 Eltra została kupiona przez skandynawską grupą kapitałową Lexel A/S należącą do Schneider Electric[6]. W 2003 przedsiębiorstwo połączono z innym polskim zakładem należącym do Schneider Electric – Zakładami Elda w Szczecinku. Po fuzji zakład działa pod nazwą Elda-Eltra-Elektronika S.A. i ma w Polsce znaczącą pozycję na rynku sprzętu elektroinstalacyjnego.

Nazwy

  • 1923–1925 – Fabryka Aparatów Elektrycznych inż. Stefan Ciszewski
  • 1925–1939 – Fabryka Artykułów Elektrotechnicznych inż. S. Ciszewski i S-ka, Sp. z.o.o.
  • 1939–1941 – Fabrik für Elektrotechnische Erzeugnisse Erhard Schmidt, dawn. Fabryka Artykułów Elektrotechnicznych inż. Stefana Ciszewskiego
  • 1941–1945 – Erhard Schmidt Fabrik für Elektrotechnische Erzeugnisse
  • 1945 – Fabryka Artykułów Elektrotechnicznych S. Ciszewski Sp. Akc. pod zarządem państwowym
  • 1945–1948 – Bydgoska Fabryka Artykułów Elektrotechnicznych
  • 1948–1957 – Zakłady Wytwórcze Sprzętu Instalacyjnego przedsiębiorstwo państwowe wyodrębnione (zakład A-4 w Bydgoszczy)
  • 1957–1966 – Zakłady Wyrobów Elektrotechnicznych Eltra w Bydgoszczy
  • 1966–1971 – Zakłady Radiowe Eltra w Bydgoszczy
  • 1971–1982 – Zakłady Radiowe Unitra-Eltra w Bydgoszczy
  • 1982–1991 – Zakłady Radiowe Eltra w Bydgoszczy
  • 1991–2003 – Eltra S.A., od 1997 część przedsiębiorstwa przy ul. Unii Lubelskiej wyodrębniona jako zakład AMP, potem Tyco Electronics Polska
  • od 2003 – Elda-Eltra Elektrotechnika S.A. (w składzie koncernu Schneider Electric)

Produkcja

Produkty historyczne

Od końca lat 50. XX w. Eltra posiadała dominującą pozycję na polskim rynku elementów stykowych dla przemysłu elektronicznego – produkowała między innymi przełączniki, złącza, łączówki i podstawki lampowe. W latach 60. podstawowymi produktami przedsiębiorstwa stały się tranzystorowe odbiorniki radiowe. Do najbardziej znanych należał Koliber. Wśród odbiorników z zakresem UKF należy wymienić Izabellę, klasy popularnej, będącą pierwszym na polskim rynku tranzystorowym odbiornikiem tego typu, oraz jej następczynię – Laurę. W połowie lat 70. podjęto produkcję pierwszego przenośnego zestawu stereofonicznego – składał się on z monofonicznego odbiornika Wanda, oraz z umieszczonego w identycznej osobnej obudowie dodatkowego wzmacniacza z dekoderem stereo i głośnikiem (PS-742). W sumie z taśm produkcyjnych Eltry zeszło kilkadziesiąt modeli odbiorników tranzystorowych, poczynając od najprostszych i najtańszych (Sylwia, Kama) poprzez popularne (Mariola, Jowita) a kończąc na luksusowych (Julia Stereo) oraz tunerach radiowych do zestawów typu wieża Unitra. W latach 80. produkowano radiomagnetofony (przenośne i stacjonarne), m.in. Edyta 2 RMS-823, Emilia RM 312, Hania RMS 401, Klaudia RMS-801, Manuela 2 RMS 813, Marta RM 405. W 1989 r. rozpoczęto produkcję wież audio CS 201 i CS 202 z systemem redukcji szumów CNRS 2, a w 1992 roku – radiomagnetofonu Bogna RM 413. W Bydgoszczy produkowano również znany od lat 70., popularny radiomagnetofon Grundig MK 2500.

Przedsiębiorstwo produkowało również kalkulatory elektroniczne z rodziny „Brda”[6] (1976-1985), sprzęt nagłośnieniowy i koncertowy (estradowe kolumny głośnikowe, oraz wzmacniacze dużej mocy pod nazwą Eltron, Contra i Gran) oraz elektroniczne muzyczne instrumenty klawiszowe. Obok produkcji cywilnej prowadzono produkcję specjalną dla wojska, m.in. półzłącza teletechniczne[6].

Stan obecny

Po fuzji z przedsiębiorstwem Elda Szczecinek Elektrotechnika S.A., bydgoski zakład wytwarza sprzęt elektroinstalacyjny i akcesoria instalacyjne budynków, systemy sterowania i komunikacji budynków. Natomiast zakład Tyco Electronics Poland rozwija produkcję szerokiej gamy złączy dla przemysłu elektronicznego oraz systemów okablowań przeznaczonych dla kilku branż przemysłowych, głównie przemysłu telekomunikacyjnego.

Lista nazw produktów

Z uwagi na znaczący udział produkcji na eksport, w nazewnictwie nie używano liter sz, ż i ś.

Nazwy produktów bydgoskiej Eltry rodzaju żeńskiego:

Ada, Alicja, Ania, Asia, Bogna, Dana, Dominika, Donata, Dorota, Edyta, Ela, Emilia, Halina, Hania, Irena, Iwona, Iza, Izabella, Jola, Jowita, Julia, Kama, Klaudia, Laura, Lena, Lidia, Liza, Lucyna, Luiza, Magda, Maja, Manuela, Maria, Mariola, Marta, Monika, Nina, Paulina, Sylwia, Tola, Wanda, Zosia

Pozostałe nazwy:

Donald, Jacek, Koliber, Royal, Major, Minor, Tramp[25]

Tyco Electronics w Bydgoszczy

Wyodrębniona część zakładów Eltra w Bydgoszczy (ul. Unii Lubelskiej 4) od 1999 r. wchodzi w skład koncernu Tyco International, a od 2007 samodzielnej spółki Tyco Electronics Polska[26]. Zakład Tyco Electronics Polska w Bydgoszczy jest częścią koncernu TE Connectivity. Specjalizuje się w produkcji złącz, rezystorów, przekaźników i innych urządzeń elektrotechnicznych. Kooperuje m.in. z koncernami Siemens, Grundfos, Ericsson itp.[27] Zakład zatrudnia ok. 1300 osób[28], a w 2008 otrzymał nagrodę Fabryka roku 2008 przyznawaną przez branżowe pismo Inżynieria i utrzymanie ruchu zakładów przemysłowych[29].

Przypisy

  1. ↑ http://www.krs-online.com.pl/elda-eltra-elektrotechnika-s-a-krs-23457.html.
  2. ↑ a b c d e f g h Kornet Dorota: Przemysł elektrotechniczny w Bydgoszczy w latach 1920–1939 (cz. 1), [w:] Kronika Bydgoska XVIII.
  3. ↑ Gwiazdowski Stanisław: O inż. Stefanie Ciszewskim, jego fabryce i jej kierowniku Władysławie Gwiazdowskim, [w:] Kalendarz Bydgoski 1985.
  4. ↑ a b c d e f g h i j k Historia elektryki polskiej. Przemysł i instalacje elektryczne tom IV. Wydawnictwa Naukowo-Techniczne Warszawa 1972.
  5. ↑ Jacek Glugla Inżynier Stefan Ciszewski. Bydgoski Henry Ford
  6. ↑ a b c d e f g h i j k Kamosiński Sławomir: Miasta przemysłowe dolnej Wisły, [w:] Historia polskich okręgów i rejonów przemysłowych. Tom I. Praca pod redakcją Łukasza Dwilewicza i Wojciecha Morawskiego. Polskie Towarzystwo Historii Gospodarczej. Warszawa 2015. ISBN 978-83-942170-1-3, s. 176–177.
  7. ↑ Sudziński Ryszard: Życie gospodarcze Bydgoszczy w okresie II Rzeczypospolitej, [w:] Historia Bydgoszczy tom II część pierwsza 1920–1939. Bydgoskie Towarzystwo Naukowe. Praca zbiorowa pod red. Mariana Biskupa. Bydgoszcz 1999. ISBN 83-901329-0-7.
  8. ↑ a b c d Sudziński Ryszard: Życie gospodarcze Bydgoszczy w okresie II Rzeczypospolitej, [w:] Historia Bydgoszczy tom II część druga 1939–1945. Bydgoskie Towarzystwo Naukowe. Praca zbiorowa pod red. Mariana Biskupa. Bydgoszcz 2004. ISBN 83-921454-0-2.
  9. ↑ Rykowski Marcin: Człowiek, który uratował „Eltrę”, [w:] Kalendarz Bydgoski 2011.
  10. ↑ a b Polityka władz radzieckich wobec przemysłu bydgoskiego w latach 1945–1946, [w:] Historia Bydgoszczy. Tom III. Część pierwsza 1945–1956. Praca zbiorowa. Bydgoskie Towarzystwo Naukowe Bydgoszcz 2015. ISBN 978-83-60775-44-8, s. 103–126.
  11. ↑ Życie gospodarcze miasta 1945-1955, [w:] Historia Bydgoszczy. Tom III. Część pierwsza 1945–1956. Praca zbiorowa. Bydgoskie Towarzystwo Naukowe Bydgoszcz 2015. ISBN 978-83-60775-44-8, s. 199–243.
  12. ↑ a b c d KamosińskiK. Sławomir KamosińskiK., Jakość produkcji, [w:] SławomirS. Kamosiński, Mikroekonomiczny obraz przemysłu Polski Ludowej w latach 1950–1980 na przykładzie regionu kujawsko-pomorskiego, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2007, s. 180–234, ISBN 978-83-7177-420-1, OCLC 177361790 .
  13. ↑ a b c Wdowicki Maciej: Telewizor znad Brdy, [w:] Kalendarz Bydgoski 2013.
  14. ↑ Waldemar Dekański, Eltra – nieznana historia..., Sound and Vision, wrzesień/październik 2003.
  15. ↑ a b KamosińskiK. Sławomir KamosińskiK., Przemiany w strukturze gałęziowej i branżowej przemysłu województwa bydgoskiego, [w:] SławomirS. Kamosiński, Mikroekonomiczny obraz przemysłu Polski Ludowej w latach 1950–1980 na przykładzie regionu kujawsko-pomorskiego, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2007, s. 21–74, ISBN 978-83-7177-420-1, OCLC 177361790 .
  16. ↑ a b Jaśkowiak Jerzy: Eltra – jubilat nowoczesny, [w:] Kronika Bydgoska V.
  17. ↑ a b c Brakowski Konrad: Od przełącznika do obwodów scalonych, [w:] Kalendarz Bydgoski 1972.
  18. ↑ a b c d e KamosińskiK. Sławomir KamosińskiK., Przemiany w technice i technologii produkcji, [w:] SławomirS. Kamosiński, Mikroekonomiczny obraz przemysłu Polski Ludowej w latach 1950–1980 na przykładzie regionu kujawsko-pomorskiego, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2007, s. 75–179, ISBN 978-83-7177-420-1, OCLC 177361790 .
  19. ↑ Do Eltry trafiłem z nieśmiałości
  20. ↑ Małgorzata Czajkowska, Marta Leszczyńska Tak pracownicy Eltry bawili się i wypoczywali w czasach PRL-u
  21. ↑ KamosińskiK. Sławomir KamosińskiK., Kierunki i asortyment eksportu, [w:] SławomirS. Kamosiński, Mikroekonomiczny obraz przemysłu Polski Ludowej w latach 1950–1980 na przykładzie regionu kujawsko-pomorskiego, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2007, s. 235–258, ISBN 978-83-7177-420-1, OCLC 177361790 .
  22. ↑ a b Długosz Jerzy: Bydgoskie wyroby znane i cenione za granicą, [w:] Kalendarz Bydgoski 1995.
  23. ↑ MIKROKOMPUTER ELWRO 800 JUNIOR. Opis techniczny. Tom1.. 0976-0083-01
  24. ↑ Grażyna Rakowicz, Zwolnienia, konkurencja i plany, Rzeczpospolita 22.03.1999.
  25. ↑ Mężczyźni nie mieli raczej szans. W nazwach produktów Eltry
  26. ↑ http://www.krs-online.com.pl/tyco-electronics-polska-sp-z-o-o-krs-97656.html.
  27. ↑ Tyco Electronics [online], wyborcza.pl [dostęp 2021-05-31] [zarchiwizowane z adresu 2016-08-06]  (pol.).
  28. ↑ Serwis-Personel – Agencja Pracy Tymczasowej
  29. ↑ Fabryka Roku 2008 – Tyco Electronics Polska. [dostęp 2010-10-08].

Bibliografia

  • Mieczysław Hutnik, Tadeusz Pachniewicz, Zarys historii polskiego przemysłu elektronicznego do 1985 r., SEP, Zeszyt Historyczny nr 2, Warszawa 1994
  • Stowarzyszenie Elektryków Polskich, Historia Elektryki Polskiej, Tom III Elektronika i Telekomunikacja, Wyd. N–T, Warszawa 1974.

Linki zewnętrzne

  • Elda-Eltra Elektrotechnika S.A.
  • Tyco Electronics (pol.)