Ewangeliarz mołdawski
 | |||
| Oznaczenie | Rps 12690 IV | ||
|---|---|---|---|
| Fundator | Anastazy | ||
| Data powstania | 1614–1617 | ||
| Miejsce powstania | |||
| Zawartość | Ewangelie | ||
| Język | |||
| Technika | pergamin | ||
| Rozmiary | 36×25 cm | ||
| Liczba kart | 308 | ||
| Miejsce przechowywania | Biblioteka Narodowa w Warszawie | ||
| |||
Ewangeliarz mołdawski (cs. Evangelie) – XVII-wieczny manuskrypt spisany w języku cerkiewnosłowiańskim, obecnie przechowywany w zbiorach Biblioteki Narodowej w Warszawie.
Historia
Manuskrypt został wykonany na zlecenie metropolity mołdawskiego Anastazego[1]. Księga spisana została w 1614 przez mnicha Teofila z monastyru Voroneț, zaś w 1617 ozdobiona przez artystę Stefana z Suczawy (o czym informuje obszerna notka na stronie 707)[1][2]. Rękopis został podarowany przez Anastazego monasterowi w Krechowie, a następnie znalazł się w monasterze Dragomirna[1]. W 1653 został zrabowany przez Kozaków, a po pięciu latach odkupiony powrócił do monasteru[1]. W nieznanych okolicznościach trafił do Biblioteki Uniwersytetu Lwowskiego[1]. W 1977 został odkryty w zasobach Biblioteki Narodowej w Warszawie podczas opracowywania tzw. zbiorów zabezpieczonych[1].
Ewangeliarz przechowywany jest obecnie w Bibliotece Narodowej pod sygnaturą stałą Rps 12690 IV (dawniej pod akcesyjną Rps akc. 10778)[2][1]. Stanowi czołowy w polskich zbiorach przykład iluminatorstwa mołdawskiego, którego rozkwit przypadł na XVII wiek[1].
Opis
Kodeks, spisany na pergaminie, ma wymiary 36×25 cm[2]. Składa się z 308 kart[2]. Dolne rogi pierwszych 20 kart są zniszczone[1]. Według pierwotnej paginacji brakuje stron 363–462[2].
Rękopis zawiera tzw. Tetraewangelię, czyli tekst czterech Ewangelii[1]. Na początku kodeksu umieszczony jest wstęp arcybiskupa bułgarskiego Teofilakta oraz spis rozdziałów, zaś na końcu znajduje się kalendarz świąt ruchomych i stałych oraz wskazówki dotyczące czytań ewangelijnych[1].
Na zdobienia manuskryptu składa się:
- 13 miniatur pełnostronicowych[1][2]:
- św. Henoch, Eliasz i Jan (?) (s. 1)
- Zesłanie Ducha Świętego (s. 2)
- św. Mateusz i arcybp. Anastazy (s. 8)
- wizja Sądu Ostatecznego (s. 143)
- Madonna Tronująca i prorocy Abraham, Jakub i Izaak (s. 170)
- św. Marek i arcybp. Anastazy (s. 174)
- Matka Boska Orantka (s. 276)
- Zaśnięcie NMP (s. 281)
- św. Łukasz i Anastazy (s. 282)
- niewypełniona ramka w formie kartusza, wokół postacie Boga, Madonny Tronującej, archaniołów i proroków oraz Anastazego, Jana i chrzestnej (?) (s. 553)
- św. Jan, św. Prochor i Anastazy (s. 554)
- drzewo winorośli z wizerunkami Matki Boskiej, Chrystusa, św. Jana i 12 apostołów (s. 681)
- drzewo winorośli z wizerunkami Znamienia Matki Boskiej, Mojżesza, Aarona, Dawida, Salomona i 8 proroków (s. 682)
- 13 zastawek, czyli dekoracji graficznych na początku rozdziałów (strony 3, 9, 171, 175, 277, 279, 283, 550, 555, 683, 685, 694, 705) i 5 inicjałów plecionkowych w stylu bałkańskim (strony 9, 175, 283, 555, 683)[1][2]
- 332 ilustracje w tekście[1]
Iluminacje wykonane zostały farbami kryjącymi z przewagą czerwieni[1]. Do zdobień wykorzystano sproszkowane złoto (w tytułach, inicjałach, oznaczeniach kolumn, na marginesach)[1].
Pierwotna oprawa nie zachowała się – obecna, składająca się z deski i aksamitu, pochodzi z 2. połowy XVII lub z XVIII wieku[2].
-
Miniatura pełnostronicowa „Zesłanie Ducha Świętego” (s. 2) -
Karta z inicjałem plecionkowym i zastawką (s. 175) -
Drzewo winorośli z Matką Boską, Chrystusem, św. Janem i apostołami (s. 681) -
Ilustracja w tekście (s. 7) -
Ramka bez wypełnienia (s. 553)
Przypisy
Linki zewnętrzne
- Ewangeliarz mołdawski w bibliotece Polona
