Emir Kusturica

Emir Kusturica

Data i miejsce urodzenia	24 listopada 1954 Sarajewo
Zawód	reżyser, scenarzysta
Lata aktywności	od 1978
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Strona internetowa

Emir Kusturica, serb. Емир Кустурица (ur. 24 listopada 1954 w Sarajewie) – jugosłowiański i serbski reżyser filmowy, scenarzysta, muzyk, także aktor. Dwukrotnie nagrodzony Złotą Palmą na 38. i 48. MFF w Cannes (1985, 1995).

Życiorys

 Osobny artykuł: Serbowie z Bośni i Hercegowiny.

Jeden z najbardziej utalentowanych i oryginalnych europejskich twórców filmowych dwóch ostatnich dekad XX wieku. Reżyserię studiował na praskiej uczelni filmowej FAMU. Z tego okresu pochodzi jego studenckie dzieło – Guernica. Już jeden z pierwszych filmów, nakręconych po powrocie do ojczyzny, oparty na noweli Ivo Andricia Bar Titanic, zyskał uznanie krajowej krytyki.

Międzynarodową sensację wywołał nakręcony w 1985 Ojciec w podróży służbowej. Nostalgiczna opowieść o dojrzewaniu w Jugosławii lat pięćdziesiątych XX w. zdobyła Złotą Palmę na 38. MFF w Cannes. Film był także nominowany do Oscara dla najlepszego filmu nieanglojęzycznego.

Klasę reżysera potwierdził Czas Cyganów, film którego akcja rozgrywa się w środowisku bałkańskich Romów. Był to pierwszy film Kusturicy, do którego muzykę skomponował Goran Bregović; współpraca artystów urwie się dopiero po filmie Underground.

Kolejny film Kusturicy, Arizona Dream, jest jego pierwszym filmem anglojęzycznym. W tej tragikomicznej baśni o poszukiwaniu szczęścia i spełnianiu marzeń w rolach głównych wystąpili Faye Dunaway i Johnny Depp.

W 1995 powstaje najgłośniejszy i wzbudzający największe kontrowersje film Kusturicy – Underground, niemal trzygodzinny fresk będący gorzkim rozliczeniem reżysera z Jugosławią i jej historią. Film rozpoczyna się podczas niemieckiej okupacji, ostatnie jego sceny rozgrywają się w czasie wojny w Bośni. Underground został uhonorowany Złotą Palmą na 48. MFF w Cannes.

Kusturica jest także muzykiem; gra na gitarze w zespole No Smoking Orchestra.

Emir Kusturica pochodzi z rodziny muzułmańskiej, ale w roku 2005 przyjął chrzest w obrządku prawosławnym, przybierając imię Nemanja Kusturica. Uroczystość odbyła się w Monastyrze Savina w miejscowości Herceg Novi w Czarnogórze.

Zasiadał w jury konkursu głównego na 46. MFF w Cannes (1993). Przewodniczył obradom jury na 56. MFF w Wenecji (1999) oraz na 58. MFF w Cannes (2005). Był również przewodniczącym jury sekcji „Cinéfondation” na 56. MFF w Cannes (2003) oraz sekcji „Un Certain Regard” na 64. MFF w Cannes (2011).

Odznaczenia

• 2011 – Kawaler Legii Honorowej (Francja)^[1]
• 2016 – Order Przyjaźni (Federacja Rosyjska)^[2]
• 2017 – Komandor Orderu Gwiazdy Włoch (Włochy)^[3]
• 2018 – Order Flagi Republiki Serbskiej ze złotym wieńcem (Republika Serbska)^[4]
• 2019 – Medal Za Zasługi I Stopnia (Czechy)^[5]
• 2021 – Order Sretenjski I Klasy (Serbia)^[6]

Kontrowersje

Kusturica wielokrotnie publicznie deklarował się jako zwolennik Władimira Putina^[7][8], był gościem podczas jego zaprzysiężenia na prezydenta w 2012 roku^[9]. W 2016 roku został odznaczony przez rosyjskiego przywódcę Orderem Przyjaźni^[10].

Poparł rosyjską aneksję Krymu (2014)^[11] oraz agresję na Ukrainę (2022), o której wywołanie obwinił dążące do zniszczenia Rosji kraje zachodnie^[12][13].

Literatura

Gdzie ja jestem w tej historii?

Autobiografia Kusturicy, zatytułowana Gdzie ja jestem w tej historii?, została wydana w Belgradzie w październiku 2010 roku przez wydawnictwo Novosti AD(inne języki). Początkowo wydana została w nakładzie 20 000 egzemplarzy wyłącznie na rynek Serbii, Czarnogóry i Bośni i Hercegowiny, w ciągu kolejnych kilku miesięcy doczekała się jeszcze trzech wydań. W roku 2013 łączna liczba sprzedanych egzemplarzy przekroczyła 114 000^[14].

Książka została przetłumaczona i wydana w kilku krajach europejskich:

• Włochy: Dove sono in questa storia – 2011
• Francja: Où suis-je dans cette histoire? – 2011
• Niemcy: Der Tod ist ein unbestätigtes Gerücht – 2011
• Bułgaria: Cмъpттa e нeпoтвъpдeн слух – 2012
• Grecja: Κι εγώ πού είμαι σ' αυτή την ιστορία – 2012
• Rumunia: Unde sunt eu în toată povestea asta – 2012
• Węgry: Hogy jövök én a képbe? – 2012
• Hiszpania: ¿Dónde estoy en esta historia? – 2012

W Polsce książka wydana została w roku 2014 pod tytułem Gdzie ja jestem w tej historii? przez wydawnictwo Claroscuro^[15].

Sto jada

Druga książka Kusturicy, powieść Sto jada została wydana w Serbii w 2013 roku przez wydawnictwo Novosti AD. W 2015 roku zostało wydane francuskie tłumaczenie książki, zatytułowane Étranger dans le mariage^[16].

Filmografia

Reżyser

• Nadchodzą panny młode (Nevjeste dolaze, 1978)
• Guernica (Gernika, 1978)
• Bar Titanic (Bife Titanik, 1979)
• Czy pamiętasz Doly Bell? (Sjećaš li se Doli Bel, 1981)
• Ojciec w podróży służbowej (Otac na službenom putu, 1985)
• Czas Cyganów (Dom za vešanje, 1988)
• Arizona Dream (1993)
• Underground (1995)
• Czarny kot, biały kot (Crna mačka beli mačor, 1998)
• Życie jest cudem (Život je čudo, 2004)
• Wszystkie niewidzialne dzieci (All the Invisible Children, 2005, dzieło zbiorowe)
• Obiecaj mi! (Zavet, 2007)
• Maradona według Kusturicy (Maradona by Kusturica, 2008)
• Na mlecznej drodze (On the Milky Road, 2016)

Nagrody

• Cezar
  • 2005: Życie jest cudem
  • Najlepszy Film z Unii Europejskiej (ex aequo)
• Nagroda na MFF w Cannes
  • 1995: Underground
  • Złota Palma
  • 1989: Czas Cyganów
  • Najlepszy Reżyser: 1985: Ojciec w podróży służbowej
  • Złota Palma
• Nagroda na MFF w Berlinie
  • 1993: Arizona Dream
  • Srebrny Niedźwiedź
• Nagroda na MFF w Wenecji
  • 1998: Czarny kot, biały kot
  • Srebrny Lew za najlepszą reżyserię: 1981: Czy pamiętasz Doly Bell?
  • Złoty Lew za debiut

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Emir Kusturica w bazie IMDb (ang.)
• Emir Kusturica w bazie Filmweb
• Witryna poświęcona Emirowi Kusturicy (ang. • fr.)
• Strona zespołu The No-Smoking Orchestra, z którym współpracuje Kusturica (ang.)